Theo quy định tại khoản 4 Điều 10 Nghị định số 123/2024/NĐ-CP của Chính phủ, đối với hành vi tự ý chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp (không phải đất trồng lúa, không phải đất lâm nghiệp) sang đất phi nông nghiệp mà không được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cho phép, người vi phạm sẽ phải áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả.
Cụ thể, biện pháp khắc phục bao gồm buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu của đất trước khi vi phạm (tức trả lại nguyên trạng ban đầu); đồng thời buộc nộp lại toàn bộ số lợi bất hợp pháp có được từ hành vi sử dụng đất sai mục đích, trừ trường hợp được quy định tại khoản 3 Điều 139 Luật Đất đai 2024.
Đối diện hậu quả lớn nếu tự ý chuyển đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp. Ảnh minh họa
Khoản 3 Điều 139 Luật Đất đai 2024 quy định rằng: nếu hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất do lấn, chiếm hoặc sử dụng sai mục đích nhưng đã sử dụng ổn định và phù hợp với quy hoạch sử dụng đất cấp huyện, quy hoạch xây dựng hoặc quy hoạch phân khu... thì sẽ được xem xét cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất và phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính theo quy định.
Trường hợp không phù hợp quy hoạch, người sử dụng đất chỉ được tạm thời tiếp tục sử dụng đất cho đến khi Nhà nước có quyết định thu hồi. Trong thời gian này, phải giữ nguyên hiện trạng sử dụng đất và thực hiện kê khai, đăng ký đất đai theo quy định pháp luật.
Đáng chú ý, quy định pháp luật hiện hành cũng phân biệt rõ thời điểm xảy ra hành vi vi phạm. Nếu hành vi tự ý chuyển mục đích sử dụng đất nói trên xảy ra trước ngày 1/7/2014, thì người vi phạm không bị buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu, nhưng vẫn phải nộp lại toàn bộ số lợi bất hợp pháp có được từ việc sử dụng đất trái phép.
Nếu vi phạm xảy ra sau ngày 1/7/2014, người vi phạm sẽ bị buộc khôi phục hiện trạng ban đầu của đất và đồng thời nộp lại số lợi bất hợp pháp. Đây là cơ chế xử lý rõ ràng, minh bạch nhằm tăng cường kỷ cương trong quản lý, sử dụng đất đai, hạn chế tình trạng sử dụng đất sai mục đích kéo dài.
