Những dự án nhà ở "gặp gỡ" giá trị nhân văn

Những dự án nhà ở độc đáo xây dựng tại Barcelona (Tây Ban Nha), Austin (Texas, Mỹ) và Palm Springs (California, Mỹ), được ví như những dự án tiên phong về tư duy mới đối với các mô hình truyền thống khi đặt con người lên hàng đầu và đề cao tính linh hoạt, khả năng hiện diện và cả phẩm giá con người.

Được thiết kế hướng tới những nhóm đối tượng khác nhau, từ cư dân nhà ở xã hội, đến nhóm người vô gia cư và cả những người nhiễm HIV/AIDS, điểm đáng chú ý là những dự án này không đặt nặng các tiêu chuẩn truyền thống, mà thay vào đó là tìm lời giải cho những nhu cầu thực sự cần thiết của con người thông qua nhà ở.

Dự án Illa Glòries, thực hiện bởi Cierto Estudio

Giữa cuộc khủng hoảng nhà ở ngày càng trầm trọng ở Barcelona, dự án Illa Glòries đã thành công chứng minh rằng các dự án nhà ở được tài trợ từ vốn ngân sách, khi đặt nhu cầu của người dân lên trên lợi nhuận, có thể thúc đẩy hiệu quả mô hình đô thị lấy con người và cộng đồng làm trọng tâm. Khu nhà ở xã hội với 51 căn hộ, do Viện Nhà ở và Tái thiết công lập Barcelona (Institut Municipal de l'Habitatge i Rehabilitació de Barcelona) ủy quyền và được thiết kế bởi hãng kiến trúc Cierto Estudio, là điểm nhấn trong khu phức hợp gồm 4 tòa nhà gần quảng trường thành phố Plaça de les Glòries.

Giá trị cốt lõi của thiết kế tiên phong này nằm ở sự linh hoạt trong bố cục căn hộ và phá vỡ các mô hình nhà ở truyền thống. Thay vì dồn sự chú ý vào phòng khách trung tâm hay phòng ngủ chính, các căn hộ đều được thiết kế những phòng có diện tích bằng nhau, cho phép cư dân - dù là một gia đình hay nhóm bạn - có thể tự điều chỉnh, sắp xếp lại không gian sống theo nhu cầu của họ. Khu vực bếp trở thành không gian kết nối, biến việc chăm sóc con trẻ, nấu nướng và giao tiếp trở thành "trái tim" của căn nhà.

Marta Benedicto Izquierdo, kiến trúc sư trưởng tại Cierto Estudio chia sẻ: "Chúng tôi muốn sự sẻ chia và việc chăm sóc chu toàn trong mỗi gia đình trở thành các cảnh tượng thường được thấy hơn, không phải những điều bị khóa chặt phía sau một cánh cửa khép kín". Những mối nối, cửa sổ và lối ra vào của các căn phòng đều được bố trí theo đường chéo, tạo luồng gió đối lưu và mở ra tầm nhìn rộng mở, thoáng đãng hơn từ căn hộ.

Bên ngoài mỗi căn hộ, dự án Illa Glòries cũng nhấn mạnh đến tính cộng đồng, khi ban công chung cùng những khoảng sân nội khu ngập tràn sắc xanh và vườn trên sân thượng đều là những không gian khuyến khích sự tương tác giữa con người với nhau. Đặc biệt, việc ban công nhô ra phía trước và rộng rãi hơn hẳn là kết quả của quyết định thiết kế giảm nhẹ diện tích bên trong căn hộ để ưu tiên không gian ngoài trời. "Cư dân có thể mở cửa và dễ dàng trò chuyện với hàng xóm. "Ngưỡng cửa" này chính là chìa khóa tạo nên sự khác biệt", Izquierdo chia sẻ.

Dự án Illa Glòries đạt tiêu chuẩn công trình cân bằng về năng lượng (NZEB - Nearly Zero Energy Building) của Liên minh châu Âu, sử dụng kết cấu gỗ ghép chéo (CLT), ứng dụng giải pháp thiết kế làm mát tự động và có tới hơn 60% diện tích xanh với sân thượng xanh giúp giảm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị. Một lối đi bộ xuyên qua các tòa nhà được thiết kế nhằm đảm bảo thuận tiện trong kết nối với đường phố bên ngoài và các không gian thương mại ở tầng trệt.

Là một dự án vừa mang tính cộng đồng, vừa góp phần xây dựng đô thị năng động, linh hoạt thích ứng với những chuyển biến mới của thành phố, Izquierdo nhấn mạnh: "Illa Glòries không chỉ là một dự án nhấn mạnh về không gian sống, mà còn về cách con người chia sẻ, quan tâm và chăm sóc lẫn nhau".

Dự án Burnet Place, thực hiện bởi Văn phòng Kiến trúc Michael Hsu

Tọa lạc ngay phía Bắc trung tâm thành phố Austin, dọc theo đường Burnet, gần Đại học Texas, một dự án nhà ở giá rẻ đang nỗ lực tạo ra những thay đổi về ý nghĩa cuộc sống và sự chữa lành trong xã hội. Burnet Place - một khu nhà ở 61 căn hộ được Văn phòng Kiến trúc Michael Hsu thiết kế cho tổ chức phi lợi nhuận Project Transitions, phục vụ những cư dân đang sống chung với HIV/AIDS. Dự án được xây dựng như một môi trường an toàn, tràn đầy sức sống với mục đích bảo vệ và chữa lành cho những người mắc bệnh.

Lấy cảm hứng từ con tatu - loài động vật có lớp sừng bao bọc toàn thân, tòa nhà được thiết kế với tường bao nhìn từ bên ngoài vào như "lớp vỏ" cứng cáp để bảo vệ "phần lõi" bên trong. Ngoại thất bao gồm các tấm ốp tường, hiên chống nắng, những viên gạch ốp màu sắc, và một bức tranh tường trừu tượng lấy cảm hứng từ logo của tổ chức phi lợi nhuận - mang đến một diện mạo đầy nghệ thuật cho khu nhà ở.

Ngược lại, nội thất được thiết kế với mong muốn đem lại cảm giác ấm áp và gần gũi, với vật liệu gỗ tự nhiên, những căn phòng tràn ngập ánh sáng và một không gian chung ví như phòng khách của cả khu dân cư. "Chúng tôi luôn nói về tòa nhà như một vòng tay đầy ắp tình thương, ôm trọn cư dân ở bên trong", Maija Kreishman - Kiến trúc sư trưởng tại Michael Hsu chia sẻ.

Thay vì chỉ thiết kế một tòa nhà duy nhất, dự án được cấu thành từ một loạt các khối nhà nhỏ liên kết với nhau, tái hiện diện mạo của các ngôi nhà phố truyền thống. Được bố trí xung quanh một khoảng sân trung tâm, mỗi khu nhà đều mang một bản sắc kiến trúc riêng biệt. "Khi đi qua khoảng sân này, bạn sẽ cảm giác như mình đang đi quanh một khu phố nhỏ vậy", Kreishman nói. Các phòng sinh hoạt chung ở tầng trệt phục vụ mục đích quản lý hồ sơ, tư vấn y tế và dinh dưỡng, nhưng vẫn giữ được cảm giác thoải mái như một không gian gia đình.

Khoảng sân trung tâm được thiết kế bởi Nudge Design, với khu vườn cộng đồng, những lối đi dạo góc cạnh và ghế dài ngoài trời. Một sảnh hiên cao đặt tại vị trí chia đôi khu phức hợp, cho phép gió lưu thông đồng thời tạo không gian râm mát để cư dân ngồi trò chuyện và ngắm nhìn những hoạt động thường nhật của đời sống ở khu vườn bên dưới. "Mục đích thực sự của việc tạo ra không gian này là để cư dân có thể gặp gỡ hàng xóm và tạo ra những khoảnh khắc tương tác, giao lưu với nhau", Kreishman nói.

Với chứng nhận một sao từ Austin Energy Green Building, dự án tích hợp các vườn mưa để quản lý nước mưa, trồng các loại cây bản địa và thiết kế xen kẽ xốp giữa các vật liệu cứng để vừa tạo bóng râm, vừa dẫn gió mát.

Thiết kế của dự án Burnet Place vừa có tính truyền thống địa phương, lại vẫn vừa đậm chất đương đại, cung cấp một lựa chọn tinh tế thay thế cho các mô hình nhà ở tầm trung tiêu chuẩn trong khu vực.

"Tôi luôn mong muốn các thành phố sẽ có nhiều hơn những dự án nhà ở như thế này. Được đóng góp cho một sứ mệnh vì con người là điều vô cùng ý nghĩa. Khu nhà không chỉ cung cấp một nơi trú ẩn cho những người yếu thế, mà còn giúp họ khôi phục sự tự tôn và phẩm giá", Kreishman chia sẻ thêm.

Trung tâm Định hướng Người vô gia cư Palm Springs, thực hiện bởi JFAK

Trung tâm Định hướng Người vô gia cư tại Palm Springs là một dự án được thực hiện bởi John Friedman Alice Kimm Architects (JFAK), khai trương vào cuối năm 2024 và đã trở thành một trong những trung tâm đa chức năng mới đang làm thay đổi tư duy truyền thống về vấn đề nhà ở và việc chăm sóc người vô gia cư.

Khu phức hợp gồm 80 căn hộ mô đun, các không gian ngoài trời đa dạng, cùng hai nhà kho được tái sử dụng để cung cấp dịch vụ hỗ trợ, hoạt động cộng đồng và là nơi qua đêm khẩn cấp cho người vô gia cư. Không chỉ là một chỗ trú ẩn, trung tâm trị giá 40 triệu USD này là một "nơi chốn" hiện hữu và tràn đầy hy vọng, chứ không phải một cơ sở chỉ được xây dựng vội vã, tạm bợ và nằm ngoài sự quan tâm của cộng đồng.

"Đây là một địa điểm nơi mọi người đều có thể nhận được sự giúp đỡ, dù cho họ có nhu cầu ở lại trong 8 tiếng hay 6 tháng", người đồng sáng lập JFAK John Friedman nói và cho biết thêm rằng dự án muốn kết hợp "cảm giác cộng đồng với một sự hiệu quả nhất định". Được thiết kế và xây dựng chỉ trong một năm rưỡi, trung tâm khuyến khích sự tương tác và tinh thần cộng đồng, trở thành một điểm nhấn của địa phương.

Các khối nhà một và hai tầng được lắp ghép tại nhà máy, sau đó bố trí trên thực địa vuông góc với trục chính theo một thiết kế xếp lớp và hơi nghiêng, mang lại lượng ánh sáng vừa đủ và không khí tự nhiên. Bên trong, các căn hộ đơn giản nhưng thoáng mát, tối ưu hóa tầm nhìn và thông gió tự nhiên, với cửa sổ tương đối nhỏ nhằm giảm hấp thụ nhiệt và độ chói.

Các lối đi bộ được thiết kế trên cao đan xen giữa các toà nhà, tạo ra bóng râm và sự kết nối, trong khi các hành lang ngoài trời đảm bảo rằng mọi cư dân, dù ở tầng một hay tầng hai, đều có tầm nhìn ra dãy núi San Jacinto gần đó. Các họa tiết trang trí lớn và màu sắc sinh động vừa tạo điểm nhấn, vừa tạo nên tính nghệ thuật cho không quan.

Nhóm thiết kế cũng đã xây dựng những không gian mới bên trong hai nhà kho được tái sử dụng trên khu đất, vốn bị dột và không có hệ thống cách nhiệt. Nhà kho đầu tiên được biến thành trung tâm dịch vụ thiết yếu với bếp thương mại, khu vực ăn công cộng, phòng giặt ủi, văn phòng quản lý hồ sơ và các chương trình đào tạo nghề. Các khu vực không gian chung có trần cao gấp đôi, hành lang rộng và hình hoạ, màu sắc như chào đón cư dân. Nhà kho thứ hai, gọi là Trung tâm Hỗ trợ sớm (Early Access Center), cung cấp 50 giường trú đêm khẩn cấp.

Thách thức lớn nhất của dự án, theo lời nhà đồng sáng lập Alice Kimm, là tạo ra một không gian đặc biệt, nhân văn, nhưng không quá tiện nghi. "Bởi đơn vị vận hành lo rằng sẽ không ai muốn rời đi", bà chia sẻ. Người vô gia cư tại Hoa Kỳ thường được khuyến khích ở lại 6 tháng trước khi tìm được nơi ở lâu dài, với sự hỗ trợ từ nhân viên của trung tâm.

Cuối cùng, nhóm thiết kế đã tìm được điểm cân bằng - tạo ra sự ấm cúng nhưng không xa hoa, thoải mái nhưng vẫn khuyến khích mọi người cố gắng thay đổi. Dự án này chứng minh rằng những khu nhà ở hỗ trợ không nhất thiết chỉ đem lại cảm giác bó buộc, và nhà mô đun không phải lúc nào cũng cứng nhắc hay vô cảm./.