Địa phương nỗ lực gỡ khó 2 nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam

Tỉnh Khánh Hòa vừa trình Bộ Công Thương đề xuất điều chỉnh và bổ sung cơ chế, chính sách đối với dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, tập trung vào phương án bồi thường theo hiện trạng sử dụng đất và các chính sách hỗ trợ dân sinh, hạ tầng nhằm bảo đảm quyền lợi người dân và đẩy nhanh tiến độ triển khai.

UBND tỉnh Khánh Hòa đề nghị giữ nguyên 5 cơ chế đặc thù từng áp dụng cho dự án gồm: ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu 70% số tăng thu từ dự án hằng năm; được vay lại vốn ODA với dư nợ tối đa 90% thu ngân sách tỉnh; hưởng 100% nguồn thu từ giao dịch tín chỉ carbon; cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng mà không phải đấu giá; và áp dụng bồi thường cho người đủ điều kiện cấp quyền sử dụng đất nhưng chưa có giấy chứng nhận.

Tỉnh kiến nghị điều chỉnh chính sách bồi thường từ hình thức dựa trên giấy chứng nhận sang bồi thường theo hiện trạng sử dụng đất. Theo lý giải, tại xã Vĩnh Hải, nơi người dân đã chuyển từ trồng cây hằng năm sang cây lâu năm như nho, táo, việc tính bồi thường theo giấy chứng nhận cũ không phản ánh thực tế và ảnh hưởng quyền lợi người dân trong bối cảnh dự án kéo dài gần 15 năm.

Chính sách mới cụ thể hóa thành 7 nhóm trường hợp. Người có đất nông nghiệp đủ điều kiện chuyển đổi nghề được bồi thường đất nhân 1,5 lần và hỗ trợ chuyển đổi nghề tối đa 5 lần giá đất (tính theo mức giá nhân 1,5). Trường hợp không đủ điều kiện chuyển đổi nghề được bồi thường đất nhân 1,5 lần và hỗ trợ bằng 3 lần giá đất nông nghiệp. Người có đất ở thu hồi được bồi thường đất ở và tài sản gắn liền với đất theo hệ số 1,5. Trường hợp sử dụng đất có nguồn gốc lấn chiếm nhưng ổn định, liên tục trước 1/7/2014 được hỗ trợ bằng 80% giá đất nông nghiệp cùng loại.

Khánh Hòa cũng kiến nghị cho phép chủ đầu tư áp dụng hình thức chỉ định thầu với các gói thầu bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, đồng thời triển khai song song các thủ tục bồi thường với điều chỉnh quy hoạch, lập dự án, thiết kế và thi công. Trường hợp dự án tái định cư có điều chỉnh so với các quy hoạch khác thì được phê duyệt mà không phải điều chỉnh quy hoạch tổng thể.

Trước đó, Sở Công Thương Khánh Hòa đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ về việc triển khai dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2. Tỉnh đề xuất tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập do địa phương thực hiện, nhằm chủ động tiến độ, không phụ thuộc quá trình điều chỉnh dự án của EVN và PVN.

Khánh Hòa cũng kiến nghị Chính phủ báo cáo Quốc hội cho phép địa phương tiếp tục áp dụng 17 cơ chế, chính sách đặc thù tại Nghị quyết 189/2025/QH15 sau khi hoàn tất sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh; yêu cầu các chủ đầu tư sớm hoàn tất điều chỉnh chủ trương đầu tư làm cơ sở thu hồi đất; đề nghị Bộ Tài chính bố trí 9.156 tỷ đồng từ ngân sách Trung ương cho dự án di dân, tái định cư; và đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ sửa đổi Thông tư 13/2009/TT-BKHCN để hướng dẫn xác định khoảng cách an toàn phục vụ công tác giải phóng mặt bằng.

Dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 quy hoạch tại thôn Vĩnh Trường (xã Phước Dinh) với diện tích 544 ha; dự án Ninh Thuận 2 tại thôn Thái An (xã Vĩnh Hải) với diện tích 454 ha. Hai dự án nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam được Quốc hội thông qua năm 2009, tạm dừng năm 2016 và được quyết định khởi động lại vào tháng 11/2024 nhằm đáp ứng nhu cầu điện năng quốc gia trong giai đoạn mới.