Nhân dịch Covid-19 đang vào hồi căng thẳng, câu chuyện về chiếc khẩu trang y tế vốn nóng từ đầu dịch ở nước ta, nay lại nóng trên phạm vi toàn thế giới. Đến nỗi dân mạng còn đồn râm ran là nước lớn nọ cậy tiền nhiều mua tranh cả máy bay khẩu trang y tế của bạn bè đem về cho dân mình dùng đã, bạn bè tính sau, nên đang gây ra một cái scandal không nhỏ trong quan hệ quốc tế! Chuyện này thì cũng chưa xác thực rõ, nhưng điều ấy nói lên cái tính chất quan trọng của khẩu trang y tế trong thời điểm hiện tại.
Mới đầu, khẩu trang chỉ là vật quen thuộc với nhân viên ngành y tế. Cho đến thời kỳ gần đây, môi trường sống ô nhiễm, chất lượng không khí ở các thành phố lớn quá tệ, dịch bệnh lại nổ ra liên miên đã khiến khẩu trang y tế đã đi vào cuộc sống bình thường của mỗi người dân, như một nhu cầu thiết yếu. Thậm chí có lúc ở bên nước hàng xóm, khẩu trang được coi là quý hơn vàng kia. Nước ta lúc trong đỉnh điểm của cơn sốt khẩu trang cũng không kém là mấy...
Về lịch sử, chiếc khẩu trang lần đầu tiên được bác sĩ Charles de Lovme tại bệnh viện St Louis, Paris, Pháp chế tạo và sử dụng hồi đầu thế kỷ 17 trong một trận dịch hạch. Từ đó trở đi các thế hệ thày thuốc đã không ngừng cải tiến, cho đến năm 1947 khi công nghệ vải không dệt ra đời thì cái khẩu trang y tế được định hình và phổ biến như ngày nay.
Về cơ bản, chiếc khẩu trang y tế gồm ba lớp: hai lớp vải không dệt để định hình nên chiếc khẩu trang. Ở giữa là lớp màng lọc, đây là cái quan trọng nhất, bởi lớp màng này lọc được từ 40% đến 99% vi khuẩn, bụi, khí độc tùy theo tiêu chuẩn chất lượng của màng lọc hay nói chính xác hơn là kích thước các lỗ thông không khí của màng càng nhỏ thì khả năng ngăn vi khuẩn, bụi bẩn, hóa chất độc hại của nó càng cao. Khẩu trang dùng cho thầy thuốc thường phải dùng loại màng lọc được hầu hết các loại vi khuẩn. Còn vô vàn các loại khẩu trang y tế mà chúng ta thấy bán ngoài thị trường thì hy vọng, màng lọc của nó cũng cản được kha khá vi khuẩn bụi bẩn để chống lại ô nhiễm dịch bệnh.
Sản xuất khẩu trang (Ảnh: Internet)
Như vậy bộ phận quan trọng nhất để sản xuất cái khẩu trang y tế là màng lọc. Với sản xuất công nghiệp và cấu tạo từ sợi tổng hợp nên không đắt do đó khẩu trang y tế trước dịch xảy ra rất rẻ: chỉ dao động từ 25- 30 ngàn một hộp 50 chiếc. Thế nhưng hiện nay trên thị trường giá cả khẩu trang y tế là một vấn đề bí hiểm. Giá tăng lên, ai cũng rõ là vậy. Bởi cái màng lọc, bộ phận chủ chốt mà các nhà máy sản xuất khẩu trang y tế của nước ta phải nhập khẩu, đang từ 45 triệu đồng một tấn, nhảy vọt lên 1 tỷ 8 vnđ một tấn! Và cộng với nhu cầu sử dụng tăng đột biến, các nhà máy không kịp sản xuất dẫn đến trong ngắn hạn giá cả bị tăng cao như là một quy luật tất yếu của thị trường.
Thế nhưng trong vấn đề này hình như những người có trách nhiệm điều tiết đã không tuân theo quy luật dòng chảy thị trường để nắn dòng, can thiệp mà nặng về hành chính mệnh lệnh nên dẫn đến sự khan hiếm càng trầm trọng hơn. Bởi rõ ràng năng lực sản xuất của các nhà máy khẩu trang y tế nước ta thừa để cung cấp cho dân. Thế nhưng tại sao? Trong phạm vi bài này tôi không có ý định giải đáp câu hỏi đó, xin dành lại cho các cơ quan chức năng sau này rút kinh nghiệm trong ứng phó với thị trường.
Có công ty lại sản xuất loại khẩu trang y tế 4 lớp: lớp bên ngoài cùng là vải không dệt, đến lớp vải tẩm than hoạt tính dạng nano có tác dụng hấp phụ khí độc bụi bẩn, đến màng lọc vi khuẩn, rồi đến lớp thứ 4 trong cùng giáp mũi miệng chúng ta là vải không dệt. Khẩu trang 4 lớp đeo dễ chịu hơn vì nó còn khử mùi hôi của môi trường làm việc. Và vì nó 4 lớp nên giá thành sẽ cao hơn khẩu trang ba lớp.
Khẩu trang y tế thường được sản xuất trong môi trường sạch rồi đóng hộp 50 cái đem cung cấp cho thị trường mà không phải qua khâu sấy tiệt trùng. Bởi khi người ta thường mua cả hộp 50 cái dùng dần, mở ra lấy một cái còn cất đi thì coi như sự tiệt trùng là vô nghĩa. Có một số công ty có tiệt trùng khẩu trang sau khi sản xuất xong, họ sẽ đóng gói riêng từng chiếc khẩu trang vào túi nilon hàn kín, như thế sẽ đảm bảo hơn và tất nhiên giá thành cũng sẽ cao hơn. Và một điều các bạn nên nhớ, khẩu trang y tế là để ngăn vi khuẩn bằng màng lọc được chế tạo đặc biệt chứ không có tác dụng diệt chúng. Nên ai đó nói, quảng cáo là, khẩu trang diệt khuẩn thì có lẽ cần xem lại tư cách của họ.
Nhưng dịp dịch Covid này lại xảy ra tranh cãi về vấn đề sử dụng khẩu trang y tế và khẩu trang nói chung. Về khẩu trang y tế người ta đã thống nhất từ lâu, sử dụng trong các trường hợp sau đây:
-Khi có tình trạng văng, bắn, phun các chất dịch cơ thể bệnh nhân vào thầy thuốc.
-Khi phải tiếp xúc gần với nguồn chất tiết dưới 2m.
-Khi phải làm việc trong môi trường vô trùng thì để tránh lây nhiễm cho môi trường đó.
Tác dụng của khẩu trang y tế đã rất rõ ràng, thế nhưng tại sao trong vụ dịch hiện nay lại xảy ra tranh cãi về vấn đề này? Là bởi do dịch lan nhanh quá, việc sản xuất cung ứng khẩu trang y tế không chuyển mình theo kịp dẫn đến cung không đủ cầu, đến nỗi ngay các bệnh viện trên thế giới cũng thiếu không cứ gì Việt Nam. Người ta đã phải ra lời kêu gọi, dành khẩu trang y tế cho thầy thuốc làm việc, còn người dân có thể sử dụng khẩu trang vải bình thường có thể giặt sấy khô tái sử dụng nhiều lần. Vậy khẩu trang bình thường có tác dụng gì trong việc phòng dịch Covid không?
Như khoa dịch tễ học đã kết luận, dịch Covid-19 chủ yếu lây từ người sang người. Từ hơi thở của người nhiễm bệnh, ho, hắt xì hơi... dịch tiết cơ thể người mang virus sẽ văng xa khoảng 2m trở lại. Nếu chúng ta đứng gần trong khoảng cách 2m mà không mang khẩu trang thì sẽ hít thẳng những giọt chất tiết đó vào hệ hô hấp mình và nhiễm bệnh. Nhưng nếu ta đeo khẩu trang, dù là loại thông thường chăng nữa thì những dịch tiết từ trong cơ thể người bệnh văng ra ở dạng hạt nước nhỏ li ti nhưng cũng khá lớn, bị ngăn lại bởi ngay cả khẩu trang thông thường, không thể mà xâm nhập trực tiếp vào hệ hô hấp được, bởi nó đã được ngăn lại phần lớn trên bề mặt.
Và rất may là con corona virus đang gây dịch hiện nay khá nhạy cảm với môi trường. Ra ngoài không khí, đặc biệt như không khí nóng ẩm của nước ta nó sẽ bị bất hoạt và chết nhanh. Nhưng nhắc lại, con corona virus này rất ưa môi trường khô lạnh, như là khí hậu lục địa mùa đông của Vũ Hán bên Trung Quốc và môi trường điều hòa không khí tổng khép kín như vụ nhà thờ bên Hàn Quốc, Mã Lai... dịch sẽ lan nhanh, rất nhanh. Thế nên các biện pháp như cách ly, cấm tập trung đông người của Chính phủ đang thi hành cần phải được toàn dân thực hiện nghiêm túc.
Câu chuyện về đeo khẩu trang trước đây vốn có hai quan điểm trái ngược nhau. Thậm chí dẫn đến kỳ thị giữa Âu Mỹ và Á. Thế nhưng tình hình dịch bệnh do corona virus lan nhanh như gió đã khiến cho dân Âu Mỹ nghĩ lại. Họ đã coi trọng việc đeo khẩu trang. Xưa họ cho rằng, chỉ có bị bệnh mới cần đeo khẩu trang, mà ai bị bệnh thì nên tự giác ở nhà. Người khỏe mới ra ngoài. Mà khỏe thì không cần đeo khẩu trang. Nhưng con virus quái ác này nó lại không nghĩ thế, bởi thời gian ủ bệnh của nó rất dài: từ 14 ngày trở ra. Trong thời gian ủ bệnh mà không được xét nghiệm để mà cách ly thì người nào đó cứ đi chơi tung tăng, ăn uống, giao tiếp các kiểu và đã kịp truyền virus cho không biết bao nhiêu người rồi! Xét những siêu bệnh nhân lây nhiễm của nước ta thời gian qua sẽ thấy ngay hệ quả của việc không tự cách ly, phòng vệ trong đợt dịch này khủng khiếp ra sao.
Thế nên, đeo khẩu trang, dù là khẩu trang y tế hay bất kỳ loại khẩu trang nào khác trong thời điểm này một khi bước chân ra khỏi nhà, là một hành động đạo đức của con người văn minh. Cùng với việc thực hiện nghiêm chỉ thị số 16 của Chính phủ, mỗi người chúng ta còn nhớ và làm theo hàng ngày các khuyến cáo tự bảo vệ mình của ngành Y tế, tin chắc chúng ta sẽ sớm dập được dịch Covid-19!
