Thanh tra Chính phủ vừa ban hành kết luận thanh tra về việc chấp hành quy định của pháp luật trong thực hiện 6 dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng xây dựng - chuyển giao (BT), hợp đồng xây dựng - kinh doanh - chuyển giao (BOT) thuộc lĩnh vực giao thông, môi trường tại TP.HCM.
Các dự án bị thanh tra gồm: dự án xây dựng cầu Phú Mỹ; dự án đường kết nối cầu Phú Mỹ; dự án cải tạo, nâng cấp quốc lộ 1A đoạn An Sương - An Lạc; dự án xa lộ Hà Nội; dự án cầu Bình Triệu 2 và dự án xây dựng đường nối từ đường Nguyễn Duy Trinh vào khu công nghiệp Phú Hữu.
TTCP chỉ rõ, trong quá trình thực hiện các DA BOT và BT, UBND TP.HCM và các đơn vị chuyên môn đã có nhiều sai sót trong công tác thẩm định, phê duyệt DA khả thi, nội dung DA thiếu sự cần thiết phải đầu tư, phương án so sánh; không lập hồ sơ và báo cáo thẩm định DA điều chỉnh; phê duyệt chưa đầy đủ, thiếu tính chính xác, tăng sai tổng mức đầu tư tại hàng loạt DA...
Dự án xây dựng cầu Phú Mỹ
Cụ thể, tại DA BOT cầu Phú Mỹ, UBND TP.HCM đã ưu ái chọn Công ty CP đầu tư xây dựng Phú Mỹ làm nhà đầu tư dù hồ sơ chuẩn bị đầu tư của doanh nghiệp này thiếu phương án huy động vốn, chưa đủ giấy tờ cam kết của ngân hàng hoặc nhà cấp vốn, tức được lựa chọn khi chưa rõ năng lực nhà đầu tư. Tiếp đó, trong quá trình thực hiện DA xây dựng đường kết nối vào cầu Phú Mỹ theo hình thức BT với tổng mức đầu tư hơn 1.440 tỷ đồng, UBND TP.HCM không thực hiện việc xây dựng công bố danh mục kêu gọi đầu tư và đấu thầu rộng rãi mà giao luôn cho công ty trên thực hiện DA.
Tương tự, tại DA BOT nâng cấp cải tạo QL1A đoạn An Sương - An Lạc (do Bộ GTVT ký kết với nhà đầu tư là Công ty CP đầu tư phát triển hạ tầng IDICO từ năm 2003, đến năm 2010 chuyển giao TP.HCM quản lý). Quá trình thực hiện, IDICO đã đề xuất bổ sung xây dựng 2 nút giao thông và lắp đặt dải phân cách làn xe cơ giới và thô sơ với tổng mức đầu tư hơn 704 tỷ đồng. Thay vì bổ sung DA vào danh mục và kêu gọi các nhà đầu tư tham gia theo quy định, UBND TP.HCM đã chỉ định luôn IDICO làm nhà đầu tư...
“Việc không kiến nghị, không xây dựng và công bố kế hoạch DA hoặc có nhưng chậm và chỉ định thầu đã không phát huy được nguồn lực xã hội, làm giảm tính cạnh tranh giữa các nhà đầu tư, khó lựa chọn được nhà đầu tư có năng lực tài chính và kinh nghiệm tốt nhất”, kết luận của TTCP nêu rõ.
Theo kết luận thanh tra, do thiếu trách nhiệm nên nhiều hợp đồng BOT và BT chưa đủ trình tự, thủ tục, điều khoản mâu thuẫn, sai quy định, tổng vốn đầu tư tăng sai dẫn đến thời gian khai thác thu phí hoàn vốn không đúng quy định.
Cụ thể, năm 2003, Bộ GTVT ký hợp đồng BOT với Công ty CP đầu tư phát triển hạ tầng IDICO thực hiện DA cải tạo, nâng cấp QL1A đoạn An Sương - An Lạc với tổng mức đầu tư hơn 831 tỷ đồng, hoàn thành và thu phí từ quý 4/2004, thời gian thu phí 145 tháng.
Theo quy định của luật Thuế giá trị gia tăng, VAT sẽ được nhà nước hoàn thuế cho nhà đầu tư và thực tế nhà đầu tư trong năm 2005 đã được hoàn thuế VAT với số tiền 8,9 tỷ đồng, năm 2006 là 10,6 tỷ đồng. Tuy nhiên, trong hợp đồng BOT của DA này, các bên thống nhất phương án hoàn vốn bao gồm cả VAT là hơn 19,5 tỉỷđồng vào tổng vốn đầu tư DA dẫn đến kéo dài thời gian hoàn vốn, sai quy định.
Chưa hết, tại DA này, TTCP phát hiện theo quy định thời gian khai thác thu phí hoàn vốn được điều chỉnh khi giá trị quyết toán DA thay đổi so với tổng mức đầu tư được duyệt. DA này đã hoàn thành đưa vào khai thác và thu phí hoàn vốn từ tháng 1.2005, tổng mức đầu tư được phê duyệt 755,3 tỷ đồng, giảm so với ban đầu. Như vậy, tỷ lệ chi phí hoạt động trên doanh thu, phí thuế VAT có thay đổi nhưng sau đó TP.HCM và nhà đầu tư không tổ chức đàm phán lại.
Chưa hết, DA cầu Phú Mỹ hoàn thành, bàn giao đưa vào sử dụng từ tháng 8.2009 nhưng đến cuối năm 2012, Công ty CP đầu tư xây dựng Phú Mỹ mới có văn bản trình UBND TP.HCM phê duyệt chi phí đầu tư. Đến tháng 2.2014, UBND TP.HCM mới có văn bản phê duyệt với giá trị hơn 2.914 tỷ đồng, tăng gần 1.000 tỷ đồng so với ban đầu. Tại DA BT đường kết nối vào cầu Phú Mỹ, từ tổng mức đầu tư ban đầu 1.440 tỷ, do bị chậm trễ tiến độ đã đội giá lên gần 3.199 tỷ đồng. Qua thanh tra, TTCP xác định nhiều khoản chi phí xây dựng cho nhà đầu tư đề nghị không đúng quy định với trị giá hơn 489 tỷ đồng.
Những vi phạm này thuộc trách nhiệm của UBND TP.HCM, Sở GTVT, Sở KH-ĐT và một số cơ quan liên quan. Riêng việc thẩm định, phê duyệt DA cải tạo nâng cấp QL1A đoạn An Sương - An Lạc thuộc trách nhiệm của Bộ GTVT và các cơ quan chuyên môn thuộc bộ này.
Từ các sai phạm trên, TTCP kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo các bộ, ngành và TP.HCM xử lý khoản tiền sai phạm theo kết quả thanh tra là 2.172 tỷ đồng. Trong đó, phê duyệt không đúng khoản tiền 1.400 tỷ đồng, phê duyệt tăng sai 67 tỷ đồng, giảm tổng vốn đầu tư, điều chỉnh hợp đồng các DA với giá trị 90 tỷ đồng, loại khỏi phương án tài chính đối với cầu Bình Triệu 2 gần 50 tỷ đồng, giảm giá trị quyết toán DA 497 tỷ đồng; thu về ngân sách TP từ các nhà đầu tư với giá trị hơn 41 tỷ đồng do thực hiện không đúng quy định... Đồng thời, Bộ GTVT, UBND TP.HCM phải tổ chức kiểm điểm, xử lý trách nhiệm tập thể, cá nhân đã vi phạm các quy định pháp luật, chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm đã giao nêu trong kết luận thanh tra.
