Kết quả triển khai NOXH chậm so với yêu cầu
Theo số liệu của Bộ Xây dựng, từ đầu năm 2025 đến hết ngày 30/6/2025, đã có khoảng 35.000 - 36.000 căn NOXH được hình thành. Nhu cầu rất lớn, chính sách cũng đang dần được gỡ khó khi các bộ luật liên quan đã được thông qua và có hiệu lực.
Chính phủ cũng liên tục có các chỉ đạo, chỉ thị để đẩy mạnh phát triển NOXH, đáp ứng mục tiêu Đề án "Xây dựng ít nhất 1 triệu căn NOXH đến năm 2030". Gần đây nhất, Quốc hội cũng đã chính thức thông qua Nghị quyết thí điểm về một số cơ chế đặc thù để phát triển NOXH. Tuy nhiên, kết quả triển khai NOXH vẫn chậm.
Tăng cường hậu kiểm và chế tài xử lý để hạn chế tối đa tình trạng trục lợi nhà ở xã hội. (Ảnh minh họa)
Lý giải về việc triển khai NOXH còn chậm, ông Hà Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) cho hay, thời gian qua, một số địa phương chưa quan tâm đến việc phát triển NOXH là một trong những nguyên nhân chính. Dù đã có Chỉ thị 34 của Ban Bí thư, Quyết định số 338 của Chính phủ giao cho các địa phương đưa chỉ tiêu phát triển NOXH vào chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương 5 năm và hằng năm để kiểm đếm, tuy nhiên vẫn còn nhiều địa phương chưa triển khai vấn đề này.
"Theo như chúng tôi tổng hợp, các địa phương đã dành được hơn 1.900 vị trí khu đất với tổng diện tích hơn 9.000ha để đưa vào phát triển NOXH. Nói về quy mô thì tổng diện tích đất đã đủ để phát triển số lượng NOXH đề ra. Tuy nhiên, chất lượng quỹ đất vẫn còn nhiều vấn đề phải nói. Còn nhiều vị trí khu đất được bố trí là những khu vực không phù hợp như đầu thừa đuôi thẹo của các dự án, hoặc những vị trí chưa được kết nối đầy đủ hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, dẫn đến nếu đầu tư vào những vị trí này thì không thu hút được người dân và thực tế có những dự án đã thể hiện đúng tình trạng này", ông Hưng nhấn mạnh.
Ông Hà Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng).
Bên cạnh đó, ông Hưng cũng lý giải một nguyên nhân dẫn đến các dự án NOXH không thể đẩy nhanh tiến độ là do việc đấu thầu lựa chọn chủ đầu tư, hay việc thực hiện thủ tục đầu tư từ cấp phép xây dựng đến thẩm định giá bán mất rất nhiều thời gian và chi phí để tuân thủ các thủ tục hành chính.
Còn theo TS. Nguyễn Văn Đính, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, việc chính quyền không đưa phát triển NOXH vào kế hoạch, quy hoạch, không đưa vào chủ trương phát triển nhà ở của địa phương và đặc biệt là gần như không có sự hỗ trợ khiến doanh nghiệp nản lòng khi tham gia đầu tư.
Dẫn chứng về những quan điểm của mình, ông Đính cho biết các quỹ đất gần như không được địa phương chuẩn bị sẵn sàng. Nếu doanh nghiệp muốn tham gia thì phải đầu tư vào các khu vực đã phát triển, giá đất rất cao. Hơn nữa, họ lại phải tự đi giải phóng mặt bằng thì rõ ràng đây là một sự đánh đố cho doanh nghiệp tham gia. Nếu phải mất nhiều công sức như vậy thì doanh nghiệp không còn đủ lợi nhuận.
"Vấn đề về thủ tục thì quá trình làm NOXH còn khó hơn làm nhà ở thương mại, vì đây là một cơ chế được cho, được ban cấp cho đối tượng, cho doanh nghiệp cho nên thẩm định phê duyệt khó khăn hơn. Các cơ quan thực thi thường rất ngại, sợ làm sai, phê duyệt sai và phải chịu trách nhiệm nên thường đắn đo, tìm cách không phải phê duyệt dẫn đến nhiều dự án không triển khai được", ông Đính nhấn mạnh.
Cần tăng cường công tác hậu kiểm và có chế tài xử lý nếu vi phạm
Thời gian qua, một trong những vấn đề rất nóng được dư luận hết sức quan tâm, đó là việc xác định đối tượng mua, thuê mua NOXH. Thực tế, qua công tác thanh kiểm tra của các cơ quan chức năng, hàng loạt trường hợp mua, thuê mua NOXH phải trả lại nhà, nhiều trường hợp không đúng đối tượng được hưởng chính sách của Nhà nước đối với loại hình nhà ở này.
Điển hình như tại dự án NOXH NHS Trung Văn từng đình đám ở Hà Nội đã có 7 trường hợp bị hủy quyền mua căn hộ.
Hay tại Bắc Ninh, theo rà soát kiểm tra, phát hiện tại 14 dự án nhà ở xã hội với khoảng 640 căn hộ, chủ hộ sau khi mua đã cho người khác sinh sống dưới nhiều hình thức như kết hôn với người nước ngoài, cho ở nhờ, cho thuê lại. Hay mới đây nhất, tại Đồng Nai, 50 NOXH đã bị buộc phải trả lại khi Sở Xây dựng Đồng Nai vào cuộc kiểm tra.
Lý giải về tình trạng trên, Phó Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản Hà Quang Hưng cho rằng, với bất kỳ một chính sách nào cũng khó có thể đảm bảo sự chính xác 100% bởi pháp luật luôn đi sau thực tiễn cuộc sống. Thậm chí, hiện nay vẫn có ý kiến về việc xác định các đối tượng, điều kiện còn quá phức tạp.
Ông Hưng cho rằng: "Nếu siết chặt quá việc xác định đối tượng, điều kiện về thu nhập thì việc tuân thủ chính sách này sẽ chính xác, không có sai sót trên phạm vi cả nước nhưng sẽ tạo áp lực rất nhiều tới cả các cơ quan thực hiện thủ tục hành chính cũng như người dân trong việc xác nhận các đối tượng, điều kiện".
Cũng theo ông Hưng, giải pháp để không dẫn đến tình trạng trục lợi là làm tốt các cơ chế, chính sách; đồng thời kiểm toán cũng là một trong các phương thức hậu kiểm. Đẩy mạnh công tác kiểm tra của các địa phương, các đoàn kiểm tra, thanh tra của Bộ Xây dựng. Các biện pháp, giải pháp vẫn sẽ tiếp tục được thực hiện theo hướng hậu kiểm. Cơ quan quản lý nhà nước thiết kế các cơ chế, chính sách một cách công khai, minh bạch, còn việc tuân thủ như thế nào sẽ tiếp tục được xử lý ở khâu hậu kiểm.
TS. Nguyễn Văn Đính, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam.
Còn theo Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam Nguyễn Văn Đính, cần quy định rõ hơn về điều kiện thụ hưởng NOXH và chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm để người lao động và đối tượng thụ hưởng tự xác định được tiêu chuẩn với quy định đã đặt ra, nếu phù hợp thì mới đăng ký mua.
"Đi kèm với đó là cơ chế, chế tài xử lý thật nghiêm. Nếu như gian lận, làm không đúng thì phải xử lý nặng. Như vậy có thể ngăn cản những hành vi sai phạm. Việc thẩm định, thẩm tra hồ sơ từ bước đầu phải làm đúng, khi đăng ký phải chịu trách nhiệm về việc đăng ký, nếu phát hiện sai thì sẽ bị xử lý, như vậy mới giải quyết được vấn đề", ông Đính nói./.
