Thích
Nhằm kỷ niệm 115 năm hoạt động và trước khi đóng cửa để bước vào công cuộc "đại trùng tu" vào đầu năm 2026, Nhà hát lớn Hà Nội đã phối hợp cùng Hexogon Việt Nam cùng các đơn vị liên quan tổ chức triển lãm Trải nghiệm công nghệ - nghệ thuật "115 năm Nhà hát kể chuyện" nhằm phục vụ người dân và các du khách.
Triển lãm này diễn ra từ ngày 22/11 đến hết ngày 31/12.
Nhà hát Lớn Hà Nội từ lâu được xem như một trong những công trình biểu tượng của Thủ đô - vừa là "thánh đường" của nghệ thuật hàn lâm, vừa là nhân chứng sống cho hơn một thế kỷ lịch sử Việt Nam hiện đại.
Nhà hát lớn Hà Nội nằm ở vị trí vô cùng đắc địa. Ảnh: Internet
Công trình nằm ở vị trí đắc địa tại số 1A Tràng Tiền, trên quảng trường Cách mạng tháng Tám, ngay cửa ngõ khu phố trung tâm, nằm không xa hồ Hoàn Kiếm và Bảo tàng Lịch sử Việt Nam.
Cuối thế kỷ XIX, khu đất dựng nhà hát này vốn là vùng đầm lầy của hai làng Thạch Tần và Tây Luông. Đến năm 1899, Hội đồng thành phố Hà Nội dưới quyền Công sứ Richard đề nghị chính quyền Đông Dương xây một nhà hát lớn cho giới quan chức và tầng lớp thượng lưu khi đó.
Công trình sở hữu kiến trúc kiểu Pháp. Ảnh: Internet
Sau nhiều lần chỉnh sửa thiết kế, đến ngày 7/6/1901, công trình chính thức được khởi công dưới thời Toàn quyền Paul Doumer, hoàn thành trong vòng 10 năm.
Năm 1911, Nhà hát Lớn hoàn thành và đi vào hoạt động, trở thành một trong những công trình quy mô nhất Hà Nội lúc bấy giờ.
Theo tìm hiểu, nhà hát được thiết kế bởi hai kiến trúc sư người Pháp Harlay và Broyer, phỏng theo mô hình của nhà hát Opéra Garnier ở Paris nhưng thu nhỏ về kích thước và điều chỉnh vật liệu cho phù hợp khí hậu nhiệt đới.
Không gian bên trong căn phòng của nhà hát. Ảnh: Internet
Công trình được thiết kế theo phong cách chủ đạo là Tân cổ điển Pháp, kết hợp yếu tố chiết trung: Mặt đứng là những hàng cột thức Ionic, mái dốc lợp đá đen, các ô cửa vòm và chi tiết phù điêu trang trí giàu nhịp điệu.
Kiến trúc tổng thể mang dáng dấp một nhà hát châu Âu đầu thế kỷ 20, nhưng đặt trong bối cảnh phố xá Hà Nội nên trở thành điểm nhấn rất khác biệt.
Về quy mô, Nhà hát Lớn có chiều dài 87m, bề rộng trung bình khoảng 30m, đỉnh mái cao 34m so với mặt đường, diện tích xây dựng xấp xỉ 2.600m2.
Kiến trúc độc đáo và tinh xảo bên trong nhà hát. Ảnh: Internet
Bố cục mặt bằng được tổ chức rõ ràng thành ba phần. Không gian đầu tiên là sảnh chính với cầu thang chữ T ốp đá, nền lát đá vân thạch (marble) cùng các họa tiết trang trí cổ điển, tạo cảm giác sang trọng ngay từ bước chân đầu tiên.
Khu vực cầu thang giữa lên tầng 2 là một sảnh chính rộng. Cầu thang phụ và hành lang ở 2 bên. Khu vực phía sau nhà hát là một phòng quản trị với 18 buồng cho diễn viên hóa trang, 2 phòng tập hát, 1 thư viện và phòng họp. Phía mặt trước trên tầng 2 là không gian phòng Gương rất lộng lẫy.
Vẻ đẹp tráng lệ của nhà hát khi "lên đèn". Ảnh: Internet
Tầng hai của nhà hát là phòng Gương - một không gian nghi lễ, nơi từng diễn ra các buổi chiêu đãi, ký kết và sự kiện trọng thể.
Khán phòng chính nằm phía sau, là một "hộp nhạc" đúng nghĩa với mặt bằng gần vuông 24x24m, bố trí ba tầng chỗ ngồi hình móng ngựa bao quanh sân khấu.
Tổng cộng có khoảng 598 ghế bọc nhung, trong đó tầng trên là các lô ghế riêng dành cho khách VIP và gia đình danh giá.
Cách tổ chức không gian tuân thủ theo nguyên tắc âm học và thị giác của nhà hát châu Âu. Ảnh: Internet
Cách tổ chức không gian này tuân thủ những nguyên tắc âm học và thị giác của nhà hát châu Âu: Đảm bảo tầm nhìn tốt từ mọi vị trí, đồng thời tạo sự gần gũi giữa khán giả và sân khấu.
Trong thời kỳ thuộc địa, Nhà hát Lớn chủ yếu phục vụ các đêm opera, nhạc thính phòng, kịch nói của các đoàn nghệ thuật Pháp và châu Âu, dành cho người Pháp và một bộ phận người Việt giàu có. Dần về sau, từ khoảng thập niên 1940, các đoàn kịch nói Việt Nam bắt đầu thuê nhà hát để biểu diễn, biến nơi đây thành không gian nghệ thuật chung và mọi người dân đều có thể đến xem.
Từ giữa thế kỷ XIX, Nhà hát Lớn gắn liền với nhiều cột mốc lịch sử quan trọng khi khu vực Quảng trường trước nhà hát là nơi diễn ra cuộc mít tinh lớn ngày 17/8/1945, một trong những sự kiện mở đầu Cách mạng Tháng Tám.
Bên trong nhà hát, Quốc hội khóa I của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa họp phiên đầu tiên ngày 2/3/1946 và thông qua Hiến pháp 1946 - bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam độc lập ra đời. Từ đó, công trình không chỉ là điểm hẹn nghệ thuật mà còn được xem như "không gian chính trị" Nhà nước ta thời bấy giờ.
Sau hơn 80 năm sử dụng, đến thập niên 1990, Nhà hát Lớn rơi vào tình trạng xuống cấp khá nghiêm trọng. Đến năm 1995, Chính phủ quyết định trùng tu toàn diện với kinh phí khoảng 156 tỷ đồng (tương đương 14 triệu USD lúc bấy giờ).
Công việc cải tạo kéo dài đến năm 1997, với sự tham gia tư vấn của kiến trúc sư Hồ Thiệu Trị, nhằm khôi phục tối đa diện mạo nguyên gốc, đồng thời tích hợp các hệ thống kỹ thuật hiện đại như điều hòa, âm thanh, ánh sáng.
Năm 2011, nhân kỷ niệm 100 năm ngày khánh thành, Nhà hát Lớn Hà Nội cùng quảng trường Cách mạng tháng Tám được công nhận là di tích lịch sử và kiến trúc cấp quốc gia.
Cho đến ngày nay, công trình vẫn là một trong những địa điểm biểu diễn quan trọng nhất của Thủ đô, nơi thường xuyên diễn ra các chương trình giao hưởng, opera, ballet, nhạc thính phòng và những sự kiện văn hóa, nghệ thuật quy mô lớn.
Với giới nghệ sĩ nói riêng, đây được ví như "ngôi đền" của nghệ thuật hàn lâm; với du khách, đó là một trong những điểm đến không thể bỏ qua khi muốn cảm nhận chiều sâu lịch sử và chiều sâu văn hóa của Hà Nội.
Việc tạm đóng cửa vào đầu năm 2026 đánh dấu mốc chuyển sang giai đoạn sửa chữa quy mô lớn, nhằm hoàn thiện lại toàn bộ hệ thống kỹ thuật và kiến trúc đã phục vụ hơn một thế kỷ. Sau triển lãm 3D mapping kỷ niệm 115 năm, Nhà hát Lớn hiện đang bước vào quá trình chuẩn bị cho công tác trùng tu, đảm bảo công trình sẵn sàng vận hành ổn định và đáp ứng nhu cầu biểu diễn trong những năm tiếp theo.
