Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu Bộ Tài nguyên Môi trường nghiên cứu thông tin, báo cáo cụ thể về vấn đề này.
Văn bản truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng mà Văn phòng Chính phủ gửi tới Bộ Tài nguyên Môi trường đề cập, theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng đất chưa đồng bộ, bất cập nên nhận thức khác nhau, vận dụng tạo ra sai phạm và kẽ hở làm thất thoát, tham nhũng.
Thực trạng trên thể hiện ở việc điều chỉnh quy hoạch sai thẩm quyền; sử dụng đất chưa đúng mục đích được giao, thuê đất. Nhiều địa phương ban hành quyết định thu hồi đất khi dự án chậm triển khai sai thẩm quyền.
Hầu hết doanh nghiệp đang sử dụng thuê đất khi chuyển mục đích sang đất ở đô thị không qua đấu giá và giá trị quyền sử dụng đất định giá không sát giá thị trường gây thất thoát ngân sách nhà nước. Diện tích đất doanh nghiệp nhà nước được giao lớn, song chưa được quản lý chặt chẽ…
Quá trình chuyển đổi mục đích sử dụng đất thành đất ở đô thị tiềm ẩn nguy cơ thất thoát ngân sách lớn nhất
Cụ thể, theo Kiểm toán Nhà nước, hệ thống chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng đất còn chưa đồng bộ, chậm được sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện. Nhiều nội dung còn bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn và là nguyên nhân gây nên nhận thức khác nhau, dẫn đến vận dụng tạo ra sai phạm và cũng là kẽ hở để thất thoát, lãng phí, tham nhũng trong quản lý, sử dụng đất, nhất là đất khu đô thị.
Báo cáo kiểm toán nêu dẫn chứng, tại TP. Đà Nẵng, Ninh Bình, Thanh Hóa, Thái Bình… có tình trạng một số công ty, hộ dân sử dụng đất chưa đúng mục đích được giao, thuê đất nhưng các cơ quan có thẩm quyền chưa có biện pháp xử lý theo quy định. Một số đơn vị sử dụng đất vào mục đích sản xuất kinh doanh hoặc diện tích sử dụng thực tế cao hơn so với hợp đồng thuê đất nhưng địa phương chưa lập bộ tiền thuê đất theo quy định.
Tại Đà Nẵng, UBND quận Liên Chiểu tự giao đất cho 2 dự án đầu tư Trường Đào tạo Du lịch và Dịch vụ trên đất thuê 50 năm (hơn 20.400m2) từ năm 2009 đến nay chưa triển khai, UBND quận đã ban hành 2 quyết định thu hồi đất 2 dự án này không đúng thẩm quyền theo quy định tại Điều 37 Luật Đất đai 2003 và Điều 66 Luật Đất đai 2013 mà chưa đề xuất UBND thành phố rút giấy phép đầu tư theo đúng quy định.
Nhiều địa phương như Quảng Ninh, Quảng Ngãi, Đồng Nai chưa điều chỉnh lại đơn giá thuê đất đối với trường hợp hết chu kỳ ổn định đơn giá thuê đất theo quy định; còn chênh lệch giữa thời gian sử dụng đất và thời điểm tính tiền thuê đất theo hợp đồng thuê đất dẫn đến thiếu tiền thuê đất phải nộp (Cục Thuế; Chi cục Thuế Sa Pa).
Ngoài ra, diện tích, số lượng cơ sở đất mà các tập đoàn, tổng công ty và doanh nghiệp nhà nước được giao rất lớn, song chưa được bản thân doanh nghiệp và các cơ quan nhà nước có thẩm quyền quản lý chặt chẽ.
Nhiều diện tích đất chưa sử dụng như: Tổng công ty Khánh Việt 286ha; PVFCCo hơn 24ha; Sawaco gần 19ha; VNPT 7ha; VNPost gần 2ha....
Bên cạnh đó là tình trạng đất đai được sử dụng không hiệu quả như tại Công ty mẹ - Satra, 2 khu đất đã được UBND TP.HCM chấp thuận chủ trương đầu tư từ nhiều năm trước nhưng chậm triển khai thực hiện. Tại HFIC có 37 địa chỉ nhà đất kinh doanh trống, chưa cho thuê. Tại Becamex có hơn 1.370ha đất thương phẩm chưa cho thuê.
Ngoài ra các doanh nghiệp cũng có dấu hiệu sử dụng không đúng mục đích; các đơn vị để đất bị lấn chiếm, tranh chấp...
Nhiều đơn vị chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính với ngân sách nhà nước, tính tiền sử dụng đất phải nộp của dự án bất động sản chưa đúng quy định, bao gồm: PVOil; VNPT: VNPT TP.HCM, VNPT Lâm Đồng, VNPT Gia Lai, VNPT Đắk Lắk. VNPost cũng có một loại chi nhánh được liệt kê như Bưu điện TP. Cần Thơ, Bưu điện tỉnh Lạng Sơn, Bưu điện TP. Hà Nội, Bưu điện TP.HCM, Bưu điện tỉnh Kiên Giang; Công ty Cổ phần Phát triển địa ốc Sài Gòn 5...
Kiểm toán nhà nước cũng chỉ rõ 7 dự án BT có việc giao đất chỉ định cho nhà đầu tư trái với quy định của Luật Đất đai; tạm tính tiền sử dụng đất để xác định giá trị đối ứng khi giao đất cho dự án BT tại thời điểm thực hiện dự án BT, đồng thời xác định giá đất theo phương pháp thặng dư cho phép tính chi phí dự phòng trong chi phí phát triển còn bất hợp lý, không sát hoặc phụ thuộc yếu tố chủ quan dẫn đến giá đất thấp, không sát giá thị trường làm thất thoát lớn tài sản, ngân sách nhà nước...
Về những nội dung đó, Thủ tướng giao Bộ Tài nguyên Môi trường nghiên cứu, đề xuất giải pháp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.
