Tín hiệu tích cực từ dự án An Trung 2 vẫn chưa đủ để giải cơn "khát nhà"

Tuy nhiên, thực tế vẫn cho thấy, với nhu cầu quá lớn và nguồn cung quá hạn chế, các dự án như An Trung 2 như giọt nước giữa sa mạc.

Một bước tiến đúng hướng nhưng vẫn còn xa vạch đích

Dự án chung cư An Trung 2, do liên danh Công ty Cổ phần Đức Mạnh và Công ty Cổ phần Đầu tư và Xây dựng 579 (DMC–579) làm chủ đầu tư, tọa lạc tại quận Sơn Trà – khu vực được xem là "đất lành" đang phát triển nhanh chóng về hạ tầng kỹ thuật, giao thông và tiện ích đô thị. Với quy mô lên tới 957 căn hộ, chia thành 3 khối nhà cao tầng (khối A cao 18 tầng, khối B 15 tầng và khối C 12 tầng), An Trung 2 trở thành một trong số hiếm hoi các dự án nhà ở xã hội được đầu tư bài bản, triển khai đúng quy trình, phù hợp với định hướng phát triển đô thị bền vững của thành phố Đà Nẵng.

Việc triển khai dự án này, đặc biệt là đợt mở bán đầu tiên với số lượng lên đến 633 căn hộ đã góp phần giải tỏa một phần áp lực nhà ở cho tầng lớp thu nhập thấp – nhóm đối tượng vốn lâu nay gần như chỉ biết sống nhờ vào các khu trọ chật chội, tạm bợ, thiếu ổn định và không đảm bảo các điều kiện an toàn. Với mức giá trung bình hơn 16 triệu đồng/m² (đã bao gồm thuế VAT 5%), tuy chưa bao gồm chi phí bảo trì 2% và hệ số tầng K, nhưng nhìn chung, đây vẫn là mức giá được đánh giá là khá hợp lý trong bối cảnh thị trường nhà đất Đà Nẵng liên tục nóng lên suốt nhiều năm qua.

Nếu xét về giá trị tuyệt đối, mỗi căn hộ tại đây có giá dao động từ 820 triệu đến hơn 1 tỷ đồng là con số có thể khiến một bộ phận người lao động giật mình vì vẫn vượt xa thu nhập trung bình. Tuy nhiên, so với mặt bằng giá nhà thương mại hiện nay tại các quận trung tâm, mức giá trên vẫn được xem là "có thể chạm tới" với những gia đình trẻ nếu có tích lũy từ vài năm, hoặc tiếp cận được gói vay ưu đãi từ ngân hàng theo chính sách hỗ trợ của Nhà nước. Điều quan trọng hơn là đây là cơ hội thực sự để người lao động được sở hữu một nơi ở hợp pháp, chính chủ, lâu dài và gắn bó bền vững với thành phố.

Không chỉ dừng lại ở việc xây dựng, điểm sáng đặc biệt trong đợt mở bán lần này chính là yêu cầu chặt chẽ từ Sở Xây dựng TP. Đà Nẵng đối với chủ đầu tư về tuân thủ pháp luật. Việc kiên quyết cấm mọi hành vi huy động vốn trái phép, thu tiền chênh, hoặc yêu cầu người mua đóng thêm các khoản ngoài quy định vốn là những vấn đề từng khiến nhiều dự án nhà ở xã hội khác bị phản ứng dữ dội trong dư luận cho thấy thành phố đang thực sự nỗ lực minh bạch hóa quy trình và bảo vệ quyền lợi người mua.

Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận thực tế rằng: Với tổng số hơn 600 căn hộ trong một đợt mở bán, dự án An Trung 2 dù được kỳ vọng rất nhiều vẫn không thể đáp ứng hết nhu cầu vô cùng lớn từ hàng nghìn người lao động đang mòn mỏi chờ một suất nhà ở xã hội. Tình trạng "cung không đủ cầu" không phải là chuyện mới, và nếu không có thêm những dự án quy mô tương đương hoặc lớn hơn được triển khai liên tục trong thời gian tới, thì An Trung 2 dù là bước tiến đúng đắn vẫn chưa đủ để rút ngắn khoảng cách giữa giấc mơ và thực tại của những người nghèo đô thị.

Hàng nghìn người chờ mua, chỉ vài trăm căn mở bán

Bên cạnh niềm vui từ thông tin mở bán 633 căn hộ thuộc dự án nhà ở xã hội An Trung 2, không ít người đã bộc lộ sự lo lắng, thậm chí là hụt hẫng khi đối diện với con số chênh lệch quá lớn giữa cung và cầu. Theo phản ánh từ thực tế các đợt mở bán trước, tình trạng quá tải hồ sơ, tỷ lệ cạnh tranh khốc liệt và hiện tượng "rớt hồ sơ dù đủ điều kiện" đã trở thành điều không còn xa lạ. Dù chính quyền đã nỗ lực đưa ra các tiêu chí xét duyệt minh bạch, công khai, nhưng khi nguồn cung quá ít, việc lựa chọn ai được mua và ai phải chờ vẫn là điều đầy bất cập.

Các con số không chính thức từ các đợt mở bán gần đây cho thấy: mỗi lần thành phố thông báo mở bán nhà ở xã hội, số lượng hồ sơ đăng ký luôn cao gấp nhiều lần số căn hộ thực tế được bán ra. Có những đợt, hàng nghìn hồ sơ đổ về chỉ để giành suất trong vài trăm căn hộ, dẫn đến tâm lý hoang mang, mất niềm tin và thậm chí là nghi ngờ về tính công bằng trong việc xét duyệt. Với những người đã chờ đợi, tích góp suốt nhiều năm, đây không chỉ là chuyện mua một căn nhà mà còn là câu hỏi liệu giấc mơ ổn định cuộc sống có bao giờ thành hiện thực hay không.

Dù được đánh giá là một trong những địa phương đi đầu trong việc ban hành các chính sách hỗ trợ người thu nhập thấp tiếp cận nhà ở, nhưng thực tế số lượng dự án triển khai vẫn rất khiêm tốn, manh mún và tiến độ chậm. Phần lớn các dự án chỉ cung cấp vài trăm căn mỗi năm một con số quá nhỏ bé nếu so với nhu cầu thực tế. Đặc biệt, những dự án nằm ở vị trí thuận lợi, kết nối giao thông tốt như An Trung 2 lại càng khan hiếm, khiến áp lực "tranh suất" càng khốc liệt.

Trong khi đó, lực lượng người có nhu cầu lại ngày càng đông và đa dạng. Không chỉ là công nhân trong các khu công nghiệp Hòa Khánh, Hòa Cầm, Liên Chiểu, mà còn có các nhân viên siêu thị, bảo vệ, công nhân xây dựng, lao động phổ thông, giáo viên mới ra trường, cán bộ trẻ mới vào biên chế, các cặp vợ chồng trẻ khởi đầu sự nghiệp… Tất cả đều cần một mái nhà để ổn định cuộc sống, tạo nền tảng cho sự phát triển lâu dài. Tuy nhiên, do không đủ khả năng tiếp cận nhà ở thương mại với giá trung bình từ 30 - 40 triệu đồng/m², họ chỉ còn hy vọng vào các dự án nhà ở xã hội vốn rất hiếm hoi và cạnh tranh gay gắt.

Chị Trần Thị Hằng, nhân viên bán hàng tại một siêu thị ở quận Ngũ Hành Sơn chia sẻ nỗi niềm không chỉ của riêng mình: "Hai vợ chồng tôi đều có việc làm ổn định, thu nhập khoảng 13 triệu đồng/tháng, tích góp cả 7 năm trời mới được gần 300 triệu đồng. Nghe tin có nhà ở xã hội, mừng lắm, nhưng cũng lo không biết có đến lượt không. Vì nghe nói lần nào mở bán cũng quá tải, nộp xong hồ sơ thì chỉ biết ngồi chờ rồi thất vọng".

Tâm lý chờ đợi ấy còn in hằn rõ nét trong lời tâm sự của một cán bộ tên T (xin giấu tên): "Thu nhập một tháng hơn 7 triệu đồng, muốn mua nhà thương mại là điều không tưởng. Nhà ở xã hội là lối thoát duy nhất, nhưng nhiều năm rồi vẫn chưa đến lượt. Mong sao thành phố có thêm nhiều dự án như An Trung 2, chứ mỗi đợt vài trăm căn thế này thì mãi mãi cũng không đủ cho dân".

Sự bất cập càng trở nên trầm trọng khi nhiều người lao động, dù đã nộp hồ sơ nhiều lần, nhưng vì điểm ưu tiên không đủ hoặc thiếu một vài điều kiện nhỏ, đành chấp nhận "thua" trước những hồ sơ khác. Có người rút hồ sơ vì chán nản, có người cố gắng vay mượn để mua nhà thương mại rồi lại sa vào cảnh nợ nần, trả góp kiệt quệ. Không ít trường hợp buộc phải tiếp tục sống thuê, không thể an cư, cũng khó mà lạc nghiệp. Trong khi đó, cơ hội sở hữu một căn hộ nhà ở xã hội đáng lý ra phải là quyền lợi cơ bản, công bằng cho mọi người dân thành phố.

Một chính sách đúng đắn không chỉ dừng lại ở văn bản hay những buổi lễ khởi công. Để thực sự phát huy giá trị nhân văn của chính sách nhà ở xã hội, TP. Đà Nẵng cần nhìn thẳng vào thực trạng mất cân đối kéo dài giữa nhu cầu và nguồn cung, từ đó có giải pháp mạnh mẽ, lâu dài và hiệu quả hơn. Có như vậy, niềm tin của người dân mới được khôi phục và giấc mơ an cư mới thực sự có cơ hội thành hình.

Nhà ở xã hội, cần nhiều hơn những đợt mở bán nhỏ giọt

Rõ ràng, dự án An Trung 2 dù mang lại tia hy vọng cho hàng nghìn người thu nhập thấp đang khát khao một mái ấm, nhưng nếu chỉ dừng lại ở vài trăm căn hộ mỗi năm, thì giấc mơ an cư vẫn sẽ mãi là điều xa vời với phần lớn đối tượng có nhu cầu thực sự. Một vài dự án như An Trung 2 có thể tạm thời giải nhiệt cơn khát nhà ở, nhưng không thể thay thế được vai trò của một chiến lược tổng thể và dài hạn về phát triển nhà ở xã hội mà mỗi đô thị lớn, đặc biệt là những thành phố như Đà Nẵng, cần nghiêm túc hoạch định và kiên trì thực hiện.

Trong bối cảnh giá nhà ở thương mại không ngừng tăng cao, trung bình dao động từ 30 đến 50 triệu đồng/m² tại nhiều khu vực trung tâm và vùng giáp ranh người lao động thu nhập thấp hầu như không còn cơ hội tiếp cận thị trường bất động sản tự do. Họ chỉ còn trông chờ vào các chương trình nhà ở xã hội do Nhà nước hỗ trợ hoặc các dự án do tư nhân đầu tư có sự phối hợp và đồng hành từ chính quyền. Tuy nhiên, số lượng các dự án như vậy hiện nay còn quá ít, tiến độ triển khai chậm, và quy mô không đủ đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng nhanh theo dân số đô thị và dòng lao động nhập cư.

Một trong những nguyên nhân cốt lõi của tình trạng này là sự dè dặt của các doanh nghiệp trong việc đầu tư vào lĩnh vực nhà ở xã hội. Khác với nhà ở thương mại có biên độ lợi nhuận cao, dự án nhà ở xã hội thường bị giới hạn về giá bán, thời gian sở hữu, đối tượng phục vụ, lại phải tuân thủ nghiêm ngặt các điều kiện pháp lý, quản lý đầu ra và các chính sách hậu kiểm. Việc thủ tục kéo dài, quy trình xin chủ trương thẩm định, phê duyệt thường xuyên bị chồng chéo, làm nản lòng nhiều nhà đầu tư có thiện chí. Mặt khác, quỹ đất phù hợp để triển khai dự án thường nằm xa trung tâm, cơ sở hạ tầng yếu kém, khiến chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng và đầu tư xây dựng tăng cao nhưng giá bán lại bị khống chế, càng khiến nhà đầu tư e ngại.

Để khơi thông điểm nghẽn này, cần một loạt chính sách đột phá và thực chất hơn từ phía Nhà nước lẫn chính quyền địa phương. Ưu đãi thuế và tiền sử dụng đất phải đủ hấp dẫn, thủ tục phê duyệt phải được rút gọn tối đa, và quan trọng nhất là cần có cơ chế bảo đảm tiêu thụ đầu ra cho các dự án nhà ở xã hội, thông qua việc hỗ trợ người mua tiếp cận tín dụng ưu đãi, cấp phép sớm, đơn giản hóa quy trình xét duyệt hồ sơ mua nhà. Cùng với đó, việc minh bạch hóa thông tin dự án, công khai quy hoạch quỹ đất cho nhà ở xã hội theo từng giai đoạn phát triển đô thị sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp chủ động tìm kiếm cơ hội đầu tư, thay vì phải "chờ cơ chế" như hiện nay.

Một vấn đề mang tính nền tảng nữa là quy hoạch nơi ở cho người thu nhập thấp không nên bị đẩy ra rìa của thành phố. Cần có một tầm nhìn tổng thể về phát triển đô thị bao trùm và công bằng, trong đó các khu nhà ở xã hội được quy hoạch đan xen với khu dân cư hiện hữu, đảm bảo cư dân có thể tiếp cận đầy đủ các tiện ích thiết yếu như trường học, bệnh viện, chợ, phương tiện giao thông công cộng… Một căn hộ có giá rẻ nhưng nằm giữa nơi hẻo lánh, thiếu đường sá và dịch vụ, thì dù rẻ đến đâu cũng sẽ không thực sự mang lại chất lượng sống cho người dân.

Bên cạnh đó, việc kiểm soát đầu ra của các dự án nhà ở xã hội cũng cần được quan tâm đúng mức. Luật Nhà ở và Nghị định 100/2015/NĐ-CP của Chính phủ đã đưa ra khung pháp lý khá rõ ràng về đối tượng được mua, điều kiện sử dụng, thời gian chuyển nhượng… Tuy nhiên, trên thực tế, vẫn xuất hiện tình trạng "lọt lưới" những người không đủ điều kiện hợp lệ vẫn mua được nhà, hoặc người mua sau khi có giấy chứng nhận thì tìm cách lách luật để bán lại với giá cao, làm sai lệch mục tiêu nhân văn của chính sách. Đáng lo hơn, có những trường hợp cố tình khai gian hồ sơ, nhờ người đứng tên mua hộ, hoặc thậm chí cấu kết với đơn vị xét duyệt để trục lợi chính sách một thực trạng đáng báo động, nếu không được kiểm soát chặt chẽ sẽ làm xói mòn niềm tin xã hội và tạo tâm lý hoài nghi trong quần chúng.

Một chính sách nhà ở xã hội đúng đắn không thể chỉ dừng lại ở việc mở bán mà phải là cả một hệ sinh thái: từ quy hoạch, đầu tư, pháp lý đến giám sát thực hiện và hỗ trợ người dân sử dụng nhà đúng mục đích. Khi chúng ta nhìn nhận rõ rằng nhà ở không chỉ là một loại hàng hóa, mà còn là nền tảng để ổn định đời sống, nuôi dưỡng niềm tin và gìn giữ nhân phẩm của con người, thì việc phát triển nhà ở xã hội sẽ không còn là một chính sách an sinh riêng lẻ mà trở thành trách nhiệm chung của toàn xã hội trong hành trình hướng đến một quốc gia phát triển bền vững, công bằng và văn minh.

Công bằng bắt đầu từ chỗ ở công bằng

Nhà ở không chỉ là bốn bức tường che nắng che mưa. Đó là nơi sinh khởi những ước mơ, nuôi dưỡng sự yên tâm và tạo dựng nền tảng cho sự phát triển của mỗi cá nhân và cả xã hội. Không có một chỗ ở ổn định, con người khó mà nghĩ đến chuyện học tập dài hạn, phát triển nghề nghiệp hay gây dựng một mái ấm vững vàng. Nhà ở chính là cội nguồn đầu tiên để mỗi người bắt đầu hành trình trưởng thành, là không gian duy nhất nơi người ta được là chính mình sau những vất vả, lo toan ngoài xã hội.

Với người thu nhập thấp, điều ấy lại càng trở nên cấp thiết. Một căn hộ nhỏ nhưng hợp pháp, đủ tiện nghi, nằm trong một cộng đồng dân cư ổn định chính là tất cả những gì họ mong mỏi. Không phải ai cũng mơ đến biệt thự hay chung cư cao cấp. Phần lớn chỉ cần một nơi gọi là "nhà", nơi không bị chủ trọ đuổi bất chợt, không phải sống tạm trong không gian ẩm thấp, nơi mà con cái có thể yên tâm học hành, cha mẹ có thể yên giấc sau một ngày lao động mệt nhọc. Nhưng thật đáng tiếc, một ước mơ giản dị như vậy lại không dễ trở thành hiện thực đối với hàng chục nghìn lao động phổ thông tại các đô thị như Đà Nẵng.

Chính vì vậy, sự xuất hiện của dự án nhà ở xã hội An Trung 2 là một tín hiệu tích cực, cho thấy chính quyền thành phố đang dần nhìn nhận đúng vai trò sống còn của nhà ở trong chính sách an sinh và phát triển đô thị. Tuy nhiên, đây mới chỉ là bước khởi đầu. Một thành phố hiện đại không thể để phần đông cư dân của mình mãi sống trong cảnh thuê mướn, tạm bợ. Một đô thị năng động không thể để người lao động phải rời đi chỉ vì không thể trụ lại với chi phí sinh hoạt và giá nhà ở quá cao. TP. Đà Nẵng cần một chiến lược dài hơi, dám nghĩ dám làm, để đưa nhà ở xã hội trở thành trụ cột song hành cùng phát triển hạ tầng, giao thông và các lĩnh vực đầu tư khác.

Bởi lẽ, phát triển nhà ở xã hội không chỉ là giải pháp mang tính nhân đạo mà còn là một lựa chọn thông minh về kinh tế. Khi người lao động có nơi ở ổn định, họ sẽ gắn bó lâu dài với thành phố, giảm áp lực lên hạ tầng tạm cư, tăng nguồn thu từ thuế cư trú, dịch vụ và hình thành những cộng đồng bền vững. Một khu nhà ở xã hội được quy hoạch tốt, xây dựng nghiêm túc, với đầy đủ trường học, nhà trẻ, khu sinh hoạt cộng đồng… không những giúp người dân an cư mà còn nâng tầm chất lượng sống cho toàn khu vực. Đó là cách để biến một chính sách an sinh thành động lực phát triển đô thị văn minh và toàn diện.

Và một xã hội chỉ có thể gọi là văn minh khi mọi người dân không phân biệt nghề nghiệp, trình độ, hoàn cảnh đều có cơ hội tiếp cận các dịch vụ cơ bản nhất, trong đó nhà ở là quyền tối thiểu. Không thể nói đến phát triển bền vững nếu hàng chục nghìn người vẫn phải chờ đợi mỏi mòn trong những căn trọ tạm bợ. Không thể nói đến công bằng nếu người lao động cả đời làm việc vẫn không thể mua nổi một mái nhà. Và cũng không thể nói đến hiện đại nếu thành phố không đủ khả năng tạo chỗ đứng cho những người đã góp phần xây dựng nó mỗi ngày bằng chính đôi tay của mình.

Vì vậy, muốn xây dựng một thành phố đáng sống đúng nghĩa, Đà Nẵng cần tiếp tục đầu tư mạnh mẽ hơn, kiên trì hơn vào các dự án nhà ở xã hội. Những căn hộ An Trung 2 hôm nay phải là khởi đầu cho một chuỗi các khu nhà ở giá rẻ, chất lượng tốt, phù hợp túi tiền và nhu cầu của người dân. Đó không chỉ là trách nhiệm, mà còn là thước đo năng lực quản lý, là lương tâm và tầm nhìn của chính quyền đối với tương lai của một thành phố đáng tự hào.