LTS: Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 xác định mục tiêu đến năm 2030, kinh tế thuần biển đóng góp khoảng 10% GDP cả nước; kinh tế của 28 tỉnh, thành phố ven biển chiếm 65 đến 70% GDP cả nước; thu nhập bình quân đầu người của các tỉnh, thành phố ven biển gấp từ 1,2 lần bình quân cả nước. Đến năm 2045, Việt Nam trở thành quốc gia biển mạnh, phát triển bền vững, thịnh vượng, an ninh, an toàn; kinh tế biển đóng góp quan trọng vào nền kinh tế đất nước.
Ngày 24/01/2022, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 06-NQ/TW về “Quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” tạo động lực phát triển đô thị, thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội nhanh, bền vững. Nghị quyết khẳng định mục tiêu và nhiệm vụ tiếp tục phát triển các chuỗi đô thị biển gắn với thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển.
Với bờ biển trải dài 3.260km từ Bắc vào Nam, Việt Nam có lợi thế và tiềm năng to lớn để phát triển các đô thị biển đảo đặc sắc, là trụ cột và động lực để phát triển kinh tế biển. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng có mạng lưới sông ngòi chằng chịt và đầy tiềm năng với tổng chiều dài hơn 41.900km, bao gồm 9 hệ thống sông lớn, trong đó có khoảng 2360 con sông có chiều dài trên 10km. Sông nước là cội nguồn tạo ra đô thị nên hầu hết các thành phố lớn ở nước ta đều gắn với các dòng sông mang trong mình những diện mạo văn hóa khác biệt, phản ánh bản sắc riêng. Đây là điều kiện hoàn hảo để xây dựng những khu đô thị ven sông với cảnh quan hoàn mỹ, tạo nên không gian sống sang trọng, văn minh.
Tuy nhiên, đến nay, Việt Nam vẫn đang vắng bóng những đô thị ven sông, đô thị biển đúng nghĩa, có thể phát huy, khai thác tối đa những giá trị, lợi thế mà sông nước, biển cả mang lại. Thay vào đó, đô thị ven sông – biển ở nước ta đang đối mặt với rất nhiều thách thức cản trở quá trình phát triển bền vững, nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu gia tăng. Tất cả đang đòi hỏi cần những nghiên cứu nghiêm túc tầm quốc gia và quốc tế để có những tầm nhìn chiến lược và chính sách phát triển phù hợp. Vấn đề then chốt là xác lập tầm nhìn và quy hoạch, định vị không gian đô thị sông biển để phát triển tương xứng với tiềm lực tăng trưởng kinh tế và giá trị độc tôn của từng đô thị, vừa bảo tồn, phát huy các giá trị di sản và tăng tính kết nối giữa các địa phương, thu hút các nguồn lực của doanh nghiệp để kiến tạo nên những công trình đẳng cấp, giàu giá trị văn hóa, khơi dậy tiềm năng phát triển du lịch và phát triển kinh tế xanh trong thời kỳ mới.
Trên tinh thần nghiên cứu và phản biện, Reatimes triển khai tuyến bài: Phát triển đô thị sông - biển Việt Nam thời kỳ mới
Trân trọng giới thiệu tới độc giả!
Tại buổi Tọa đàm “Liên kết phát triển Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung trong bối cảnh mới” do Ban chỉ đạo Tổng kết Nghị quyết 39-NQ/TW phối hợp với Tỉnh ủy Quảng Nam tổ chức ngày 2/7/2022, Bộ Xây dựng có tham luận về phát triển hệ thống đô thị ven biển Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung trong quy hoạch phát triển hệ thống đô thị Việt Nam.
Theo đó, Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung gồm 5 tỉnh, thành: Thừa Thiên - Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định.
Hiện có 72 đô thị với 3 đô thị loại I (TP. Huế, TP. Đà Nẵng, TP. Quy Nhơn), 2 đô thị loại II, 3 đô thị loại III, 8 đô thị loại IV và 58 đô thị loại V. Đây là địa bàn có vị trí đặc biệt quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh đối với cả khu vực Duyên hải miền Trung và Tây Nguyên nói riêng, cả nước nói chung.
Tỉnh Quảng Nam có số lượng đô thị nhiều nhất trong tiểu vùng (với 19 đô thị); TP. Đà Nẵng có số lượng đô thị ít nhất cả vùng (với 9 đô thị), nhưng lại có tỷ lệ đô thị hóa cao nhất trong vùng (với 87,2%); tỉnh Quảng Ngãi có tỷ lệ đô thị hóa thấp nhất trong vùng (với 24%).
Đại diện Bộ Xây dựng cho biết: “Nhìn chung, hệ thống đô thị ven biển khu vực vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung có những yếu tố thuận lợi bởi đây là khu vực có được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước với các Nghị quyết riêng của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ”.
Cũng theo Bộ Xây dựng, hệ thống các đô thị ven biển của vùng kinh tế trọng điểm miền Trung có những điều kiện thuận lợi về kết nối không chỉ với các đô thị trong vùng mà còn với toàn quốc và quốc tế. Đặc biệt, Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung có chiều dài đường bờ biển khoảng 600km, giữ vị trí đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế biển và các hoạt động kinh tế trên dải đất liền ven biển. Tiềm năng và nhu cầu mở cửa, hội nhập với thị trường quốc tế là rất lớn. Đây còn là cửa ngõ ra biển của vùng Tây Nguyên, là bệ đỡ, cầu nối cho các tỉnh Tây Nguyên, kết nối tuyến hành lang kinh tế Đông - Tây.
Theo hệ thống đường bộ, tuyến Quốc lộ 1 đi qua 25 đô thị, trong đó đi qua 9 đô thị ven biển của 5 tỉnh thuộc Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung. Tại Thừa Thiên - Huế, trục các đô thị ven biển có động lực phát triển là: TP. Huế - thị trấn Lăng Cô. Tại TP. Đà Nẵng, động lực phát triển chính là trung tâm TP. Đà Nẵng.
Tại tỉnh Quảng Nam, trục các đô thị ven biển có động lực phát triển là: TP. Tam Kỳ và thị xã Điện Bàn. Tại tỉnh Quảng Ngãi động lực phát triển chính là đô thị ven biển: TP. Quảng Ngãi - thị xã Đức Phổ.
Tại tỉnh Bình Định trục các đô thị ven biển có động lực phát triển là: TP. Quy Nhơn - thị xã Hoài Nhơn. Hệ thống liên kết này đã kết nối hầu hết các đô thị ven biển, hình thành mạng lưới đô thị theo chuỗi bám dọc tuyến Quốc lộ 1.
Bên cạnh liên kết đường bộ, hệ thống đường hàng không của các đô thị trong vùng cũng là một đặc điểm nổi bật của khu vực này. Trong số 5 tỉnh của Vùng Kinh tế trọng điểm Miền Trung thì có 4 sân bay đang hoạt động (Sân bay quốc tế Phú Bài - tỉnh Thừa Thiên Huế, Sân bay quốc tế Đà Nẵng - TP. Đà Nẵng, Sân bay Chu Lai - tỉnh Quảng Nam, Sân bay Phù Cát - tỉnh Bình Định), chỉ duy nhất tỉnh Quảng Ngãi không có sân bay.
Trong đó, đặc biệt đối với Sân bay quốc tế Đà Nẵng, là sân bay có lượng khách thông qua nhiều thứ 3 tại Việt Nam (sau Sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất và Nội Bài), được xếp vị trí thứ 23 trong Top 30 sân bay tốt nhất châu Á vào năm 2015.
Việc có các điểm kết nối hàng không như nêu trên cho thấy đây là một thế mạnh nổi trội trong việc liên kết giữa các đô thị trong vùng với các đô thị còn lại trong cả nước và quốc tế.
Ngoài ra, một số đô thị ven biển tại khu vực này cũng gắn liền với những cảng biển có điều kiện thuận lợi kết nối nội địa và quốc tế như: Cảng nước sâu Chân Mây, Cảng Thuận An (tỉnh Thừa Thiên - Huế), Cảng Tiên Sa, Cảng Liên Chiểu (TP. Đà Nẵng), Cảng Kỳ Hà, Cảng Chu Lai (tỉnh Quảng Nam), Cảng Hòa Phát Dung Quất (tỉnh Quảng Ngãi), Cảng nước sâu Nhơn Hội, Cảng Tam Quan, Cảng Đề Gi (tỉnh Bình Định).
Trong Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung, 5/5 tỉnh có cảng biển, tạo nên hệ thống cảng biển phục vụ phát triển kinh tế vùng và hình thành con đường huyết mạch trên biển thông thương ra thế giới.
Bên cạnh đó, Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung còn là khu vực được thiên nhiên ưu đãi về du lịch với đường bờ biển dài (có nhiều cảnh quan, bãi biển đẹp, hoang sơ, hấp dẫn…) cùng các giá trị văn hóa đa dạng của nhiều dân tộc khác nhau; tạo tiền đề để phát triển hình thành các đô thị du lịch ven biển.
Trong vùng còn có trên 80 di tích lịch sử, văn hóa đã được xếp hạng, nhiều bãi biển đẹp nhất Việt Nam (biển Mỹ Khê - Đà Nẵng, biển Cửa Đại - Hội An - Quảng Nam, biển Lý Sơn - Quảng Ngãi, vịnh Lăng Cô - Huế) và một số hệ sinh thái điển hình, như đầm phá, vùng cát, san hô; đặc biệt, có 3/8 di sản văn hóa thế giới và 1/11 khu dự trữ sinh quyển ở Việt Nam. Đó là những điều kiện lý tưởng để phát triển ngành du lịch, thuận lợi cho những ngành, nghề kinh doanh bất động sản, các khu nghỉ dưỡng, biệt thự cao cấp ven biển...
Quy hoạch phát triển du lịch
Theo Quyết định số 2350/QĐ-TTg ngày 24/12/2014 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch vùng Duyên hải Nam Trung Bộ đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”, tiểu vùng du lịch phía Bắc gồm: TP. Đà Nẵng và các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định.
Các hướng khai thác sản phẩm du lịch đặc trưng, gồm: Du lịch di sản văn hóa thế giới gắn với đô thị cổ Hội An và khu đền tháp Mỹ Sơn, các giá trị văn hóa Chăm Pa, Sa Huỳnh, tham quan di tích lịch sử gắn với các cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc; nghỉ dưỡng biển - đảo; hội nghị, hội thảo; sinh thái, vui chơi giải trí, thể thao, nghỉ cuối tuần; lễ hội, tâm linh...
Trong quy hoạch này xác định tập trung đầu tư phát triển 9 Khu du lịch quốc gia, thì Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung có 5 khu: Sơn Trà, Bà Nà (Đà Nẵng), Cù Lao Chàm (Quảng Nam), Mỹ Khê (Quảng Ngãi), Phương Mai (Bình Định); xác định 6 điểm du lịch quốc gia, thì Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung có 4 điểm là Ngũ Hành Sơn (Đà Nẵng), Mỹ Sơn (Quảng Nam), Lý Sơn (Quảng Ngãi), Trường Lũy (Quảng Ngãi, Bình Định); xác định 4 đô thị du lịch thì Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung có 2 đô thị là TP. Đà Nẵng, TP. Hội An (Quảng Nam).
TP. Đà Nẵng trở thành trung tâm du lịch của Vùng và tiểu vùng du lịch phía Bắc; TP. Quy Nhơn (Bình Định) thành trung tâm phụ trợ của tiểu vùng du lịch phía Bắc.
Theo Quyết định 2161/QĐ-TTg ngày 11/11/2013 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch vùng Bắc Trung Bộ đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, có xác định tỉnh Thừa Thiên - Huế có TP. Huế là trung tâm du lịch lớn nhất vùng, là đô thị du lịch, di sản, lễ hội; không gian phát triển du lịch di sản (TP. Huế và phụ cận); không gian phát triển du lịch lịch sử - cách mạng (huyện A Lưới); không gian phát triển du lịch biển đảo (gồm bãi biển Thuận An, Cảnh Dương, Lăng Cô) và hệ thống đầm phá Tam Giang, Lập An, Cầu Hai; không gian phát triển du lịch sinh thái gồm các vườn quốc gia và khu bảo tồn tự nhiên (Bạch Mã).
Phát triển đô thị mạnh mẽ
Theo Bộ Xây dựng, từ thực tiễn phát triển của hệ thống các đô thị ven biển trong những năm qua, với những thuận lợi, khắc phục những khó khăn, Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung đã có bước chuyển mình, công tác đầu tư xây dựng phát triển đô thị, đặc biệt là nhóm các đô thị ven biển đã đạt được những kết quả tích cực.
Cụ thể, hệ thống đô thị tăng trưởng, phân bổ rộng trên địa bàn các tỉnh, thành phố, tạo động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội ở khu vực nông thôn. Trong đó, Thừa Thiên - Huế có 14 đô thị, tỷ lệ đô thị hóa là 54,6%. TP. Đà Nẵng có 9 đô thị, tỷ lệ đô thị hóa là 87,2%. Tỉnh Quảng Nam có 19 đô thị (nhiều nhất trong vùng), tỷ lệ đô thị hóa là 27,8%. Tỉnh Quảng Ngãi có 13 đô thị, tỷ lệ đô thị hóa là 24%. Tỉnh Bình Định có 17 đô thị, tỷ lệ đô thị hóa là 44,4%.
Tỷ lệ đô thị hóa trung bình của cả 5 tỉnh (47,6%) cao hơn mức trung bình của cả nước. Cả vùng có 13 đô thị ven biển và 59 đô thị còn lại được phân bổ tại các khu vực khác trong địa bàn các tỉnh, thành phố.
Cũng theo Bộ Xây dựng, quá trình đô thị hóa thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa; hình thành nhiều các khu kinh tế, khu công nghiệp, khu du lịch nghỉ dưỡng gắn liền đô thị tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, công ăn việc làm và tăng trưởng kinh tế đô thị.
Đây là vùng kinh tế lớn thứ 3 tại Việt Nam. Đặc trưng của vùng này là các khu kinh tế cảng biển tổng hợp. Hạ tầng công nghiệp trong vùng cũng phát triển về số lượng với 4 khu kinh tế ven biển (cả nước có 17 khu kinh tế ven biển) gồm: Khu kinh tế mở Chu Lai, Khu kinh tế Chân Mây, Khu kinh tế Dung Quất, Khu kinh tế Nhơn Hội; Khu công nghệ cao Đà Nẵng (cả nước có 3 khu công nghệ cao) và 32 khu công nghiệp (nằm ngoài các khu kinh tế) đã được Thủ tướng Chính phủ cho phép thành lập, triển khai thực hiện và đang kêu gọi đầu tư (cả nước có 326 khu công nghiệp).
So với hai vùng kinh tế trọng điểm còn lại, vùng kinh tế này yếu kém hơn về mặt hạ tầng và nhân lực nhưng lại có tiềm năng lớn về cảng biển trung chuyển lớn và phát triển du lịch nghỉ dưỡng (chiếm phần lớn các dự án khu nghỉ mát biển của cả nước) và di sản thế giới (khu vực Trung Bộ chiếm 5/9 di sản thế giới tại Việt Nam). Khu vực này cũng có tiềm năng về phát triển công nghiệp đóng tàu và dịch vụ hàng hải.
Hạ tầng gồm có: Sân bay quốc tế Đà Nẵng, sân bay trung chuyển hàng hóa Chu Lai (tương lai); cảng Liên Chiểu và đặc biệt là dự án cảng trung chuyển Vân Phong; Quốc lộ 1, đường Hồ Chí Minh. Đà Nẵng là điểm cuối trong hành lang kinh tế Đông - Tây nối Đông Bắc Thái Lan, Trung Lào và Trung Trung Bộ Việt Nam.
Tại 3/5 tỉnh, thành đều có đô thị loại I và riêng tỉnh Thừa Thiên - Huế theo Nghị quyết số 54-NQ/TW ngày 10/12/2019 của Bộ Chính trị đã xác định chủ trương phấn đấu xây dựng tỉnh Thừa Thiên - Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trên nền tảng bảo tồn và phát huy giá trị di sản cố đô và bản sắc văn hóa Huế. Điều này chứng tỏ sự mạnh mẽ phát triển đô thị trong tiểu vùng so với các tỉnh của vùng khác (có 2 đô thị loại I trực thuộc Trung ương).
TP. Đà Nẵng là thành phố tổng hợp đa ngành, đa lĩnh vực; trung tâm chính trị - kinh tế - xã hội với vai trò là trung tâm công nghiệp, tài chính, du lịch, dịch vụ, văn hóa, giáo dục - đào tạo, y tế chất lượng cao, khoa học - công nghệ, khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo của khu vực miền Trung - Tây Nguyên và cả nước; trung tâm tổ chức các sự kiện tầm khu vực và quốc tế, và được coi là “Thành phố đáng sống nhất Việt Nam”.
TP. Huế là một trong những trung tâm về Văn hóa - du lịch, y tế chuyên sâu, giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ của miền Trung - Tây Nguyên và cả nước. Trong khi đó, các đô thị ven biển khu vực các tỉnh Quảng Nam, Bình Định cũng đang trở thành điểm đến thu hút nguồn đầu tư lớn cho các dự án bất động sản du lịch nghỉ dưỡng cao cấp.
Bộ Xây dựng cho rằng tại Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung, công tác quản lý đầu tư phát triển đô thị được quan tâm; hạ tầng kỹ thuật đô thị và hạ tầng xã hội đã được đầu tư, tăng quy mô và cải thiện chất lượng phục vụ, đặc biệt đối với các đô thị ven biển.
Cả 5/5 tỉnh, thành của vùng đều đã ban hành chương trình phát triển đô thị toàn tỉnh; các đô thị ven biển đều đã có quy hoạch chung được phê duyệt; các đô thị lớn từng bước được lập, thẩm định, phê duyệt các quy hoạch phân khu và có chương trình phát triển đô thị từng đô thị. Đây là cơ sở để các đô thị có lộ trình đầu tư xây dựng theo quy hoạch và có kế hoạch.
Tại các đô thị ven biển, việc đầu tư xây dựng, cải tạo chỉnh trang được thực hiện thông qua các dự án như xây dựng nhà ở, biệt thự cao cấp, khu hành chính tập trung và các loại khác (như quảng trường, công cộng, công nghiệp, bảo tồn, phòng hộ, hạ tầng kỹ thuật cảng...).
Việc đầu tư xây dựng các dự án này không những tạo diện mạo mới cho kiến trúc cảnh quan đô thị mà còn cải thiện, nâng cấp hệ thống cơ sở hạ tầng hiện hữu.
Bên cạnh đó, các tỉnh cũng đã quan tâm và ban hành các kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu. Qua đó, hệ thống các đô thị ven biển cũng đã từng bước có lộ trình thích ứng và giảm nhẹ những tác động của biến đổi khí hậu và nước biển dâng.
Điều đáng mừng là hệ thống chuỗi các đô thị ven biển từng bước tạo kết nối mạng lưới với hệ thống đô thị toàn quốc Bắc - Trung - Nam, hỗ trợ liên kết phát triển giữa các vùng trên cả nước. Với những điều kiện kết nối cả về đường bộ, đường hàng không và đường thủy như phân tích, khu vực Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung với 5 tỉnh, thành đã được quy hoạch hình thành, bố trí cơ bản hợp lý các chuỗi và chùm đô thị trong đó có hệ thống các đô thị ven biển bước đầu tạo mối liên kết, phối hợp, chia sẻ chức năng trong mỗi vùng, gắn phát triển kinh tế - xã hội với bảo đảm an ninh quốc phòng.
Trong tổng thể chung vùng Duyên hải của Việt Nam, khu vực Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung là trung điểm của vùng, đã kết nối để hình thành chuỗi các đô thị du lịch biển. Căn cứ vào đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, lịch sử, văn hóa, lối sống, chuỗi đô thị du lịch biển Duyên hải Nam Trung bộ được hình thành, trong đó Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung gồm: TP. Huế, thị trấn Lăng Cô, đô thị mới Vinh Thanh (Thừa Thiên - Huế), TP. Đà Nẵng, thị xã Điện Bàn, TP. Hội An, TP. Tam Kỳ (Quảng Nam), TP. Quảng Ngãi, thị xã Đức Phổ, đô thị mới Vạn Tường (Quảng Ngãi), TP. Quy Nhơn, thị xã Hoài Nhơn, đô thị mới Cát Khánh (Bình Định).
Hạn chế, bất cập về phát triển đô thị ven biển
Cũng theo Bộ Xây dựng, bên cạnh những kết quả, thành tựu như nêu trên, sự phát triển của hệ thống đô thị ven biển Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung trong thời gian qua cũng cho thấy một số hạn chế, bất cập. Đó là, tính liên kết vùng còn yếu; sự phát triển mất cân đối, chênh lệch giữa các vùng, đặc biệt giữa nhóm các đô thị ven biển và nhóm các đô thị vùng núi; có sự chênh lệch giữa các tỉnh, thành trong vùng như tỷ lệ đô thị hóa của TP. Đà Nẵng (87,2%) cao gấp đôi so với tỷ lệ đô thị hóa cả nước (40,5%) và gấp 3,6 lần tỷ lệ đô thị hóa tại tỉnh Quảng Ngãi (24%).
Các đô thị trung bình và nhỏ còn có những hạn chế về sự phát triển, vai trò động lực, góp phần tạo ra mật độ kinh tế ở một số vùng còn thấp.
Phát triển kinh tế - xã hội chủ yếu tập trung phát triển dải ven biển, trong khi vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi chưa phát triển cân đối hài hòa, đời sống, sinh kế của người dân còn nhiều khó khăn. Đây là điểm nghẽn kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương trong khu vực.
Ngoài ra, các địa phương này còn chưa huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực, nhất là từ đất đô thị, từ khu vực tư nhân để đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng đô thị. Hiện nay, rất nhiều các dự án đầu tư xây dựng ven biển tại các tỉnh hoặc chưa triển khai xây dựng hoặc chậm tiến độ. Khả năng ứng phó với biến đổi khí hậu, nước biển dâng của các đô thị ven biển nói riêng và các đô thị nói chung là chưa cao. Năng lực, tư duy và trình độ quản lý đô thị chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa.
Bộ Xây dựng cũng chỉ ra rằng những hạn chế nêu trên một phần là do những nguyên nhân khách quan như lịch sử, khó khăn suy thoái và tình hình bất ổn kinh tế thế giới, những diễn biến phức tạp, khó lường của biến đổi khí hậu toàn cầu, thiên tai và dịch bệnh…
Tuy nhiên, cũng có những hạn chế xuất phát nhận thức về đô thị hoá và phát triển đô thị bền vững chưa đầy đủ và chưa được quan tâm đúng mức; công tác quy hoạch đô thị chậm đổi mới, thiếu tầm nhìn, chất lượng thấp; việc triển khai thực hiện còn nhiều hạn chế, nhiều nơi việc điều chỉnh quy hoạch còn tùy tiện; công tác chỉ đạo, tổ chức triển khai thực hiện pháp luật, cơ chế, chính sách về quy hoạch, xây dựng và phát triển đô thị còn thiếu quyết liệt, chưa đồng bộ; quản lý đô thị chưa chuyên nghiệp, nhiều nơi còn lỏng lẻo, tiêu cực; sự phân công, phối hợp nhiệm vụ quản lý Nhà nước về phát triển đô thị chưa rõ ràng, thiếu chặt chẽ và thống nhất. Trình độ, năng lực của cán bộ, công chức, viên chức quản lý đô thị còn hạn chế.
Bên cạnh đó, theo Bộ Xây dựng, công tác thanh tra, kiểm tra, phát hiện xử lý sai phạm, tiêu cực chưa kịp thời và nghiêm minh; giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chưa phát huy hiệu quả; chưa phát huy và khai thác tốt các nguồn lực của chính đô thị và nguồn lực từ xã hội cho phát triển đô thị.
Phải phát triển đồng bộ, bền vững
Bộ Xây dựng cho rằng những thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen đã đặt ra yêu cầu mới phức tạp hơn, thách thức hơn trong công cuộc phát triển bền vững khu vực Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung trong các giai đoạn tiếp theo.
Trong thời gian tới, để phát triển bền vững hệ thống đô thị Việt Nam nói chung, hệ thống đô thị ven biển Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung nói riêng, Bộ Xây dựng đề nghị nhất quán triển khai những chỉ đạo của Đảng và Nhà nước trong đó ưu tiên các nội dung như sau:
- Quán triệt quan điểm phát triển của Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 22/10/2018 của Ban Chấp hành Trung ương về Chiến lượng phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, theo đó “Phát triển đồng bộ, từng bước hình thành khu kinh tế, khu công nghiệp, khu đô thị sinh thái ven biển:... Đổi mới tư duy trong xây dựng và thực hiện các quy hoạch, kế hoạch phát triển hệ thống đô thị ven biển có cơ sở hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đồng bộ, hiện đại theo mô hình, tiêu chí tăng trưởng xanh, đô thị thông minh... giải quyết tốt vấn đề môi trường, xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân”.
- Hiện nay, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 43-NQ/TW ngày 24/1/2019 về việc xây dựng và phát triển TP. Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Nghị quyết số 54-NQ/TW ngày 10/12/2019 về việc xây dựng và phát triển tỉnh Thừa Thiên - Huế đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Do đó, cần tập trung nguồn lực, xây dựng lộ trình kế hoạch cụ thể để thực hiện mục tiêu này. Qua đó sẽ góp phần thúc đẩy phát triển đô thị hóa cho Vùng Kinh tế trọng điểm Miền Trung.
- Thực hiện định hướng phát triển đô thị ứng phó với biến đổi khí hậu đã được xác định tại Quyết định số 438/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Trong đó, tập trung vào các đô thị chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đối khí hậu, đặc biệt là nhóm các đô thị ven biển.
Ngoài ra, 5 tỉnh, thành phải tập trung thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ giải pháp theo tinh thần Nghị quyết số 06-NQ/TW của Bộ chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam, cụ thể như: Cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho quá trình đô thị hoá, công tác quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển đô thị bền vững; đẩy nhanh tiến độ xây dựng quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh, trong đó xác định biển là trung tâm để tính toán quy hoạch.
Trên cơ sở quy hoạch được duyệt, triển khai xác định khung phát triển chiến lược cho toàn vùng, xác định những ưu tiên đầu tư để phát triển đồng bộ và sử dụng hiệu quả hệ thống kết cấu hạ tầng, đặc biệt ưu tiên phát triển hệ thống logistics; hoàn thiện hệ thống giao thông kết nối Bắc - Nam và hệ thống đường ngang Đông - Tây kết nối liên thông các cảng biển và các tỉnh ven biển với vùng Tây Nguyên.
Nâng cao chất lượng quy hoạch đô thị đáp ứng yêu cầu xây dựng, quản lý phát triển đô thị bền vững; tập trung xây dựng, phát triển hệ thống đô thị bền vững và đồng bộ về mạng lưới. Các tỉnh cần xây dựng hoàn chỉnh hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội và kỹ thuật diện rộng theo hướng đồng bộ, hiện đại, trọng tâm là các dự án giao thông tạo động lực phát triển các cực tăng trưởng, vùng đô thị, đô thị lớn, kết nối nông thôn - đô thị.
Đẩy mạnh phát triển nhà ở, hệ thống hạ tầng đô thị đồng bộ, hiện đại, liên kết, thích ứng với biến đổi khí hậu. Các tỉnh cần rà soát các dự án đầu tư xây dựng ven biển chậm, muộn hoặc chưa triển khai trong thời gian vừa qua để có giải pháp phù hợp đảm bảo quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư nhưng đồng thời đảm bảo sử dụng hiệu quả, tiết kiệm đất đai, bảo vệ cảnh quan môi trường.
Xây dựng và hoàn thiện mô hình chính quyền đô thị; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý đô thị và chất lượng cuộc sống đô thị, bảo đảm an sinh và phúc lợi xã hội, an ninh, an toàn và trật tự đô thị.
Cuối cùng là phát triển kinh tế khu vực đô thị; đổi mới cơ chế, chính sách tài chính và đầu tư phát triển đô thị./.
Khó khăn cho Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung
Là một vùng kinh tế trọng điểm của cả nước, nhưng do xuất phát điểm nền kinh tế của một số tỉnh thấp và tồn tại nhiều bất lợi trong phát triển nên đến nay Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung mới chỉ đạt mức tổng sản phẩm bình quân đầu người trên địa bàn (GRDP/người) tương đương với mức bình quân đầu người (GDP/người) của cả nước (ngoại trừ Đà Nẵng); quy mô các đô thị cũng như nền kinh tế nhỏ, khả năng cạnh tranh thấp. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế còn chậm so với các tỉnh trong khu vực và cả nước. Điều này ảnh hưởng lớn tới quá trình đô thị hóa.
Bên cạnh đó, địa hình dốc, hẹp, địa thế trải dài, phía Tây là dãy Trường Sơn, hệ thống sông ngòi ngắn và dốc, thường xuyên bị thiên tai, bão, lũ cũng là một trở lực rất lớn đối với sự phát triển của vùng. Hệ thống các đô thị ven biển ở đây chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Biến đổi khí hậu với tần suất ngày càng tăng của các biến đổi bất thường của thời tiết, dịch bệnh, ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm môi trường biển là thách thức lớn đối với sự phát triển bền vững của các tỉnh ven biển.
Toàn bộ 13 đô thị ven biển tại tiểu vùng đều chịu ảnh hưởng lớn, trong đó 5/5 tỉnh, thành trong khu vực có các đô thị ven biển được xác định sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu theo Quyết định số 438/QĐ-TTg ngày 25/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ. Đó là các đô thị: TP. Huế (tỉnh Thừa Thiên - Huế), thị xã Hoài Nhơn, thị trấn Phù Mỹ (tỉnh Bình Định), TP. Quảng Ngãi, thị xã Đức Phổ (tỉnh Quảng Ngãi), TP. Hội An, TP. Tam Kỳ, thị xã Điện Bàn (tỉnh Quảng Nam), TP. Đà Nẵng. Trong khi đó, hệ thống các đô thị ven núi chịu ảnh hưởng của lũ quét và sạt lở. Đây là một trong những trở ngại lớn khi đầu tư phát triển đô thị do đòi hỏi nguồn vốn cao, kỹ thuật xây dựng phức tạp.
Ngoài ra, những tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng khi xảy ra cũng gây thiệt hại lớn về kinh tế cũng như con người.
Ngoài ra, Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung là khu vực có địa hình bị phân chia rõ rệt khu vực ven biển và khu vực miền núi, ảnh hưởng nhiều đến công tác đầu tư phát triển đô thị, đặc biệt các đô thị miền núi trong kết nối với các đô thị trong vùng, còn thiếu hệ thống giao thông liên vùng hiện đại, các tuyến đường cao tốc, các đường trục ngang nối với miền núi và Tây Nguyên...
Mặt khác, sự dịch chuyển lao động trẻ, lao động có đào tạo từ miền Trung đến miền Đông Nam Bộ trong những năm qua và vẫn đang tiếp diễn là thách thức đối với sự phát triển của vùng.