Thị trường bất động sản biến động lớn về giá
Tại buổi làm việc của Thường trực Chính phủ với các bộ, ngành, hiệp hội, ngân hàng, doanh nghiệp về tình hình thị trường bất động sản, ngày 24/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ đạo các bộ, ngành và địa phương cần quyết liệt xử lý tình trạng tạo giá ảo, đầu cơ, thao túng và trục lợi trong đấu giá đất, gây lũng đoạn thị trường và ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân. Thủ tướng nhấn mạnh: Phải quyết liệt xử lý các hành vi tạo giá ảo, đầu cơ, thao túng trục lợi trong đấu giá đất, lũng đoạn thị trường bất động sản, không để người dân bị lừa đảo.
Trước đó, tại cuộc họp với các bộ ngành về tình hình thị trường bất động sản, ngày 15/5, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhận xét thị trường bất động sản đang tồn tại vướng mắc kéo dài, còn nhiều dấu hiệu bất ổn. Thị trường lúc thì đóng băng, khi lại sốt nóng bất thường dẫn tới biến động lớn về giá, ảnh hưởng dây chuyền tới tín dụng - tài chính.
Phó Thủ tướng cũng chỉ ra, giá bất động sản ở Việt Nam thuộc nhóm tăng cao nhất thế giới, trong khi khả năng tiếp cận nhà ở của người dân ngày càng suy giảm. Thị trường còn tồn tại tình trạng mất cân đối cung - cầu và cơ cấu sản phẩm không hợp lý.
Thủ tướng chỉ đạo các bộ, ngành và địa phương xử lý tình trạng tạo giá ảo, đầu cơ, thao túng và trục lợi trong đấu giá đất. (Ảnh minh hoạ)
Property Guru Việt Nam cũng cảnh báo tình trạng sốt giá đất cục bộ tại một số địa phương. Trong đó, có phân khúc đất nền tại các khu vực ven đô Hà Nội. Quý đầu năm, đơn vị này ghi nhận, giá rao bán đất nền vùng ven tăng từ 30% đến 80%, tùy khu vực. Tại Thạch Thất, nhiều khu vực như Tiến Xuân, Bình Yên, Thạch Hòa đều tăng 2-4 triệu đồng/m2. Ở Quốc Oai, các xã như Phú Mãn, Phú Cát, Hòa Thạch đều ghi nhận mức tăng nhẹ đến vừa. Còn tại Sơn Tây, đất mặt đường lớn ở khu vực Đồng Trạng cũng tăng 1 - 2 triệu đồng/m2, trong khi đất trong làng cũng tăng thêm 2 - 4 triệu đồng/m2.
Theo chuyên gia, tình trạng sốt giá đất cục bộ này có sự "tiếp tay" không nhỏ của các phiên đấu giá đất vùng ven thời gian qua. Như huyện Chương Mỹ ghi nhận giá trúng lên tới 115 triệu đồng/m2; huyện Quốc Oai thiết lập mức giá kỷ lục 119,3 triệu đồng/m2 trong phiên đấu giá đầu tháng 4.
Hiện tại, hoạt động đấu giá đất đã bắt đầu gieo "trái đắng" cho nhiều nhà đầu tư. Họ rơi vào tình cảnh buộc phải cắt lỗ sâu hoặc chấp nhận bỏ cọc hàng trăm triệu đến hàng tỷ đồng, do không thể xoay vốn hoặc sang nhượng thành công sau khi trúng đấu giá. Một số nhà đầu tư buộc phải rao bán lỗ để "cứu cọc", song vẫn không tìm được người mua và chấp nhận mất trắng khoản đặt trước.
Còn nhà đấu giá lại phải tổ chức đấu giá lại từ đầu. Đơn cử, ngày 25/5 vừa qua, 24 thửa đất tại thôn Bình Xá, xã Quang Trung, huyện Thạch Thất đã được tổ chức đấu giá lại, sau khi bị bỏ cọc tại phiên đấu giá cuối năm 2024. Sự kiện vẫn thu hút hơn 360 khách hàng, gần 1.900 hồ sơ đăng ký, tương đương trung bình 79 hồ sơ cho mỗi lô, cao gấp nhiều lần so với phiên đấu giá lần đầu vào cuối năm ngoái.
Đáng chú ý, lô trúng cao nhất trong phiên đấu giá này đạt 181 triệu đồng/m², chỉ thấp hơn 4 triệu đồng/m² so với mức 185 triệu đồng/m² trong phiên đấu giá trước đó, cho thấy mức độ quan tâm và cạnh tranh vẫn rất cao. Nhà đầu tư trúng lô này phải chi hơn 21 tỷ đồng. Các lô còn lại cũng ghi nhận giá trúng dao động từ 100 đến 165 triệu đồng/m², cá biệt có lô thấp nhất đạt 70,4 triệu đồng/m², vẫn cao gấp 6,7 lần giá khởi điểm.
Song, việc các nhà đầu tư có hoàn tất nghĩa vụ tài chính hay tiếp tục bỏ cọc vẫn là điều chưa thể chắc chắn, trong bối cảnh thị trường vẫn đang thiếu những công cụ để kiểm soát tốt vấn đề này.
Ngăn chặn phát sinh tiêu cực, đẩy giá từ hoạt động đấu giá đất
Từ cuối năm 2024, sau hàng loạt vụ việc "thổi giá" đất lên cao rồi bỏ cọc tại các huyện vùng ven, UBND TP. Hà Nội đã có những động thái chấn chỉnh tình hình. Tuy nhiên, tình trạng bỏ cọc sau đấu giá vẫn tiếp diễn, gây mất ổn định cho thị trường bất động sản và ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách.
Tại buổi làm việc của Thường trực Chính phủ về tình hình thị trường bất động sản, Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đánh giá, ban hành bảng giá đất, bồi thường giải phóng mặt bằng, nâng cao mức đặt cọc trong đấu giá đất, xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng đấu giá để gây nhiễu loạn thị trường. Đồng thời, yêu cầu Bộ xây dựng quy định về đấu giá, đủ sức răn đe, phòng ngừa tình trạng này.
Cùng với đó, Bộ Công an phải vào cuộc xử lý ngay những phần tử thao túng, lũng đoạn thị trường. Ngân hàng Nhà nước thanh tra, tập trung quản lý rủi ro, không được để các ngân hàng tiếp tay cho vi phạm thao túng để tạo mặt bằng giá mới, giá ảo.
Trao đổi với Reatimes, ông Ngô Gia Cường, giám đốc công ty Thẩm định giá và Giám định Việt Nam (VAI) cho rằng, Chính phủ đã nhìn nhận đúng bản chất tại sao hoạt động đấu giá đất lại biến tướng và góp phần đẩy giá đất tăng cao.
Thực tế, hoạt động đấu giá đất có nhiều yếu tố cần xem xét, điều chỉnh. Trước hết, đất đấu giá có rất nhiều hình thái và tình huống khác nhau. Không ít phiên đấu giá ghi nhận tình trạng các lô đất cùng một khu vực, nhưng giá trúng lại chênh lệch gấp ba lần. Lý do là lô đất có vị trí đẹp, thu hút đông người nộp hồ sơ sẽ bị đẩy giá lên rất cao qua nhiều vòng trả giá. Còn lô đất méo mó, nằm ở vị trí cuối đường, chỉ có một, hai hồ sơ tham dự thì thường trúng ở mức giá khởi điểm hoặc chỉ cao hơn không đáng kể, dù giá trị thực tế của thửa đất đó vẫn cao.
Ông Ngô Gia Cường, giám đốc công ty Thẩm định giá và Giám định Việt Nam (VAI).
Trong khi đó, một bất cập lớn khác, là việc xác định giá khởi điểm trong đấu giá đất đang căn cứ theo bảng giá đất do Nhà nước ban hành. Bảng giá này thường chỉ bằng 60 - 70% giá thị trường. Có trường hợp mức giá khởi điểm chỉ khoảng 2 - 3 triệu đồng/m², chưa thể phản ánh đúng giá trị lô đất và do đó, rất hấp dẫn nhà đầu tư tham gia đấu giá, "giành suất" với người có nhu cầu ở thực.
Một điểm bất cập nữa, là quá trình đấu giá hiện không quy định số vòng bắt buộc, không buộc phải nâng giá theo từng bước cụ thể. Do đó, nếu lô đất ít hoặc không có sự cạnh tranh vơí chỉ 1-2 hồ sơ tham gia, việc đấu giáncó thể kết thúc đấu giá ngay từ vòng đầu nếu đã có người trả giá cao nhất theo đúng quy định và không ai trả giá cao hơn; hoặc dễ bị thao túng, nếu không có bước giá rõ ràng hoặc cơ chế buộc tăng giá theo vòng.
Thực tế còn cho thấy, phần lớn người tham gia đấu giá là nhà đầu tư, chứ không phải người dân có nhu cầu sử dụng tại chỗ. Trong khi đó, số lượng tài sản được đưa ra bán thường rất lớn trong một đợt, khiến họ không thể đánh giá đầy đủ giá trị từng thửa đất, dễ dẫn đến "bỏ giá" sai.
Với những bất cập nêu trên, ông Cường nhận xét giá đất trúng đấu giá hiện nay không phản ánh đầy đủ giá trị thị trường. Tuy nhiên, trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật, giá trúng đấu giá lại đang được mặc định là giá thị trường, thậm chí còn được sử dụng làm cơ sở xác định giá đất trong các mục đích khác. Điều này tiềm ẩn rủi ro lớn cho cả ngân sách nhà nước và các tổ chức thực hiện đấu giá.
Trước thực trạng đó, ông Cường đề xuất điều chỉnh giá khởi điểm sao cho sát với giá trị thực tế của lô đất. Việc này sẽ giúp hạn chế tình trạng nhà đầu tư cảm thấy lợi tức hấp dẫn và lợi dụng mức đặt cọc thấp để đẩy giá lên cao, tạo ra chênh lệch lớn giữa giá khởi điểm và giá trúng đấu giá.
"Để đảm bảo tính khách quan và phù hợp với giá trị thị trường tại thời điểm đấu giá, giá khởi điểm nên được xác định dựa trên giá thực tế, chứ không nên dựa vào bảng giá đất. Bởi bảng giá đất có tính chu kỳ hành chính, phục vụ nhiều mục đích khác nhau chứ không chỉ hoạt động đấu giá đất. Việc này có thể thực hiện thông qua việc phối hợp với các tổ chức định giá đất chuyên nghiệp", ông Cường chia sẻ.
Chuyên gia tài chính - ngân hàng, TS. Nguyễn Trí Hiếu cũng đồng tình, khi mức giá khởi điểm được đưa ra thấp sẽ rất hấp dẫn giới đầu cơ, vì họ biết giá thực tế trên thị trường cao hơn nhiều. Hệ quả là giá đất bị đẩy lên bất hợp lý, gây méo mó thị trường và trở thành rào cản lớn đối với sự phát triển ổn định, bền vững của lĩnh vực bất động sản.
Chuyên gia tài chính - ngân hàng, TS. Nguyễn Trí Hiếu.
Vị chuyên gia dẫn chứng, nếu giá bất động sản tiếp tục leo thang như hiện nay, phần lớn người lao động, ngoại trừ một số có tiềm lực tài chính, sẽ khó có cơ hội sở hữu nhà ở đô thị. Tại TP.HCM, giá một căn hộ phổ biến đã lên tới khoảng 6 tỷ đồng, còn ở Hà Nội khoảng 5 tỷ. Với mức giá này, người mua phải vay ngân hàng 4 tỷ đồng sẽ phải trả từ 15 - 20 triệu đồng/tháng trong suốt 20 năm. Với mức thu nhập phổ biến từ 10 - 20 triệu đồng/tháng, nhiều người lao động khó đáp ứng nổi mức chi trả này.
'Theo nguyên tắc tài chính tại nhiều quốc gia và một số ngân hàng trong nước đã áp dụng, là khoản vay không được vượt quá 50% thu nhập hàng tháng. Nghĩa là để vay mua nhà 5 tỷ đồng, người vay cần thu nhập tối thiểu 30 triệu đồng/tháng, vượt xa khả năng của đa số lao động hiện nay. Chúng ta đang đặt mục tiêu xây dựng 1 triệu căn nhà vào năm 2030, nhưng với chính sách cho vay và giá cả hiện nay, tôi e rằng mục tiêu đó sẽ khó đạt được", ông Hiếu quan ngại.
Chia sẻ kinh nghiệm đấu giá đất tại Mỹ, ông Hiếu cho hay, người trúng đấu giá bắt buộc phải thanh toán đầy đủ thì mới được cấp quyền sở hữu đối với miếng đất. Chỉ khi trở thành chủ sở hữu hợp pháp, họ mới có quyền bán lại cho người khác. Nếu "liều lĩnh" mua đất từ người chưa hoàn tất quyền sở hữu, rất có thể người mua sẽ phải đối mặt với rủi ro nếu có tranh chấp, bởi toà sẽ phán quyết giao dịch đó không được công nhận.
"Chúng ta vẫn đang thiếu một công cụ đảm bảo tính thị trường và sự minh bạch cho hoạt động đấu giá. Sau khi một cá nhân hoặc tổ chức trúng đấu giá đất, họ có thể bán ngay miếng đất đó, dù chưa hoàn tất nghĩa vụ tài chính hay chuyển nhượng quyền sở hữu. Việc mua đi bán lại này thường diễn ra theo kiểu cò mồi, bán lòng vòng, khiến giá đất bị đẩy lên liên tục. Hệ quả là người có nhu cầu ở thực phải gánh chịu mức giá rất cao. Vì vậy, chúng ta phải có chính sách kiểm soát tốt việc này, cũng như có chính sách bảo vệ người mua", TS. Nguyễn Trí Hiếu nêu quan điểm.
