"Nhà ở xã hội không có nghĩa là làm ở chỗ đầu thừa đuôi thẹo"
Phát biểu tại Tọa đàm "Hiện thực hóa giấc mơ nhà ở xã hội", ông Lê Văn Bình - Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, việc giao cho chủ đầu tư thực hiện dự án nhà ở xã hội không qua đấu thầu là một chính sách rất mới nhằm thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội hướng tới năm 2030 hoàn thành 1 triệu căn nhà ở xã hội. Tuy nhiên, theo ông Bình, vấn đề là địa phương quy hoạch nhà ở xã hội như thế nào?
"Nhà ở xã hội không có nghĩa là làm ở chỗ đầu thừa đuôi thẹo mà cần đáp ứng được nhu cầu của người dân về di chuyển, tiện ích. Nếu bố trí càng thuận lợi về địa điểm, giao thông thì càng thuận lợi cho những người có thu nhập thấp, người lao động trong diện được mua nhà ở xã hội. Khi bố trí quỹ đất ở địa phương thì càng quan tâm bố trí ở địa điểm càng ở trung tâm càng tốt, càng thuận tiện đi lại càng tốt", Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai thẳng thắn nhận định.
Ông Lê Văn Bình - Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai, Bộ Tài nguyên và Môi trường phát biểu tại tọa đàm.
Thực tế, nỗi lo về vị trí và chất lượng quỹ đất là một trong những rào cản lớn nhất mà nhiều doanh nghiệp đang đối mặt. Chia sẻ về vấn đề này, bà Nguyễn Hoa Hồng Nhung - Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Đầu tư xây dựng NHS cho biết, quá trình triển khai dự án nhà ở xã hội, công ty gặp không ít khó khăn trong tiếp cận đất đai.
"Nhiều địa phương chưa bố trí đủ quỹ đất cho nhà ở xã hội, đất thường nằm xa trung tâm và thiếu hạ tầng. Thủ tục hành chính phức tạp, quy trình giao đất, phê duyệt quy hoạch và giải phóng mặt bằng kéo dài, gây khó khăn cho việc thực hiện dự án. Một số chính quyền địa phương chưa tích cực trong việc phát triển nhà ở xã hội", bà Nhung cho hay.
Mặt khác, ngay cả khi đã có quy hoạch, việc "chạm" được vào quỹ đất cũng là một hành trình gian nan. Đại tá Phạm Doãn Tiến - Giám đốc Ban Quản lý các dự án đầu tư, Tổng Công ty 319 Bộ Quốc phòng, cho biết trong khi một số địa phương như: Hải Phòng, Đà Nẵng công khai hồ sơ, chủ trương đầu tư, đưa lên website để nhà đầu tư dễ tiếp cận, thì ở những nơi khác, đặc biệt là Hà Nội và TP.HCM, việc tiếp cận quỹ đất lại phức tạp hơn. Doanh nghiệp phải đi qua nhiều "cửa", khiến thời gian bị kéo dài vô ích.
"Ở Hà Nội, TP.HCM, ngoài Sở Xây dựng, còn có Sở Quy hoạch - kiến trúc. Bước thẩm định quy hoạch có thể gộp lại để thuận tiện hơn cho doanh nghiệp", Đại tá Tiến đánh giá.
Không chỉ dừng ở đó, ông Lê Quang Huy - Phó Tổng Giám đốc Công ty CP BIC Việt Nam, chỉ ra một "ải" khác là giải phóng mặt bằng. "Chính sách bồi thường hỗ trợ cho người dân khi thu hồi đất chưa phù hợp nên người dân chưa đồng thuận, khiến thời gian giải phóng mặt bằng kéo dài," ông Huy nói.
Giải bài toán quỹ đất nhà ở xã hội: Có thể dùng đất công sở dôi dư sau sáp nhập
Tọa đàm cũng đề xuất một số giải pháp với kỳ vọng có thể mở toang "cánh cửa" đất đai cho các dự án nhà ở xã hội. Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai Lê Văn Bình gợi mở một hướng đi mới, đó là tận dụng nguồn lực công để phục vụ an sinh.
"Những công sở dôi dư sau sáp nhập có thể ưu tiên để làm nhà ở xã hội", ông Bình đề xuất.
Ngoài ra, ở các địa phương lớn, theo Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai, có thể bố trí quỹ đất nhà ở xã hội ở ngoại thành nhưng không được xa quá, tránh bố trí quy hoạch không tốt dễ dẫn đến tình trạng xây xong rồi nhưng không bán được.
"Có những nơi rất nhiều hồ sơ khi mở bán nhưng cũng có nơi mấy năm không bán được. Phải bố trí quỹ đất ở những nơi thuận lợi phù hợp với nhu cầu của người mua", ông Bình bày tỏ.
Đại diện Bộ Tài nguyên & Môi trường cũng cho rằng, song song với việc địa phương bố trí quỹ đất, doanh nghiệp cũng nên khảo sát địa điểm, giá đất, xác định được nhu cầu của cư dân ở nơi thực hiện dự án và ở các khu vực lân cận, nắm được lượng khách hàng và nhu cầu của họ. Tùy quỹ đất cũng nên linh động trong việc bố trí xây dựng nhà ở chung cư hay nhà ở riêng lẻ. Xây dựng các loại hình đa dạng, nên phát triển nhiều loại hình nhà ở xã hội cho thuê cho nhiều đối tượng. Duy trì được quỹ nhà lâu dài để phục vụ nhu cầu ăn ở và làm việc.
Bên cạnh giải pháp vĩ mô, các doanh nghiệp cũng kiến nghị những thay đổi cụ thể trong phương thức quản lý. Lấy mô hình thành công từ Hải Phòng, Đà Nẵng, Đại tá Phạm Doãn Tiến đề nghị các địa phương cần chủ động tạo quỹ đất sạch, công khai hồ sơ, chủ trương đầu tư lên website để mọi nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận. Sự minh bạch chính là chìa khóa để thu hút doanh nghiệp một cách công bằng. Đồng thời, cần có sự cải cách mạnh mẽ hơn trong thủ tục hành chính.
"Như với ngành thuế, hải quan có luồng xanh, theo tôi, doanh nghiệp làm nhà ở xã hội uy tín cũng nên có cơ chế luồng xanh, ưu tiên thủ tục nhanh hơn, chuyển dần sang hậu kiểm", Đại tá Tiến đề xuất.
Đồng tình với quan điểm trên, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Đầu tư xây dựng NHS Nguyễn Hoa Hồng Nhung cũng đề xuất đơn giản hóa thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian thẩm định hồ sơ và cho phép các bước thực hiện song song, đồng thời, tăng cường hợp tác giữa chính quyền và doanh nghiệp, bố trí quỹ đất có vị trí thuận lợi và hạ tầng đầy đủ để phát triển nhà ở xã hội.
