Tại hội thảo "Nâng hạng thị trường chứng khoán và việc minh bạch thông tin của công ty niêm yết", TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính - tiền tệ Quốc gia đã đưa ra những nhận định về điều kiện cũng như giải pháp để thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng lên thị trường mới.
Theo TS. Cấn Văn Lực, hiện nay Việt Nam có 2 cấp độ nâng hạng là FTSE Russell và MSCI. Chúng ta có thể ví von cấp độ 1 như sân chơi Sea Games (FTSE Russell), cấp độ 2 là vươn tầm châu Á (MSCI). "Hình dung như vậy để thấy, Việt Nam có thể đưa ra một lộ trình phù hợp và từ đó phấn đấu nâng hạng trong thời gian tới", ông Cấn Văn Lực nhấn mạnh.
Về lợi ích khi nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam, TS. Cấn Văn Lực cho rằng có 3 lợi ích quan trọng, bao gồm:
Thứ nhất, việc nâng hạng sẽ tạo ra những cải cách cho thị trường. Thị trường phải chịu sức ép cải cách lớn hơn nữa, đặc biệt liên quan đến các quy định pháp luật. Vì thực tế, Việt Nam hiện nay đang thiếu công khai, minh bạch và tính chuyên nghiệp trong khi đây là nền tảng phát triển vững chắc cho thị trường chứng khoán.
“Theo tôi, thị trường chứng khoán và bất động sản của Việt Nam hiện nay cần minh bạch và chuyên nghiệp”, TS. Cấn Văn Lực khẳng định.
Thứ hai, nâng tầm quản trị trên thị trường thông qua việc Việt Nam cần tạo sức ép quản trị, quản lý và giám sát. Thị trường ngày càng lớn khi có những thời điểm chiếm 100 - 120% GDP vì vậy các doanh nghiệp niêm yết cần có cách thức quản trị khác.
Thứ ba, nâng hạng thị trường chứng khoán gắn với câu chuyện thành lập trung tâm tài chính quốc tế ở TP.HCM và TP. Đà Nẵng.
Đưa ra quan điểm về những vướng mắc của thị trường chứng khoán hiện nay, TS. Lực cho biết, hiện tại, với cấp độ 1 - FTSE Russell đang thiếu duy nhất tiêu chí quan trọng, đó là: Yêu cầu ký quỹ trước giao dịch. Từ đó dẫn tới câu chuyện có sai sót, rủi ro trong thanh toán hay không. Vì hiện nay nhiều người lo rằng nếu không giao dịch ký quỹ thì có rủi ro nhà đầu tư không thanh toán.
“Tôi cho rằng, không nhất định phải ký quỹ nhưng chúng ta phải kiểm soát được rủi ro và có biện pháp phòng ngừa rủi ro. Chúng tôi đã khảo sát nhanh trên thế giới để xem nếu trong trường hợp không cần ký quỹ thì tỷ lệ rủi ro nhà đầu tư không thanh toán chỉ dừng lại ở 2%, tương đương mức tổn thất 3 tỷ USD/năm. Vậy, Việt Nam có chấp nhận rủi ro 2% này để tham gia cuộc chơi hay không”, TS. Cấn Văn Lực đặt vấn đề.
Do đó, trước quan điểm cho rằng không cần ký quỹ trước khi giao dịch, TS. Cấn Văn lực đề xuất 3 giải pháp cốt lõi để phòng ngừa rủi ro trên thị trường chứng khoán.
Thứ nhất, Việt Nam cần dứt khoát nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin để tránh xảy ra lỗi sai sót.
Thứ hai, kiểm soát hành vi của nhà đầu tư bằng cách tăng chế tài, xử phạt 1.000 - 5.000 USD, hoặc tính tiền phạt dựa trên tỷ lệ số tiền.
Cuối cùng, tăng thẩm quyền cho các công ty chứng khoán (CTCK) để thẩm định rủi ro và tự đưa ra quyết định, CTCK được phép quyết định một nhà đầu tư cần ký quỹ hay không và đây là quyền tự do kinh doanh của các công ty chứng khoán.
“Điều này giống việc ngân hàng thương mại có đồng ý cho vay thế chấp hay không thế chấp. Như vậy, cũng cần có cơ chế xử lý rủi ro, CTCK được phép tịch thu tài sản, chứng khoán, thanh lý chứng khoán trong trường hợp họ không thể thanh toán. Và điều này cũng giống việc ngân hàng thanh lý tài sản đảm bảo”, TS. Cấn Văn Lực phân tích thêm. Vì vậy, ông Cấn Văn Lực cũng kỳ vọng rằng, Việt Nam sẽ quyết tâm thực hiện để tới kỳ xếp hạng mới chúng ta sẽ được nâng hạng.
Về các tiêu chí của MSCI, TS, Lực cho rằng, chúng ta thiếu 9 tiêu chí gồm: Giới hạn sở hữu nước ngoài; "room" khối ngoại còn lại; quyền bình đẳng đầu tư nước ngoài; mức độ tự do hóa thị trường ngoại hối; luồng thông tin; thanh toán bù trừ; khả năng chuyển nhượng không qua sàn; cho vay chứng khoán; và bán khống.
Về vấn đề sở hữu nhà đầu tư nước ngoài, chúng ta cần tư vấn, rà soát toàn bộ danh mục đầu tư. Theo ông Lực, chúng ta cần rà soát Nghị định 155 và một số quyết định có liên khác. Ngoài ra, về tự do dòng chuyển vốn và giao dịch ngoại hối, đây là yếu tố vô cùng quan trọng với thị trường tài chính quốc tế.
Chúng ta cần tự do hóa hơn dịch chuyển dòng vốn và giao dịch ngoại hối. Cần nâng tính hấp dẫn của tiền đồng Việt Nam để tiền đồng Việt Nam dần trở thành đồng tiền tự do chuyển đổi hơn cả trong và ngoài nước.
Bên cạnh đó, TS. Cấn Văn Lực cho rằng liên quan đến câu chuyện bán khống, cho vay chứng khoán và khẩu vị rủi ro cần được xác lập cụ thể.
Cuối cùng, ông Lực hy vọng rằng, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước nên đề xuất với Chính phủ để có đề án lớp lang về vấn đề nâng hạng của thị trường chứng khoán.
Tại Tọa đàm, ông Đặng Hồng Quang, Giám đốc kiêm Trưởng Đại diện văn phòng Hà Nội VinaCapital cũng cho rằng, hiện tại, Việt Nam còn một số tiêu chí chưa đáp ứng được tiêu chuẩn nâng hạng của 2 tổ chức MSCI và FTSE Russell là: Giới hạn tỷ lệ sở hữu cho nhà đầu tư nước ngoài và vấn đề ký quỹ trước giao dịch (pre-funding).
Về tỷ lệ sở hữu cho nhà đầu tư nước ngoài, hiện tại, theo Luật Đầu tư và Nghị định 31/2021/NĐ-CP, đang có 25 ngành nghề chưa được tiếp cận thị trường và 59 ngành nghề tiếp cận thị trường có điều kiện đối với nhà đầu tư nước ngoài.
VinaCapital cũng kiến nghị, nên giảm bớt số lượng ngành nghề ở trong danh sách này đối với những ngành nghề không nhất thiết phải hạn chế tiếp cận thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài. Ngoài ra, việc phát hành chứng chỉ lưu ký không có quyền biểu quyết (NVDR) cũng sẽ giúp nhà đầu tư nước ngoài có thể đầu tư vào những doanh nghiệp đã chạm giới hạn tỷ lệ sở hữu cho nhà đầu tư nước ngoài.
Về yêu cầu ký quỹ trước giao dịch (pre-funding), hệ thống giao dịch chứng khoán KRX đang được UBCK đặt mục tiêu đi vào vận hành vào cuối tháng 12/2023. Hệ thống này sẽ là cơ sở về mặt kỹ thuật cho việc không cần yêu cầu nhà đầu tư nước ngoài phải có đủ 100% tiền trong tài khoản trước khi mua chứng khoán.
Công ty chứng khoán cho biết, có thể phối hợp với các bên liên quan hỗ trợ ứng vốn cho nhà đầu tư nước ngoài để thực hiện giao dịch mà không cần ký quỹ 100%. Về lâu dài, việc triển khai mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP), trong đó ngân hàng lưu ký được là thành viên thanh toán bù trừ, sẽ giải quyết được vấn đề pre-funding./.
