Thành phố giàu nhất Việt Nam tìm cách ứng phó với sụt lún khi nằm trong top 10 thành phố đang chìm dần

Tại buổi họp báo kinh tế - xã hội ngày 13/11, Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. HCM đã đưa ra cảnh báo về tình trạng sụt lún nền đất đang diễn ra ngày càng nghiêm trọng, khi TP. HCM vào nhóm những đô thị có tốc độ lún nhanh nhất thế giới. Theo số liệu quan trắc dài hạn, một số khu vực của thành phố đã lún tích lũy khoảng 1m kể từ năm 1990 đến nay, với tốc độ lún hiện tại phổ biến 2-5cm/năm và có nơi lên đến 7-8cm/năm, gần gấp đôi tốc độ mực nước biển dâng tự nhiên, chỉ khoảng 1cm/năm.

Với tốc độ sụt lún này, TP. HCM đang đứng trước nguy cơ nghiêm trọng: sụt lún và ngập lụt có thể lan rộng khắp thành phố, đưa đô thị này vào vị trí thứ 2 trong danh sách 10 "thành phố đang chìm'" nhanh nhất thế giới.

Sở cho biết, sụt lún tại TP. HCM xuất phát từ bốn nhóm nguyên nhân chính: nền địa chất yếu; tải trọng đô thị hóa nhanh với sự gia tăng của nhà cao tầng, công trình dân dụng; hoạt động giao thông dày đặc của xe tải, container và cả các tuyến metro; cùng với khai thác nước ngầm kéo dài khiến mực nước hạ thấp, giảm khả năng giữ ổn định của các tầng đất. Quan trắc INSAR triển khai từ năm 2010 cho thấy có khu vực lún tới 31 mm mỗi năm và vùng lún nhanh (trên 15mm/năm) chiếm gần 15.000ha. Khảo sát của JICA cũng ghi nhận xu hướng lún kéo dài trong suốt hơn ba thập niên qua.

Tác động của sụt lún kết hợp với mưa lớn, triều cường và nước biển dâng khiến nhiều khu vực của TP. HCM đối mặt nguy cơ ngập sâu và ngập kéo dài. Cuối tháng 10 và đầu tháng 11/2025, đỉnh triều tại Phú An đạt 1,77–1,78 m và tại Thủ Dầu Một lên đến 1,87-1,88m, vượt quá các mốc lịch sử. Cùng thời điểm, lượng mưa 84-91,8mm vượt quá năng lực thiết kế của hệ thống thoát nước, gây ngập diện rộng, từ khu trung tâm đến hàng trăm hecta nông nghiệp như 500 ha mai tại xã Bình Lợi và 10ha hoa màu ở phường Phú An.

Trước bối cảnh đó, TP. HCM đang triển khai nhiều giải pháp kỹ thuật và quản lý nhằm giảm tốc độ lún nền. Từ năm 2018, Thành phố đã đặt mục tiêu giảm khai thác nước dưới đất từ mức hơn 716.000m3/ngày xuống còn 255.000m3/ngày vào năm 2025 và đến nay tiến độ đang đạt yêu cầu. Thành phố cũng đã ban hành bản đồ vùng cấm và vùng hạn chế khai thác nước ngầm, đồng thời giao Sawaco mở rộng mạng lưới cấp nước mặt để thay thế dần nhu cầu khai thác nước giếng.

Ngoài quản lý nguồn nước, TP .HCM còn phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường trong dự án "Hiện đại hóa hệ thống độ cao quốc gia", xây dựng các mốc chuẩn độ cao thế kỷ tại nhiều khu vực chiến lược như Đại học Quốc gia TP.HCM, xã Nhuận Đức (huyện Củ Chi cũ), khu Láng Le (huyện Bình Chánh cũ) hay Nhà thiếu nhi huyện Cần Giờ (cũ). Thành phố cũng duy trì quan trắc biến dạng mặt đất tại Khu công nghiệp Tân Tạo và xã Bình Hưng (huyện Bình Chánh cũ) bằng kỹ thuật INSAR vi phân để cập nhật dữ liệu lún liên tục.

Cùng với đó, các dự án hợp tác với JICA và Sở Khoa học & Công nghệ về mô phỏng - dự báo biến dạng mặt đất đang được triển khai nhằm xác định rõ nguyên nhân trọng yếu và xây dựng bộ giải pháp tổng thể. Bên cạnh sụt lún, thành phố cũng thúc đẩy nhiều công trình ứng phó ngập như dự án chống ngập do triều có xét đến biến đổi khí hậu, nạo vét hệ thống thoát nước, vận hành các trạm bơm và van ngăn triều tại nhiều khu vực trọng điểm.

Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. HCM nhận định, sụt lún nền đất tại TP. HCM đã trở thành một thực tế không thể né tránh, tiếp tục đe dọa hạ tầng kỹ thuật, công trình dân sinh và phát triển kinh tế - xã hội nếu không được kiểm soát chặt chẽ. Thành phố cần duy trì hệ thống giám sát lún, mở rộng ứng dụng công nghệ hiện đại và tích hợp dữ liệu quan trắc vào công tác quy hoạch để xây dựng các giải pháp thích ứng dài hạn, đảm bảo an toàn cho không gian đô thị trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng.