Chuẩn bị được về căn hộ, tổ ấm của mình là niềm vui đối với nhiều người, đặc biệt là những người lần đầu mua căn hộ chung cư, tuy nhiên, cũng không khỏi lúng túng và mắc phải những thiếu sót để lại những hậu quả về sau khi tới nhận bàn giao nhà cùng chủ đầu tư. Cửa sổ bất động sản ngày hôm nay có cuộc trao đổi với chuyên gia Bùi Văn Doanh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu bất động sản Việt Nam, về những vấn đề khách hàng cần lưu ý khi nhận bàn giao nhà.
PV: Xin chào ông, cảm ơn ông đã nhận lời tham gia chương trình Cửa sổ bất động sản. Là chuyên gia nghiên cứu chuyên sâu về thị trường, xin ông cho biết hiện nay tỷ lệ các chủ đầu tư đảm bảo bàn giao nhà đúng cam kết là bao nhiêu? Và tỷ lệ đó phản ánh mức độ lành mạnh của thị trường bất động sản Việt Nam ra sao?
Ông Bùi Văn Doanh: Đến nay, chưa có con số thống kê chính xác tỷ lệ các chủ đầu tư đảm bảo thực hiện đúng cam kết với khách hàng, nhất là về bàn giao nhà đúng thời hạn, nhưng theo khảo sát sơ bộ của Viện Nghiên cứu bất động sản Việt Nam thì trên thị trường Hà Nội, có khoảng 2/3 số lượng các dự án bàn giao nhà đúng cam kết (tất nhiên trong số này vẫn còn một số vấn đề chưa thể đáp ứng hoàn toàn sự hài lòng của cư dân); số còn lại hoặc bàn giao nhà chậm tiến độ, thậm chí chậm rất nhiều so với cam kết, hoặc phát sinh những vấn đề không đúng cam kết về tiện ích hạ tầng, diện tích căn hộ, thang máy, hầm để xe, diện tích chung, quỹ bảo trì…
Điều đó cho thấy thị trường bất động sản hiện vẫn bộc lộ hạn chế, bất cập, có dấu hiệu chưa ổn định, chưa lành mạnh như đánh giá của Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị, cũng như phản ánh, kiến nghị của các Đại biểu Quốc hội và có nhiều trường hợp báo chí đã phản ánh. Ví dụ, có dự án ở Hà Đông dù đã thay đổi chủ đầu tư nhiều lần, huy động tiền từ khách hàng nhưng sau nhiều năm vẫn chưa thể bàn giao nhà. Đến khi có chủ đầu tư mới, dự án được cất nóc, khách hàng vui mừng tưởng ngày được về nhà mới chẳng còn xa, thế nhưng từ đầu năm đến giờ, dự án đã ngừng thi công do mâu thuẫn phát sinh liên quan tới tài chính giữa chủ đầu tư cũ và đơn vị tham gia giải cứu dự án; tình trạng “chết lâm sàng” có lẽ sẽ còn kéo dài, người mua nhà lại thêm một lần thất vọng.
Cũng theo thống kê của chúng tôi, hiện trên cả nước có hàng trăm dự án bất động sản, với nguồn cung hàng chục ngàn căn hộ đang trong tình trạng dang dở, lý do chính là vì pháp lý chưa hoàn thiện, một phần nguyên nhân khác do chủ đầu tư không còn đủ nguồn tài chính để triển khai tiếp.
Như vậy, ngoài việc thiếu lành mạnh, điều đó còn cho thấy thị trường bất động sản Việt Nam thiếu tính chuyên nghiệp và cả hai điều trên cản trở đến sự phát triển của thị trường. Và người chịu thiệt chính là khách hàng. Rộng hơn là bộ mặt đô thị và tính bền vững của thị trường bất động sản cũng như hệ thống tài chính - ngân hàng.
PV: Có một mẫu số chung cho các chủ đầu tư luôn bàn giao đúng cam kết về thời gian và chất lượng dự án hay không thưa ông? Họ cần sở hữu những năng lực gì?
Ông Bùi Văn Doanh: Thực tế của thị trường bất động sản rất phong phú và luôn biến động không ngừng. Ngay với một chủ đầu tư thì cũng có nhiều biến số tác động đến cam kết về thời gian và chất lượng dự án. Tuy nhiên, qua khảo sát và tổng kết thị trường trong từng giai đoạn của Viện Nghiên cứu bất động sản, chúng ta vẫn có thể tìm ra mẫu số chung của những chủ đầu tư thực hiện đúng cam kết về thời gian cũng như chất lượng dự án, có thể nhận diện qua nhưng yếu tố sau:
Thứ nhất là thương hiệu: Đó là những thương hiệu lớn, có uy tín. Những thương hiệu lớn là các chủ đầu tư có đủ nguồn lực và năng lực để thực hiện dự án, được thể hiện quá số lượng và chất lượng các dự án đã triển khai thành công và bàn giao trong quá khứ. Nguồn lực ở đây bao gồm cả nguồn lực về tài chính và nhân sự; năng lực ở đây bao gồm cả năng lực quản trị, năng lực liên kết, năng lực tổ chức thực hiện và nhất là năng lực xử lý tình huống. Vì vậy, họ vừa chọn được nhà thầu tốt, vừa thực hiện đúng cam kết về tài chính với nhà thầu, điều đó là cơ sở để bảo đảm tiến độ và chất lượng dự án. Tôi muốn nhấn mạnh vai trò của các nhà thầu có ý nghĩa quyết định đến chất lượng của các dự án. Thử hình dung, nếu như chủ đầu tư lựa chọn các nhà thầu kém chất lượng thì đương nhiên dự án khó có thể hoàn thành đúng tiến độ và không thể đảm bảo chất lượng.
Chủ đầu tư có năng lực xử lý tình huống thì khi có sự cố xảy ra hay tình huống phát sinh, họ đều có thể xử lý hiệu quả, vì vậy mà luôn đảm bảo được tiến độ dự án theo kế hoạch.
Mặt khác, những thương hiệu lớn luôn coi trọng việc giữ uy tín nên họ luôn đặt tiêu chí thực hiện đúng cam kết với khách hàng lên hàng đầu. Ở đây có điểm cần lưu ý, là khách hàng của thương hiệu phát triển bất động sản bao gồm cả nhà thầu, đơn vị quản lý, vận hành, tư vấn và đặc biệt là khách hàng mua nhà. Bởi chỉ cần một lần thất tín cũng có thể ảnh hưởng lớn, thậm chí hủy hoại uy tín mà họ đã dày công xây dựng, nên họ sẽ coi trọng việc giữ chữ tín hơn cả tiền bạc.
Chủ đầu tư có năng lực xử lý tình huống thì khi có sự cố xảy ra hay tình huống phát sinh, họ đều có thể xử lý hiệu quả, vì vậy mà luôn đảm bảo được tiến độ dự án theo kế hoạch. (Ảnh minh họa: Vinhomes)
Thứ hai là pháp lý: Dự án càng đầy đủ pháp lý thì càng có cơ sở đảm bảo cho việc về đích đúng thời gian vì sẽ không gặp rắc rối trong quá trình triển khai. Pháp lý đầy đủ cũng chứng tỏ nhà đầu tư đã phải bỏ ra rất nhiều thời gian, công sức, nguồn vốn vào đó, nên họ cũng muốn hoàn thành sớm dự án để còn luân chuyển dòng tiền.
Pháp lý còn được thể hiện cụ thể qua hợp đồng: Hợp đồng càng rõ ràng, minh bạch bao nhiêu thì càng có thể tin tưởng chủ đầu tư sẽ thực hiện đúng cam kết bấy nhiêu. Ngược lại, hợp đồng rắc rối, khó hiểu, và nhất là nội dung lập lờ, không rõ ràng, có thể hiểu và giải thích theo nhiều cách…, có thể coi là một trong những dấu hiệu dễ xảy ra rắc rối sau này.
Ngoài ra, với các dự án phát triển trong bối cảnh hiện nay còn phụ thuộc rất lớn vào nhu cầu và thanh khoản của thị trường. Vì nếu như không có thanh khoản sẽ không thể huy động được vốn để triển khai các dự án.
Như vậy có thể thấy, chủ đầu tư cần có đủ năng lực để đảm bảo thực hiện đúng cam kết với khách hàng, trong đó quan trọng nhất là năng lực tài chính, năng lực nhân sự, năng lực liên kết và năng lực tổ chực thực hiện.
PV: Ông có thể cho biết nhận diện một tiêu chuẩn bàn giao tốt? Chỉ bàn giao tốt là đã đủ? Còn chất lượng vận hành thì sao thưa ông?
Ông Bùi Văn Doanh: Có lẽ, để nhận diện được tốt nhất thì cần đến sự tư vấn chuyên sâu của các luật sư và sàn môi giới chuyên nghiệp (cười)…
Và tôi nghĩ không gì tốt hơn là hãy đến các dự án của chủ đầu tư đó (nhất là các dự án đã bàn giao trong quá khứ, tốt nhất là đã có tuổi đời khoảng 2 - 3 năm) để trải nghiệm, tham khảo ý kiến của cư dân đang sinh sống tại đó.
Dưới góc độ của Viện Nghiên cứu Bất động sản Việt Nam, chúng tôi đã hệ thống lại những tiêu chuẩn để bàn giao và vận hành nhà chung cư chuyên nghiệp như sau:
Tiêu chuẩn bàn giao tốt gói gọn trong việc thực hiện đúng hợp đồng, đúng về thời gian, về chất lượng công trình và các cam kết liên quan đến các tiện ích, hạ tầng, vận hành, bảo trì…
Nhưng muốn có bàn giao tốt, bao gồm cả “đúng” và “chất lượng”, thì trước đó phải là một hợp đồng rõ ràng và minh bạch.
Sở dĩ tôi muốn đề cập đến hợp đồng rõ ràng và minh bạch, bởi vì việc bàn giao nhà đúng hạn và đúng chất lượng là quan trọng, nhưng bàn giao xong chưa phải đã “xong”, kể cả với chủ đầu tư và nhất là với cư dân. Bàn giao xong mới chỉ là kết thúc giai đoạn đầu của “cuộc đời” một căn hộ, một ngôi nhà, tức là mới xong giai đoạn thi công xây dựng. Công năng của nó, cũng tức là cuộc đời của căn hộ, chỉ thực sự thể hiện khi cư dân vào ở, tức là khi chủ đầu tư đưa vào vận hành.
Vì vậy, chất lượng của căn hộ đối với người ở, tức cư dân, không chỉ là chất lượng xây dựng và thiết bị nội thất, mà quan trọng nhất là chất lượng cuộc sống khi họ dọn vào ở. Chất lượng này phụ thuộc chủ yếu vào chất lượng vận hành của chủ đầu tư.
Nội dung vận hành bao gồm nhiều yếu tố, từ điện nước, trông giữ và chỗ đỗ xe, thang máy, nhất là các yếu tố hạ tầng…, đến môi trường tự nhiên và xã hội trong phạm vi dự án và nhiều khi còn bao gồm cả bên ngoài dự án, ngày cũng như đêm. Như vậy, nó xuyên suốt không gian và thời gian sống của cư dân cũng như vòng đời hoạt động của tòa nhà. Điều đó đòi hỏi cả năng lực và trách nhiệm của chủ đầu tư thông qua đơn vị vận hành.
Và tiêu chuẩn bàn giao tốt không phải chỉ là đúng hạn và đúng chất lượng ở thời điểm bàn giao, mà quan trọng hơn còn là ở cam kết thực hiện các điều khoản trong hợp đồng sau bàn giao và nhất là việc thực hiện cam kết đó.
- Việc nhận diện tốt dự án với tiêu chuẩn bàn giao và vận hành tốt có ý nghĩa như thế nào với chất lượng sống của cư dân?
Ông Bùi Văn Doanh: Ở đây có thể tách ra hai giai đoạn: Một là bàn giao và hai là vận hành.
Như trên đã nói, bàn giao chỉ là kết thúc giai đoạn đầu, tức quá trình mua bán. Đối với khách hàng, tức là cư dân, giai đoạn này yếu tố mấu chốt là giá cả, thời gian nhận nhà và chất lượng xây dựng theo cam kết của chủ đầu tư thể hiện trong hợp đồng. Nhưng mục đích của cư dân là mua để ở, do đó nếu nói về chất lượng sống của cư dân thì nó chỉ được đánh giá khi họ sử dụng căn hộ, ngôi nhà đó, tức là nó phụ thuộc vào chất lượng vận hành của chủ đầu tư thông qua đơn vị vận hành.
Như vậy, với tiêu chuẩn bàn giao tốt, chúng ta đã đề cập ở trên, tức là chủ yếu là ở năng lực, uy tín của chủ đầu tư và tính minh bạch, rõ ràng của hợp đồng. Đây là cơ sở, nền móng tiên quyết cho chất lượng sống sau này của cư dân, bởi công trình có chất lượng tốt, chủ đầu tư có thực hiện đúng cam kết thì mới có thể bảo đảm cho chất lượng sử dụng sau này của cư dân.
Nhưng đó mới chỉ là cơ sở ban đầu. Còn cuộc sống của cư dân kéo dài và theo suốt thời gian sử dụng công trình, tức thời gian sống trong căn hộ và cả không gian dự án, mà quá trình này lại phụ thuộc vào việc vận hành tòa nhà, dự án; vì vậy có thể nói, chất lượng sống của cư dân chủ yếu phụ thuộc vào chất lượng vận hành dự án. Do đó, ngoài việc căn cứ vào uy tín thương hiệu cũng như tính minh bạch của hợp đồng, tôi nghĩ người mua nhà nên tìm đến tham khảo đánh giá của cư dân đã sinh sống ở những dự án mà chủ đầu tư thực hiện; có thể coi đây là kênh khảo sát thông tin hữu hiệu. Tất nhiên là nên tham khảo rộng một chút.
Chính vì thế, chất lượng công trình và thời gian bàn giao nhà theo đúng cam kết chưa đủ, mà quan trọng là việc thực hiện cam kết trong quá trình sử dụng căn hộ, tức chính là quá trình vận hành dự án.
- Trên thị trường cũng có không ít dự án bất động sản ban đầu giá đưa ra rất cao nhưng rớt giá nhanh do chất lượng vận hành yếu kém. Ông có cho rằng, chất lượng bàn giao và vận hành sẽ đảm bảo khả năng giữ giá, thậm chí tăng giá của bất động sản đó? Ông có thể phân tích cụ thể hơn về việc này?
Ông Bùi Văn Doanh: Chất lượng bàn giao và vận hành là tiêu chuẩn để đánh giá một bất động sản nên nó quyết định khả năng giữ giá, thậm chí tăng giá của bất động sản. Điều đó là đương nhiên. Bởi vì, bàn giao nhà đúng chất lượng và thời hạn theo cam kết là yếu tố đầu tiên thể hiện việc giữ chữ tín của chủ đầu tư, là yếu tố cần để khách hàng có thể đặt niềm tin vào chủ đầu tư. Nhưng đó mới là điều kiện cần, còn điều kiện đủ để đánh giá một bất động sản tốt là chất lượng vận hành. Sau khi nhận bàn giao, khách hàng, cũng tức là cư dân, chủ yếu đánh giá bất động sản qua chất lượng vận hành, bởi điều đó tác động, ảnh hưởng đến họ hằng ngày hằng giờ và kéo dài mãi về sau trong suốt thời gian sử dụng bất động sản đó, cũng tức là thời gian sống trong căn hộ đó.
"Bàn giao nhà đúng chất lượng và thời hạn theo cam kết là yếu tố đầu tiên thể hiện việc giữ chữ tín của chủ đầu tư, là yếu tố cần để khách hàng có thể đặt niềm tin vào chủ đầu tư".
- Ông Bùi Văn Doanh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Bất động sản việt Nam.
Cũng giống như việc mua một chiếc xe ô tô. Việc giao xe đúng hẹn, tặng hoa, tặng quà và cam kết các chế độ hậu mãi ưu đãi… Tốt thôi. Nhưng vấn đề là quá trình sử dụng chiếc xe ấy chất lượng như thế nào mới là quan trọng. Nó chạy có an toàn không, có tốn xăng không, có hay hỏng hóc không, và khi xảy ra trục trặc, nếu có, thì trách nhiệm của hãng xe như thế nào…, tức là khách hàng sẽ đánh giá chất lượng chiếc xe thông qua giá trị sử dụng, trong quá trình sử dụng xe. Nếu xe chạy tốt, tốn ít xăng, rất an toàn…, dòng xe của hãng đó sẽ được thị trường, người tiêu dùng chấp nhận và tin dùng, điều đó bảo dảm cho hãng xe cạnh tranh với hãng xe khác về cả thị phần và giá cả. Thậm chí, khi không sử dụng muốn bán lại, chủ xe cũng dễ bán và bán được giá.
Cũng như vậy, chất lượng bất động sản thực chất được đánh giá chủ yếu thông qua quá trình sử dụng, vận hành dự án. Nếu dự án bảo đảm chất lượng sống tốt cho cư dân, bảo trì tốt, xử lý các tình huống tốt, an ninh bảo đảm…, bất động sản ấy nghiễm nhiên có chỗ đứng trên thị trường và uy tín của chủ đầu tư được người tiêu dùng thừa nhận bởi đã được kiểm chứng qua thực tế. Từ đó, các sản phẩm của chủ đầu tư đó sẽ được chiếm được niềm tin của khách hàng, không những chỉ ở những dự án mới mà ngay cả dự án đang vận hành, nếu cư dân không có nhu cầu ở nữa hay muốn chuyển chỗ ở, khi bán lại cũng dễ thanh khoản và giữ được giá, thậm chí tăng giá bởi sản phẩm chất lượng của những nhà đầu tư có thương hiệu, có uy tín thường khan hàng trên thị trường.
PV: Hành trình mua nhà chỉ kéo dài 2 - 3 năm, tuy nhiên hành trình sở hữu và sử dụng căn nhà đó có thể kéo dài đến hàng chục năm. Ông có cho rằng, chất lượng bàn giao, vận hành của mỗi dự án là một trong những tiêu chí quan trọng ảnh hưởng đến tính lành mạnh của thị trường bất động sản?
Ông Bùi Văn Doanh: Tính lành mạnh của một thị trường phụ thuộc vào nhiều yếu tố, như hệ thống cơ chế, chính sách, pháp luật điều tiết các chủ thể tham gia thị trường; trong đó giá cả, giao dịch, chất lượng hàng hóa và cam kết về chất lượng hàng hóa là những yếu tố quan trọng.
Đối với thị trường bất động sản, giá cả và giao dịch gần như kết thúc ở khâu bàn giao nhà, nhưng chất lượng sản phẩm thì lại theo suốt vòng đời của bất động sản, ít nhất là trong thời gian người mua sử dụng căn nhà đó. Mặt khác, chất lượng bất động sản lại không chỉ phụ thuộc vào chất lượng công trình xây dựng ban đầu, mà chủ yếu là trong suốt thời gian sử dụng, thông qua chất lượng vận hành và bảo trì công trình, thiết bị…
Chính vì thế, mua một loại hàng hóa tiêu dùng, thường là mua đứt bán đoạn, trả hết tiền là xong, tiền trao cháo múc, cùng lắm với những hàng hóa giá trị cao hay thời gian sử dụng lâu dài thì có giấy bảo hành hay chế độ bảo dưỡng là cùng. Nhưng đối với bất động sản, đây là hàng hóa đặc biệt nên hầu hết đều phải có hợp đồng. Hợp đồng này ngoài việc bảo đảm thực hiện đúng cam kết về chất lượng và thời hạn giao nhà, thì quan trọng hơn là cam kết về vận hành và bảo trì công trình. Bởi chất lượng bất động sản không phải chỉ thể hiện ở chất lượng xây dựng công trình, mà chủ yếu là phải bảo đảm chất lượng sống cho cư dân trong quá trình sử dụng bất động sản.
Vì thế, có thể coi chất lượng bàn giao và vận hành dự án là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến tính lành mạnh của thị trường bất động sản; bởi đây là những tiêu chí quan trọng nhất để đánh giá uy tín và trách nhiệm của người sản xuất đối với sản phẩm của mình. Chất lượng hàng hóa càng bảo đảm, trách nhiệm của nhà sản xuất, người bán hàng càng cao, thì thị trường càng lành mạnh và chuyên nghiệp.
PV: Khi quy định pháp luật về bất động sản đang ngày càng hoàn thiện, cộng với sự hiểu biết của người dân về quyền lợi liên quan đến bất động sản ngày càng được nâng cao, ông nhìn nhận thế nào về tầm quan trọng của việc các chủ đầu tư đảm bảo đúng cam kết về chất lượng bàn giao và vận hành dự án? Theo ông, thị trường sẽ có sự phân hóa hay không?
Ông Bùi Văn Doanh: Nếu coi thị trường bất động sản là một sân chơi, thì nó có luật chơi và người chơi. Luật chơi dễ hiểu đó là những quy định pháp luật về thị trường hoặc liên quan đến thị trường bất động sản, tức là quy định việc hình thành bất động sản, giao dịch bất động sản, sử dụng và vận hành bất động sản… Còn người chơi ở đây là người bán và người mua, đối với thị trường bất động sản thì còn có một thành phần khá quan trọng là người môi giới, tuy nhiên trong quan hệ mua bán thì chủ yếu vẫn là chủ đầu tư và khách hàng là hai chủ thể chính.
Pháp luật về bất động sản điều chỉnh cả người bán và người mua, nhưng quy định về người bán nhiều hơn và chặt chẽ hơn, trong đó liên quan trực tiếp đến chất lượng bàn giao và vận hành dự án. Pháp luật về bất động sản càng hoàn thiện, thì quy định về chất lượng bàn giao và vận hành dự án, nhất là quy định về trách nhiệm của chủ đầu tư, sẽ ngày càng chặt chẽ, minh bạch, rõ ràng hơn. Đồng thời, các chế tài với chủ đầu tư không thực hiện đúng cam kết cùng sẽ càng mạnh hơn. Tức là luật chơi sẽ công bằng, minh bạch, rõ ràng, có thể gói gọn trong hai chữ “nghiêm minh”. Điều đó buộc chủ đầu tư phải thực hiện đúng cam kết của mình chứ không thể cam kết một đằng, làm một nẻo, như không bàn giao đúng thời hạn, vận hành không đúng cam kết, chẳng hạn như không bảo trì, không bảo đảm các dịch vụ như cam kết…
Khi pháp luật về bất động sản đầy đủ, rõ ràng, minh bạch, thì một khi chủ đầu tư không thực hiện đúng cam kết, cư dân cũng có cơ sở và có điều kiện để buộc chủ đầu tư thực hiện; nếu không sẽ bị xử lý theo pháp luật.
Bên cạnh đó, khi hiểu biết của người dân về quyền lợi liên quan đến bất động sản ngày càng được nâng cao, thì họ cũng có cách thức, phương pháp, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến pháp lý, để bảo vệ quyền lợi của họ một cách chủ động, kiên quyết và hiệu quả hơn. Chẳng hạn như các điều khoản trong hợp đồng có thể sẽ là sự thỏa thuận của hai bên chứ không phải là sự “áp đặt” của bên bán như hiện nay; hoặc nếu là hợp đồng soạn sẵn, khách hàng cũng sẽ chỉ chấp nhận một bản hợp đồng đầy đủ, rõ ràng, minh bạch, bảo đảm được quyền lợi chính đáng của người mua, chứ không phải là những điều khoản mập mờ, giải thích cách gì cũng được mà thường là có lợi cho bên bán, giúp bên bán “nắm đằng chuôi” như một số trường hợp hiện nay. Đồng thời và trên cơ sở đó, khi chủ đầu tư vi phạm, khách hàng có cơ sở pháp lý để đấu tranh, buộc chủ đầu tư phải thực hiện đúng cam kết.
Những vấn đề trên đối với những nhà phát triển bất động sản chân chính, sẽ không hoặc ít bị ảnh hưởng, bởi họ làm ăn, kinh doanh đàng hoàng nên mọi vấn đề về pháp lý và nội dung hợp đồng đều rõ ràng minh bạch, và họ cũng luôn bảo đảm thực hiện đúng cam kết.
Tuy nhiên, đối vỡi những chủ đầu tư làm ăn khuất tất, dùng các thủ đoạn lừa dối khách hàng như hứa một đằng làm một nẻo, soạn hợp đồng lập lờ, lắt léo, cài bẫy khách hàng, thu tiền của người mua rồi không thực hiện bàn giao theo đúng cam kết về thời gian và chất lượng dự án, thiếu hạ tầng, tiện ích…, thì sẽ rất dễ vi phạm pháp luật. Khi đó, họ không những bị xử lý theo pháp luật mà còn bị khách hàng tẩy chay, dẫn đến hậu quả có thể rất lớn mà nhiều khi không khắc phục nổi, tệ hại nhất có thể dẫn đến phá sản.
Do đó, thị trường phân hóa là điều tất yếu giữa một bên là các nhà đầu tư chân chính, coi trọng quyền lợi, lợi ích của khách hàng, luôn thực hiện đúng cam kết để giữ chữ tín… sẽ chiếm lĩnh thị trường và phát triển bền vững; và một bên là những nhà đầu tư làm ăn chụp giật, nhất là những nhà đầu tư “tay không bắt giặc”, “mượn đầu heo nấu cháo” không có năng lực về tài chính mà chủ yếu là chiếm dụng tiền của khách hàng, sẽ dần dần bị thị trường loại bỏ. Đây cũng là điều cần thiết để làm trong sạch, lành mạnh và chuyên nghiệp hóa thị trường bất động sản.
Trân trọng cảm ơn ông!
