Lạm phát đang là chủ đề lớn của kinh tế thế giới. Để chống lạm phát, “bài thuốc” kinh điển là tăng lãi suất, dù cái giá phải trả là không hề nhẹ. Theo TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế trưởng của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), trong 6 tháng đầu năm 2022 đã có tới 80 lượt tăng lãi suất trên toàn cầu (cao hơn 43% so với năm 2011). Các nước phát triển bao gồm Mỹ và khu vực EU có mức độ tăng khá lớn song số lần tăng không nhiều (20 lần). Còn các nước đang phát triển có số lần tăng lãi suất rất nhiều (60 lần) nhưng chỉ tăng nhỏ giọt 0,2%/lần.
Lộ trình tăng lãi suất của Mỹ dự kiến sẽ gấp đôi hiện nay. Tính đến thời điểm hiện tại, lãi suất điều hành của ngân hàng Trung ương các nước đã tăng lên trong tháng 6 và tháng 7. Theo đó, so với tháng 1/2022, Anh tăng từ 0,25% lên 1,25% (dự báo hết năm 2023 là 2,5%); Canada tăng từ 0,25% lên 2,5% (dự báo hết năm 2023 là 3,25%), Thụy Điển tăng từ 0% lên 0,75% (dự báo hết năm 2023 lên 2%), Na Uy tăng từ 0,5% lên 1,25% (dự báo hết năm 2023 lên 3%), Australia tăng từ 0,1% lên 1,35% (dự báo hết năm 2023 là 2,6%)...
Còn tại Việt Nam, mặc dù lạm phát 6 tháng đầu năm đã được kiểm soát khá tốt (2,44%) song với mục tiêu khống chế lạm phát năm 2022 ở mức 4%, có thể thấy dư địa cho Việt Nam hiện không còn nhiều. Bên cạnh đó, áp lực lạm phát trong 6 tháng cuối năm đang rất lớn. Trong bối cảnh đó, nhiều người đặt câu hỏi tại sao Ngân hàng Nhà nước Việt Nam vẫn chưa tăng lãi suất?
Đánh giá về vấn đề này, TS. Cấn Văn Lực cho rằng: “Bây giờ tăng lãi suất sẽ không phát huy tác dụng, thậm chí gây phản ứng phụ”.
Lý giải rõ hơn, TS. Lực cho rằng, ở nước ta, việc gia tăng lạm phát không phải do tiền tệ. Cung tiền hiện nay đang ở mức độ vừa phải (+3,51%), thấp hơn cùng kỳ 2021, vòng quay tiền tăng chậm (0,4 lần), lạm phát cơ bản cũng chỉ ở mức 1,25%.
Việc tăng lãi suất để kiểm soát lạm phát chỉ có nhiều tác dụng khi lạm phát xuất phát từ yếu tố tiền rẻ. Còn hiện nay, tăng lãi suất là đi ngược lại với quan điểm thúc đẩy phục hồi của Việt Nam trong năm 2022.
“Chúng ta đang triển khai chương trình phục hồi kinh tế rất lớn, lên tới 347.000 tỷ đồng. Trong đó, cơ quan Nhà nước yêu cầu phải giữ ổn định mặt bằng lãi suất, thậm chí phấn đấu giảm nhẹ. Chương trình phục hồi này cũng bao gồm gói hỗ trợ lãi suất 2% đối với một số đối tượng, ngành nghề, lĩnh vực. Việc tăng lãi suất sẽ đi ngược với chủ trương này”, ông Lực giải thích thêm và nhấn mạnh: “Ngay cả khi Ngân hàng Nhà nước chỉ tăng lãi suất điều hành thôi thì các ngân hàng thương mại cũng sẽ tăng lãi suất trên thị trường, vì lãi suất điều hành của Ngân hàng Nhà nước là lãi suất tín hiệu”.
Nhìn nhận ở một khía cạnh khác, TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng, "việc tăng lãi suất có thể khiến thị trường chứng khoán gay go”.
“Tỷ số P/E của thị trường chứng khoán hiện đang ở mức thấp (khoảng 12). Tỷ số nghịch đảo của P/E là E/P phải cao hơn 2 lần lãi suất gửi tiết kiệm. Nếu lãi suất tăng thì công thức này sẽ không đạt, đồng nghĩa với việc lãi suất tăng không hỗ trợ cho thị trường chứng khoán”, TS. Nghĩa giải thích.
TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh bổ sung thêm một góc nhìn về câu chuyện tăng lãi suất là tính chuyên biệt của nền kinh tế Việt Nam so với nền kinh tế thế giới.
TS. Võ Trí Thành đưa ra dẫn chứng: “Năm 2020, Việt Nam là ngôi sao về tăng trưởng với GDP đạt 2,91% trong bối cảnh kinh tế thế giới tăng trưởng âm. Tuy nhiên, sang năm 2021, khi kinh tế thế giới hồi phục và tăng trưởng mạnh 6,1% thì Việt Nam lại tăng trưởng thấp. Nửa đầu năm nay, kinh tế Việt Nam lại phục hồi tốt khi kinh tế thế giới suy giảm. Chính những điểm khác biệt này khiến Việt Nam không thể điều hành lãi suất như thế giới được".
Ngoài ra, theo TS. Võ Trí Thành, trong chiến lược phát triển và phục hồi kinh tế, Việt Nam đặt trọng tâm vào vấn đề lãi suất và tiền tệ, nên việc điều hành liên quan đến vấn đề này vô cùng quan trọng, đòi hỏi phải thận trọng.
Mặt khác, mức giá của Việt Nam Đồng hiện nay không quá lớn nên cần giữ ổn định tỷ giá của Việt Nam Đồng. Cán cân thanh toán quốc tế cũng tương đối ổn định, thặng dư không quá nhiều nên việc tăng lãi suất chưa phải vấn đề cấp thiết./.
