Thành lập Quỹ nhà ở quốc gia
Theo nội dung được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Nghị quyết áp dụng trên phạm vi toàn quốc, thí điểm nhiều cơ chế đặc thù, trong đó Quỹ Nhà ở quốc gia là một trong những điểm đáng chú ý. Đây là Quỹ nhà ở quốc gia là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, có tư cách pháp nhân, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận.
Về ngân sách, Quỹ nhà ở quốc gia sẽ được hình thành từ nguồn ngân sách nhà nước cấp, tiền trích từ số tiền tương đương giá trị quỹ đất đã đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật để xây dựng nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở, từ tiền bán nhà ở thuộc tài sản công, từ tiền đấu giá quyền sử dụng đất; tiếp nhận nguồn hỗ trợ tự nguyện, nguồn đóng góp của tổ chức, cá nhân trong nước, ngoài nước và nguồn huy động hợp pháp khác.
Nguồn vốn từ Quỹ sẽ được sử dụng để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội của dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, tạo lập nhà ở xã hội để cho thuê, nhà ở cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thuê.
Trước khi Quốc hội biểu quyết thông qua, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội.
Về làm rõ địa vị pháp lý, mô hình tổ chức, mục tiêu thành lập, nhiệm vụ chi, vốn hoạt động, cơ chế huy động nguồn lực của Quỹ nhà ở quốc gia, ông Minh cho biết, Chính phủ xin tiếp thu và chỉnh lý quy định về Quỹ nhà ở quốc gia theo hướng: Quỹ nhà ở quốc gia là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, có tư cách pháp nhân, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận. Quỹ nhà ở quốc gia gồm: Quỹ nhà ở Trung ương do Chính phủ thành lập, Quỹ nhà ở địa phương do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thành lập.
Quỹ Nhà ở quốc gia tập trung hình thành quỹ nhà ở để cho thuê với mục tiêu tiết kiệm nguồn lực về đất đai, nhiều người được sử dụng luân phiên quỹ nhà ở này, bảo đảm giải quyết nhu cầu về nhà ở ổn định, lâu dài cho những đối tượng không có khả năng chi trả để mua nhà ở xã hội (hiện nay phần lớn quỹ nhà ở cho thuê của các doanh nghiệp trong các dự án đều bán sau một khoảng thời gian nhất định nên không có tính ổn định cho đối tượng thuê nhà ở). Đồng thời các nội dung về nhiệm vụ chi, quy mô… của Quỹ sẽ được làm rõ tại Nghị định của Chính phủ quy định chi tiết Nghị quyết này bảo đảm nhiệm vụ chi phù hợp với mục tiêu thành lập, hoạt động của Quỹ.
Quốc hội thông qua Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội.
Giao trực tiếp chủ đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư mà không qua đấu thầu đối với dự án không sử dụng vốn đầu tư công
Cùng với đó, Nghị quyết cũng giao chủ đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu đối với dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân không sử dụng vốn đầu tư công.
Theo đó, căn cứ vào chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở hoặc quy hoạch đô thị, nông thôn đã được phê duyệt, hoặc vị trí khu đất đã được xác định để phát triển nhà ở xã hội, nhà ở cho lực lượng vũ trang, việc giao chủ đầu tư sẽ được thực hiện theo các trường hợp cụ thể.
Đối với trường hợp dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư, chấp thuận đầu tư hoặc có văn bản pháp lý tương đương thì cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu, trừ trường hợp dự án nhà ở xã hội đã phát hành hồ sơ mời quan tâm hoặc hồ sơ mời thầu để lựa chọn nhà đầu tư, nhưng tính đến thời điểm khi Nghị quyết có hiệu lực thi hành (01/06/2025) vẫn chưa có kết quả đánh giá hồ sơ của các nhà đầu tư quan tâm. Trong trường hợp này, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ là cơ quan quyết định việc tiếp tục tổ chức lựa chọn nhà đầu tư theo quy định của pháp luật về đấu thầu, hoặc chuyển sang thực hiện giao chủ đầu tư theo quy định tại Nghị quyết này. Trong trường hợp dự án chưa được chấp thuận chủ trương đầu tư, chấp thuận đầu tư hoặc chưa có văn bản pháp lý tương đương thì cơ quan nhà nước có thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu.
Về thẩm quyền thực hiện, Nghị quyết quy định rõ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ là cơ quan có thẩm quyền giao chủ đầu tư hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư đối với các dự án xây dựng nhà ở xã hội đã được chấp thuận chủ trương đầu tư, chấp thuận đầu tư, có văn bản pháp lý tương đương hoặc dự án chưa được chấp thuận chủ trương đầu tư, chấp thuận đầu tư, chưa có văn bản pháp lý tương đương trừ trường hợp dự án nhà ở dành cho lực lượng vũ trang nhân dân thuộc thẩm quyền của Bộ Quốc phòng và Bộ Công an.
Bộ Quốc phòng và Bộ Công an sẽ có thẩm quyền giao chủ đầu tư hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư thực hiện dự án đầu tư xây dựng nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân. Việc giao chủ đầu tư được thực hiện trên cơ sở chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở hoặc quy hoạch đô thị và nông thôn đã được phê duyệt, hoặc vị trí khu đất đã được xác định để phát triển nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân sau khi được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thống nhất bằng văn bản về vị trí khu đất để đầu tư xây dựng nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Bộ Quốc phòng và Bộ Công an không được phân cấp hoặc ủy quyền thẩm quyền nêu trên.
Ngoài ra, Nghị quyết cũng nêu rõ điều kiện để tổ chức được giao làm chủ đầu tư dự án. Cụ thể, chủ đầu tư phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện đối với tổ chức kinh doanh bất động sản theo quy định của pháp luật về kinh doanh bất động sản. Trong trường hợp có từ 2 nhà đầu tư trở lên cùng đăng ký, cơ quan có thẩm quyền sẽ căn cứ vào các tiêu chí ưu tiên như kinh nghiệm đã thực hiện dự án đầu tư xây dựng nhà ở; năng lực tài chính để thực hiện dự án; tiêu chí khác theo quy định của Chính phủ.
Nghị quyết nhấn mạnh, thủ tục giao chủ đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư dự án thay thế thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư và thủ tục lựa chọn nhà đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư và quy định khác của pháp luật có liên quan. Đặc biệt, quyết định giao chủ đầu tư hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư cũng chính là căn cứ thực hiện các thủ tục giao đất, cho thuê đất hoặc chuyển mục đích sử dụng đất.
