Áp lực lỗ hổng thanh khoản
Trong những năm qua, vấn đề thanh khoản đang ngày càng trầm trọng đối với các nhà phát triển bất động sản của Việt Nam. Có thể thấy, các chu kỳ bùng nổ và suy thoái bất động sản thường chỉ xảy ở các thị trường mới nổi với đặc trưng chung là do xây dựng quá nhiều nhà ở mới, nhưng ngược lại thị trường nhà ở Việt Nam hiện đang thiếu nguồn cung. Vấn đề dòng tiền hiện tại của các nhà phát triển bất động sản không phải do thị trường thiếu nhu cầu. Đặc biệt, nhu cầu sở hữu nhà ở mới tại Việt Nam vượt xa nguồn cung hàng năm của các đơn vị cung cấp và mức cho vay mua nhà tại Việt Nam còn khiêm tốn, chiếm khoảng 20%/GDP.
Do đó, vấn đề chủ yếu mà các nhà phát triển bất động sản đang thực sự gặp phải là những khó khăn trong việc đảo nợ, điều họ cần làm để hoàn thành các dự án còn tồn đọng và trả các khoản vay. Vấn đề “lỗ hổng thanh khoản” này có thể được giải quyết bằng các chính sách của Chính phủ chứ không phải bằng tiền ngân sách. Ngoài ra, nợ xấu của các ngân hàng sẽ tăng đáng kể, bởi khả năng giảm giá nhà ở là hạn chế khi có sự chênh lệch lớn giữa cung và cầu đối với nhà ở mới tại Việt Nam.
Hiện nay, các nhà phát triển bất động sản tại Việt Nam đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận tín dụng cũng như vướng mắc trong việc đáo hạn trái phiếu. Phần lớn vấn đề bắt nguồn từ những khó khăn họ phải đối mặt để được phê duyệt dự án - bởi vì các ngân hàng yêu cầu phê duyệt, cung cấp tài liệu thích hợp để gia hạn các khoản vay được thế chấp bởi các dự án đó.
Thêm vào đó là các vấn đề như: Một số nhà phát triển bất động sản đã xây dựng quá nhiều dự án “cao cấp” không phù hợp với người mua nhà thuộc tầng lớp trung lưu mới nổi; tính thanh khoản trong hệ thống ngân hàng của Việt Nam hiện đang đặc biệt eo hẹp; các nhà phát triển bất động sản cũng phải đối mặt vấn đề cơ cấu khi tiếp cận thanh khoản…
Các nhà phát triển bất động sản Việt Nam không có đủ nguồn vốn dài hạn để hỗ trợ các hoạt động tạo lập “quỹ đất”. Nói cách khác, các miếng đất thô đó không thể dùng đi vay vốn cho đến khi được chuyển đổi sang đất ở và dự án được phê duyệt.
Mặt khác, những năm gần đây, các nhà phát triển bất động sản đáp ứng nhu cầu huy động vốn bằng việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp kỳ hạn hai năm, phần lớn được mua bởi các nhà đầu tư nhỏ lẻ như giải pháp thay thế tiền gửi ngân hàng.
Tuy nhiên, một số nhà phát triển đã sử dụng số tiền huy động được bằng cách phát hành trái phiếu cho các mục đích khác, được nêu trong bản cáo bạch trái phiếu, dẫn đến một số vụ bắt giữ lãnh đạo doanh nghiệp cũng như tăng cường kiểm soát phát hành trái phiếu doanh nghiệp theo cơ chế mới với Nghị định 65.
Vài tuần qua, Chính phủ và lãnh đạo ngành bất động sản đã tăng cường thảo luận nhằm giải quyết các vấn đề với thị trường bất động sản Việt Nam, đưa ra một loạt sáng kiến và đề xuất.
Đáng chú ý, tại hội nghị do Thủ tướng chủ trì về tập trung giải quyết các vấn đề đang cản trở ngành bất động sản Việt Nam, khả năng có hai gói cho vay mới do Chính phủ hỗ trợ, mỗi gói cung cấp khoảng 5 tỷ USD tín dụng mới cho cả nhà phát triển bất động sản và người mua nhà đã được đề xuất. Theo tìm hiểu của chúng tôi, chi tiết của các gói tín dụng mới vẫn đang được thảo luận nhưng trọng tâm sẽ là tài trợ cho việc phát triển và mua nhà ở giá rẻ và các chương trình này có thể được quản lý thông qua các Ngân hàng Thương mại Nhà nước với nguồn tiền được rót trực tiếp từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.
Thêm vào đó, các quy định mới của Chính phủ về thị trường trái phiếu doanh nghiệp của Việt Nam vào năm ngoái đã tác động đến khả năng tái cấp vốn, đảo hạn trái phiếu doanh nghiệp của các nhà phát triển bất động sản.
Tuy nhiên, hiện tại các thảo luận về việc sửa đổi Nghị định 65 có thể sẽ giúp giảm bớt một số hạn chế mới, như các nhà phát triển bất động sản có thể hoàn trả tỷ lệ đáng kể trong số trái phiếu doanh nghiệp sắp đáo hạn dưới hình thức bất động sản hoặc cổ phiếu mới phát hành. Ngoài ra, việc thực hiện các hạn chế đối với nhà đầu tư nhỏ lẻ (chiếm tỷ lệ lớn những người mua trái phiếu doanh nghiệp) mua trái phiếu mới phát hành có thể được hoãn lại một năm.
Lãi suất giảm sẽ thúc đẩy dòng tiền chuyển sang bất động sản cho thuê và cổ phiếu
Lãi suất cho vay mua nhà ở Việt Nam hiện đang trên 12% là quá cao với một số người dự định mua nhà, trong khi lãi suất tiền gửi tại các ngân hàng tư nhân ở Việt Nam hiện trên 8% đối với tiền gửi 1 năm. Vì vậy, các nhà đầu tư thường mua căn hộ để kiếm lời giờ đây lại gửi tiền vào ngân hàng. Theo nhìn nhận của chúng tôi, lãi suất tiền gửi 6 - 12 tháng giảm xuống còn 6%, cùng với sự mất giá 1 - 2% của đồng Việt Nam có thể thúc đẩy những người gửi tiết kiệm chuyển từ tiền gửi ngân hàng sang bất động sản cho thuê và cổ phiếu. Nhưng lượng tiền gửi có thể khó giảm nhiều vào năm 2023 vì tăng trưởng tín dụng cao hơn tăng trưởng tiền gửi khoảng 3% mỗi năm trong ba năm qua, khiến tỷ lệ cho vay trên tiền gửi (LDR) trên toàn hệ thống tại Việt Nam (như được tính ở hầu hết quốc gia) gần 100% vào cuối năm 2022.
Chính phủ có thể giúp đẩy nhanh quá trình hạ hệ số LDR trên toàn hệ thống bằng cách bơm thêm thanh khoản vào thị trường bằng một số cách như: Xây dựng lại dự trữ ngoại hối của Ngân hàng Nhà nước, có thể bơm khoảng 20 tỷ USD vào nền kinh tế trong năm nay; tài trợ cho các gói cho vay khoảng 10 tỷ USD do Chính phủ hỗ trợ như đề cập ở trên thông qua Ngân hàng Nhà nước; và Chính phủ hiện có hơn 20 tỷ USD để đầu tư cho cơ sở hạ tầng chưa được giải ngân ở Ngân hàng Nhà nước và có thể sử dụng một phần trong số đó để đáp ứng mục tiêu chi 30 tỷ USD cho phát triển cơ sở hạ tầng trong năm 2023.
Cuối cùng, kỳ vọng GDP danh nghĩa của Việt Nam (nghĩa là bao gồm cả lạm phát) sẽ tăng khoảng 10% trong năm 2023. Điều này có thể thu hút khoảng 40 tỷ USD tiền gửi ngân hàng trong năm nay. Nếu Chính phủ bơm 40 - 50 tỷ USD thanh khoản vào nền kinh tế, điều này dẫn đến tăng trưởng tiền gửi ngân hàng có thể vượt tăng trưởng cho vay toàn hệ thống khoảng 3% và làm cho lãi suất huy động giảm nhẹ ở Việt Nam (tức là tăng trưởng cho vay đạt 13% so với tăng trưởng tiền gửi đạt 16%).
Có thể thấy, triển vọng dài hạn cho thị trường bất động sản Việt Nam vẫn vững mạnh. Tăng trưởng kinh tế cao đang thúc đẩy nhu cầu nhà ở của nhóm người tiêu dùng trung lưu mới nổi ngày càng đông đảo nhưng số lượng nhà ở mới phù hợp với những người mua nhà tiềm năng này lại thấp so với nhu cầu thực.
Bên cạnh những động lực cung - cầu thuận lợi đó, một số nhà phát triển bất động sản Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức về thanh khoản, chủ yếu là do quá trình phê duyệt dự án chậm. Vì vậy, thị trường sẽ có một số tín hiệu lạc quan khi Chính phủ có hành động để hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho các nhà phát triển bất động sản.
