Nếu không có việc thờ cúng Tổ Tiên, thì ngày tết của chúng ta cũng trở thành dịp nghỉ ngơi đi du lịch đó đây với lịch lên sẵn là các địa danh và các món ăn... Tết của người Việt thiêng liêng là bởi yếu tố nguồn cội tâm linh của tổ tiên hòa quyện với giá trị sum vầy đoàn tụ gia đình.
Nếu tết đến - chúng ta cứ hình dung, chúng ta không cần về quê thăm mộ vào những ngày cuối năm để dâng lễ tổ tiên và người thân của chúng ta đang yên nghỉ. Chúng ta không cần thiết phải về quê cha đất tổ nhà thờ họ tộc nội ngoại thăm viếng dâng lễ trước tết? Chúng ta không cần thiết phải làm bánh chưng bánh giày và sửa soạn trên ban thờ gia tiên, sắm các vật hạng dâng cúng tổ tiên, lau chùi đèn đồng đĩa mứt? Chúng ta không cần thiết phải sắm một cành đào hay cành mai để đón xuân làm đẹp không gian gia đình có ông bà tổ tiên về cùng ăn tết Chúng ta không cần cúng lễ giao thừa và hương tỏa đèn rạng trên ban thờ mâm cúng giữa trời khi phút giây chuyển giao của đất trời linh thiêng?
Và, trên tất cả, giây phút đó ta chỉ vui đùa nâng ly thỏa thích chúc tụng giữa tiếng rượu chè hoan ca mà không cần lắng lòng trong sáng trong hương thơm trầm quyện tỏa giao hòa nghĩ về điều linh thiêng, những ước vọng kiếp sống, những hoài bão bao đời cha ông giống nòi gởi gắm... nghĩ về người thương ta vừa từ giã, nhiều và nhiều những tập quán lâu đời tốt đẹp làm nên bản sắc văn hóa Việt; thử hỏi, khi đó cái tết của tộc người Việt sẽ thế nào???
Người Việt từ ngàn xưa đã có cái thấy: "Con cháu đang sinh sống không tồn tại biệt lập ngoài tổ tiên, giống nòi, thiên nhiên và đồng loại". Vì vậy, tôn trọng giá trị nhân sinh dân tộc có: Tiếng gọi - hai chữ đồng bào chuyên chở nhận thức về cuộc sống, là tương tồn, tất cả là anh em cần đùm bộc, bảo vệ lẫn nhau để cùng tồn tại trên một đất nước.
Câu nói - "đất có Thổ Công sông có Hà Bá" là cái nhìn chứa đựng sự hiểu biết về chủ quyền quyết định tương sinh nằm ở trái đất và nguồn nước mà con người cần phải tôn trọng đúng mức nếu muốn tồn tại.
Tết Việt có tục mừng tuổi (ảnh minh họa)
Thái độ của con người khi tôn trọng sự sống, cụ thể là tôn trọng sinh môi và con người đã được tổ tiên chúng ta gọi trong một từ: lễ. Lễ là thái độ sống ứng xử, từ nhận thức chân thành và tôn trọng đặt trên nền tảng của lòng biết ơn.
Lễ tết là một từ đầy đủ nhất để nói lên văn hóa tộc Việt về ngày tết. Chúng ta đón Tết bằng lễ.
Nhà, như chúng tôi đã nói, trong quan niệm người Việt không chỉ là nơi có con cháu (người đang sống) ở, mà còn là nơi Tổ Tiên (người đã khuất) ngự (ở ).
Nên, ngày xuân đến, trồng một cụm hoa, làm một món bánh, sắp một đĩa quả, cắm một cành đào hay thắp một nén hương, tất cả là giao thoa quyện chặt giữa hai cõi âm dương, hiên tại với quá khứ.
Tết có tục xong đất, nghĩa là mừng rỡ khi có có người khách đầu tiên trong năm đến thăm nhà. Tục hiếu khách, trọng thị của người Việt là từ đó. Tục hái lọc đầu xuân, cho ta biết nâng niu quý trọng ân huệ của thiên nhiên đất trời ban tặng mà tìm cách gìn giữ. Tục đi lễ chùa trẩy hội, tục thăm hỏi mừng tuổi... Tết có tục khai bút, xin chữ và tục đưa tiễn ông táo, dựng cây nêu trước ngõ...
Bao nhiêu tục lệ là bấy nhiêu nét đẹp văn hóa của đời sống dân tộc và thiên nhiên phô diễn hết trong dịp tết về xoay quanh cái cốt tủy của Lễ hướng về nguồn cội nâng cao giá trị sum họp đầm ấm giao hòa của một đất nước nặng tình nghĩa, trọng hiếu nghĩa.
Nếu có văn minh, một nền văn minh thực sự Việt, thì đó là nền văn minh được xây dựng trên "Lễ", và Lễ Tết, điều kiện tốt cho thời gian và không gian biểu hiện cao nhất, đầy đủ nhất, đẹp nhất của nền văn minh đó. Đạo lý "uống nước nhớ nguồn", từ đó khơi dòng.
