Cho rằng Dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam là cơ hội lớn nhưng cũng chứa nhiều thách thức khó khăn cho các nhà thầu xây dựng trong nước, VACC mới đây đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét hàng loạt các cơ chế, chính sách đặc thù đối với dự án này.
Ưu tiên lựa chọn nhà thầu Việt, quy mô nên chỉ từ 1-1,5 tỷ USD
Cụ thể, trong văn bản kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét các cơ chế đặc thù cho Dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, ông Nguyễn Quốc Hiệp - Chủ tịch VACC cho biết dự án này có tổng mức đầu tư hơn 67 tỷ USD, trong đó phần xây dựng cơ bản chiếm 33 tỷ USD, đây được xem là cơ hội cũng là thách thức lớn đối với các doanh nghiệp và nhà thầu Việt Nam.
VACC đã đề nghị Thủ tướng Chính phủ cho phân tách riêng hợp phần xây dựng kết cấu hạ tầng đối với các hợp phần chuyên ngành khác (thông tin, tín hiệu, cấp điện...).
Quy mô các gói thầu trong hợp phần xây dựng nên giữ trong khoảng từ 1-1,5 tỷ USD nhằm đảm năng lực tài chính của các nhà thầu khi tham gia đấu thầu, nghiên cứu cho phép áp dụng hình thức chỉ định thầu trong dự án cũng như áp dụng giảm giá 5%.
Liên quan đến việc lựa chọn nhà thầu, ông Hiệp cho rằng đây là dự án đặc biệt lớn, sử dụng nguồn vốn trong nước, do đó cần ưu tiên sử dụng các nhà thầu Việt Nam nhằm đảm bảo tạo nguồn công việc trong nước, tăng tính chủ động, tự chủ, là cách tốt nhất nhằm đảm bảo đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong nước để có thể thực hiện các dự án tương tự hoặc có thể tham gia đấu thầu các dự án quốc tế sau này.
VACC cũng đồng thời kiến nghị tiêu chí lựa chọn năng lực kinh nghiệm nhà thầu trong nước là các nhà thầu có năng lực cũng như kinh nghiệm, từng tham gia vào các dự án, công trình giao thông có cấp hạng (theo phân cấp công trình xây dựng được quy định tại Thông tư 06/2021/TT-BXD) tương đương với cấp hạng tuyến đường sắt tốc độ cao hoặc có cấp hạng được quy đổi từ tối thiểu 3 công trình ở cấp thấp hơn liền kề.
Dự án Đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam là công trình giao thông trọng điểm của Việt Nam. Ảnh minh họa
VACC đồng thời cũng cho rằng nên xem xét, cho phép cộng năng lực tài chính của tất cả các nhà thầu trong liên danh và có thể giảm bớt yêu cầu về năng lực tài chính.
Ngoài ra, mô hình nhà thầu cũng cần khuyến khích các liên danh giữa các nhà thầu trong nước hoặc trong và ngoài nước, nhưng nhà thầu trong nước vẫn đóng vai trò đứng đầu liên danh, khuyến khích điểm cộng cho liên danh nhà thầu sử dụng nhà thầu trong nước với tỷ lệ công việc lớn hơn.
Đối với trường hợp nhà thầu nước ngoài muốn tham gia thì cần phải liên danh với nhà thầu Việt Nam, trong đó, nhà thầu Việt Nam phải đảm nhận ít nhất 50% khối lượng công việc.
Liên quan đến việc dự án sử dụng quy trình thiết kế FEED (thiết kế kỹ thuật tổng thể) và đấu thầu nhà thầu EPC, lãnh đạo VACC đánh giá các nhà thầu Việt thường có sự tách bạch thành phần nhà thầu tư vấn thiết kế và nhà thầu xây dựng, do đó trong đấu thầu cần có sự liên danh liên kết giữa 2 nhóm nhà thầu này, gồm cả nhà thầu nước ngoài.
Đánh giá về thực trạng hiện nay, VACC cho rằng lực lượng nhà thầu tư vấn ở nước ta vẫn còn khá "mỏng", do đó, kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép các nhà thầu tham gia vào các bước nghiên cứu khả thi, thiết kế FEED vẫn được tham gia trong liên danh tổng thầu EPC để đấu thầu nếu chứng minh được sự độc lập về pháp lý và tài chính đối với các thành viên nhà thầu xây lắp trong tổ hợp tổng thầu EPC, hoặc cho phép nhà thầu EPC được phép lựa chọn tư vấn thiết kế sau khi trúng thầu.
Đối với việc tư vấn giảm sát cũng như các tiêu chuẩn kỹ thuật sử dụng, ông Hiệp cho rằng Dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đòi hỏi yêu cầu kỹ thuật cao, đặc biệt đòi hỏi độ chính xác lớn, hạn chế dung sai. Do đó, VACC kiến nghị cần tăng cường công tác tư vấn giám sát... Trong quá trình thi công, giám sát thi công có yêu cầu phía nước ngoài chuyển giao công nghệ thi công cho nhà thầu Việt Nam.
Cần có gói tín dụng đặc biệt, đơn giá và định mức riêng
Lãnh đạo VACC thừa nhận rằng hiện nay tại Việt Nam, đối với định mức và đơn giá vẫn còn thiếu định mức giao thông chuyên ngành.
Dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đòi hỏi tiêu chuẩn kỹ thuật đặc thù, đặc biệt từ thời điểm hiện tại đến thời gian khởi công chỉ còn khoảng 2 năm, không đủ để xây dựng bộ định mức hoàn chỉnh.
VACC kiến nghị cần có gói tín dụng đặc biệt, đơn giá và định mức riêng đối với dự án này. Ảnh minh họa
Do đó, lãnh đạo VACC kiến nghị Thủ tướng Chính phủ không sử dụng hệ thống định mức đơn giá chi tiết hiện nay mà sử dụng hệ thống đơn giá công trình riêng theo phương thức đơn giá tổng hợp hoặc suất đầu tư để xây dựng đơn giá gói thầu, tính giảm giá 5% nếu chỉ định thầu.
Hiệp hội cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho triển khai ngay việc xây dựng đề án nguồn nhân lực để các cơ sở đào tạo tiến hành đào tạo nhân lực cho ngành xây dựng đường sắt từ thiết kế, thi công cho đến vận hành, đảm bảo việc phát triển bền vững và lâu dài, khuyến khích các tổ chức và nhà thầu cấp học bổng và hỗ trợ sinh viên theo học chuyên ngành xây dựng đường sắt và cơ khí.
Đánh giá dự án có nhiều gói thầu có giá trị lớn do đó để có vốn cho doanh nghiệp, hiệp hội đề nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo ngân hàng bố trí gói tín dụng đặc biệt, cho vay các gói thầu thi công dự án với lãi suất ưu đãi (có thể là 5%/năm), cùng với đó là có cơ chế bảo lãnh thực hiện hợp đồng riêng sao cho phù hợp với khả năng của các nhà thầu trong nước.
Cuối cùng, VACC kiến nghị các cấp có thẩm quyền xem xét sử dụng mẫu hợp đồng FIDIC (Hiệp hội kỹ sư tư vấn quốc tế) do có yếu tố nước ngoài tham gia dự án; bổ sung thêm các quy định về đơn giá đền bù, giá cấp vật liệu cho dự án... để tránh khó khăn cho nhà thầu đồng thời kiến nghị làm rõ việc quản lý mỏ vật liệu sau khai thác.
