Nhiều khó khăn khi làm nhà ở xã hội
Phát biểu tại Tọa đàm: “Hiện thực hóa Đề án xây dựng ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội” do Bộ Xây dựng phối hợp với Đài truyền hình kỹ thuật số VTC tổ chức chiều ngày 19/10, ông Lê Văn Nghĩa, Trưởng Ban Quản lý Dự án Thiết chế Công đoàn, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho biết, cả nước hiện đang có khoảng 400 khu công nghiệp, trong đó có 290 khu công nghiệp đã đi vào hoạt động với khoảng 27 triệu người lao động.
Trong số này có khoảng 1,2 triệu người lao động đang có nhu cầu mua nhà ở ngay tại khu công nghiệp, khu chế xuất với mong muốn sớm “an cư, lạc nghiệp”. Tuy nhiên, nguồn cung nhà ở, đặc biệt là nhà ở xã hội, nhà ở công nhân cho nhóm đối tượng này lại đang rất hạn chế.
Theo số liệu của Bộ Xây dựng, tính đến nay, cả nước đã hoàn thành 312 dự án nhà ở xã hội khu vực đô thị, quy mô xây dựng khoảng 158.000 căn, với tổng diện tích hơn 8 triệu m2; đang tiếp tục triển khai 418 dự án, với quy mô xây dựng khoảng 432.400 căn có tổng diện tích hơn 22 triệu m2.
Tính riêng trong 6 tháng đầu năm 2023, số lượng nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân đã được khởi công là 09 dự án với tổng số khoảng 18.768 căn, trong đó, nhà ở xã hội 06 dự án, nhà ở công nhân 03 dự án.
“Dù việc phát triển nhà ở xã hội, nhà ở công nhân đang được tập trung đẩy mạnh thông qua nhiều cơ chế, chính sách và trên thực tế, nguồn cung cũng đang dần cải thiện nhưng so với nhu cầu hiện hữu, cung - cầu vẫn đang cách quá xa”, ông Nghĩa nhìn nhận.
Lý giải nguyên nhân, Trưởng Ban Quản lý Dự án Thiết chế Công đoàn cho rằng, có 3 lý do chính, song các nguyên nhân này cơ bản xoay quanh vấn đề thủ tục pháp lý.
Thứ nhất, theo khảo sát của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, nhu cầu thuê nhà ở xã hội, nhà ở công nhân đang chiếm khoảng 50 - 55% tổng nhu cầu mua và thuê nhà ở xã hội, nhà ở công nhân của người lao động. Khi nhu cầu thuê cao hơn nhu cầu mua sẽ khiến các doanh nghiệp bất động sản không mặn mà trong việc đầu tư phát triển phân khúc này. Bởi vì, hiệu quả kinh tế mà các dự án cho thuê đem lại không cao bằng dự án đầu tư để bán.
Thứ hai là vướng mắc ở tiêu chí mua nhà ở xã hội. Hiện nay, các thủ tục, tiêu chí để được mua suất nhà ở xã hội đang rất rườm rà, cản trở lớn đến việc mua bán giữa hai bên. Tuy nhiên, vấn đề này hiện đang được Bộ Xây dựng tổng hợp và đề xuất sửa đổi trong việc hoàn thiện Luật Nhà ở tới đây để các tiêu chí, phương án mua rõ ràng hơn.
Thứ ba là vướng mắc ở thủ tục đầu tư. Ông Nghĩa cho biết, theo quy định của pháp luật hiện nay, việc phát triển dự án nhà ở xã hội sẽ không phải đóng tiền sử dụng đất, tuy nhiên các doanh nghiệp vẫn phải làm thủ tục ở các khâu liên quan đến giá hay một số vấn đề khác mới được quyết định miễn tiền sử dụng đất. Điều này đã làm tiến độ các dự án kéo dài thêm 6 tháng đến 1 năm. Đặc biệt nhất là khâu giải phóng mặt bằng hiện nay vẫn còn chậm do nguồn lực của các địa phương trong việc giải phóng mặt bằng còn hạn chế.
Tiếp đó, các khu nhà ở xã hội đại đa số chỉ có quy hoạch chung, quy hoạch phân khu 5 tầng. Nhưng các nhà đầu tư khi phát triển dự án chắc chắn sẽ xây cao tầng. Vì vậy, việc làm thủ tục để điều chỉnh quy hoạch này cũng đã và đang làm mất rất nhiều thời gian của các chủ đầu tư.
"Thế nên, rất mong trong công tác quy hoạch chung, quy hoạch phân khu, các tỉnh để quy hoạch mở để khi thực hiện quy hoạch chi tiết thì chúng ta không phải điều chỉnh quy hoạch", ông Nghĩa bày tỏ.
Gói hỗ trợ 120.000 tỷ đồng chậm giải ngân
Theo số liệu thống kê từ Bộ Xây dựng, việc triển khai gói tín dụng 120.000 tỷ đồng đến nay đã có 20 tỉnh, thành phố công bố danh mục 52 dự án đủ điều kiện vay vốn, nhu cầu hơn 25.800 tỷ đồng. Trong đó, 49 dự án nhà ở xã hội có nhu cầu vay hơn 24.600 tỷ đồng, còn lại là 3 dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ, nhu cầu vay khoảng 1.230 tỷ đồng. Đến nay, một số dự án đã được giải ngân với số vốn khoảng 83 tỷ trên tổng số 1.095 tỷ đồng đã ký hợp đồng vay vốn.
Phát biểu tại sự kiện, ông Nguyễn Xuân Bắc, Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho rằng, với mức độ giải ngân nói trên, gói tín dụng 120.000 tỷ đồng đang hỗ trợ cho việc phát triển nhà ở xã hội, nhà ở công nhân rất hạn chế. Nếu không có những giải pháp tháo gỡ nhanh chóng, thì nguồn vốn để thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội, nhà ở công nhân sẽ còn bế tắc trong dài hạn.
Chia sẻ rõ hơn về nguyên nhân của việc giải ngân gói tín dụng 120.000 tỷ đồng còn chậm, ông Nguyễn Xuân Bắc cho biết, có 4 nguyên nhân chính.
Thứ nhất là do nguồn cung nhà ở xã hội, nhà ở công nhân hạn chế. Hiện mới có 20/63 tỉnh thành công bố danh mục dự án nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, cải tạo chung cư cũ với tổng số 51 dự án. Khi nguồn cung hạn chế, gói tín dụng muốn giải ngân nhiều cũng khó, vì không có dự án để giải ngân.
Thứ hai là một số dự án nhà ở xã hội hiện nay chưa thực sự hấp dẫn với người mua nhà, có dự án mở bán nhiều lần nhưng không có người quan tâm. Điều này cho thấy, vấn đề quy hoạch, vị trí dự án, môi trường sống… là những yếu tố rất quan trọng.
Thứ ba là do điều kiện để được mua nhà ở xã hội hiện còn nhiều bất cập, không nhiều người có thể tiếp cận nên việc giải ngân gói tín dụng 120.000 tỷ đồng cho người có nhu cầu mua cũng gặp nhiều hạn chế. Vì vậy, cần điều chỉnh điều kiện mua bán nhà ở xã hội để thuận tiện hơn cho người dân khi tiếp cận.
Cuối cùng, chương trình 120.000 tỷ đồng là chương trình dài hơi, để giải ngân cần được thực hiện theo tiến độ thi công của công trình, phải có hợp đồng mua bán… Do đó, thời gian đầu chương trình có thể chưa nhanh, nhưng với sự quyết tâm của Chính phủ, các Bộ, ngành thì tới đây, khi chương trình được đẩy mạnh, tốc độ giải ngân sẽ nhanh hơn./.
