Chính phủ đề xuất thành lập Khu thương mại tự do TP. HCM với nhiều cơ chế vượt trội

Vào chiều ngày 3/12, Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn đã thay mặt Thủ tướng Chính phủ trình Quốc hội Dự thảo Nghị quyết thí điểm một số cơ chế đặc thù nhằm mở đường cho TP. HCM phát triển mô hình khu thương mại tự do – cấu trúc mà Việt Nam hiện chưa có trong khung pháp lý.

Chính phủ cho biết nhiều quốc gia đã thành công khi vận hành các khu thương mại tự do, khu phi thuế quan và trung tâm tài chính chuyên biệt - mô hình đang chứng minh hiệu quả trong thu hút dòng vốn chất lượng cao và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Trong khi đó, Việt Nam vẫn thiếu quy định cho mô hình tổ hợp giữa khu phi thuế quan, công nghiệp, logistics, thương mại - dịch vụ và tài chính.

Theo Phó thủ tướng Bùi Thanh Sơn, việc hình thành khu thương mại tự do tại TP. HCM là bước đi cần thiết để tạo không gian thể chế mới, giúp thành phố tiến gần mục tiêu trở thành trung tâm kinh tế và tài chính quốc tế trong khu vực.

Chính phủ đề xuất trao thẩm quyền cho UBND TP. HCM quyết định việc thành lập và mở rộng khu thương mại tự do, tương tự cơ chế đang áp dụng cho Hải Phòng; hiện quyền này thuộc Thủ tướng.

Một điểm đột phá khác là các dự án trong khu (trừ nhà ở thương mại) có thể được giao hoặc cho thuê đất mà không phải đấu giá hay đấu thầu.

Chính phủ cho rằng điều này sẽ giúp rút ngắn thời gian triển khai, tăng khả năng thu hút nhà đầu tư, dù cơ chế này chưa được nêu trong Luật Đất đai đối với dự án sản xuất - kinh doanh.

Ở nhóm ưu đãi doanh nghiệp, nhà đầu tư có thể thành lập tổ chức kinh tế mà không cần có dự án hay giấy chứng nhận đăng ký đầu tư trước.

Thuế thu nhập doanh nghiệp có thể được giảm còn 10% trong 20 năm, đi kèm 4 năm miễn thuế và 9 năm giảm 50% sau đó. Nhân lực chất lượng cao, chuyên gia và nhà khoa học làm việc tại khu thương mại tự do được đề xuất giảm 50% thuế thu nhập cá nhân trong 10 năm.

Các doanh nghiệp tại đây cũng được phép niêm yết, định giá và thanh toán bằng ngoại tệ - một bước mở so với cơ chế quản lý ngoại hối chung.

Bên cạnh đó, Chính phủ xin chủ trương cho TP. HCM được giữ lại toàn bộ nguồn thu từ khai thác quỹ đất trong các khu vực phát triển theo định hướng giao thông công cộng (TOD) để đầu tư cho metro và các tuyến giao thông liên quan.

TOD là mô hình tích hợp giữa quy hoạch đô thị và hệ thống vận tải công cộng nhằm tạo động lực phát triển bền vững.

Theo tính toán, trong giai đoạn 2025-2026, thành phố sẽ triển khai TOD tại những khu vực dọc ba dự án giao thông lớn gồm metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên), metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) và tuyến vành đai 3.

Trong 10 năm tới, mạng lưới đường sắt đô thị dự kiến đạt khoảng 355 km, với 11 vị trí TOD quanh các nhà ga metro.

Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế -Tài chính do Chủ nhiệm Phan Văn Mãi công bố cho biết đa số cơ quan của Quốc hội tán thành chủ trương xây dựng khu thương mại tự do tại TP. HCM.

Tuy vậy, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ làm rõ mức độ liên thông giữa khu này với trung tâm tài chính quốc tế mà thành phố đang hướng tới, cũng như đánh giá kỹ tác động lên ngân sách, xã hội và tăng trưởng kinh tế.

Sau khi hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, TP. HCM mới có diện tích hơn 6.772km2, dân số 13,6 triệu người - tương đương 13,4% cả nước.

GRDP bình quân đầu người năm 2025 dự kiến đạt 220 triệu đồng (khoảng 8.944 USD), cao gấp 1,7 lần mức bình quân chung. Thu ngân sách năm nay ước 737.000 tỷ đồng, chiếm 36,7% cả nước; trong khi chi ngân sách vào khoảng 248.000 tỷ đồng.

Để đạt các mục tiêu phát triển trong 5 năm tới, thành phố cần bổ sung 8-12 tỷ USD vốn đầu tư mỗi năm.

Nguồn lực ngân sách giai đoạn 2026-2030 chỉ có thể đáp ứng khoảng 30% nhu cầu này. Vì thế, theo Chính phủ, TP. HCM phải triển khai những dự án chiến lược mang tính đột phá và thu hút được nhà đầu tư lớn, có năng lực và kinh nghiệm.