Dòng Cổ Cò và kỳ vọng kết nối đô thị Đà Nẵng - Quảng Nam

Sông Cổ Cò - Chờ ngày hồi sinh

Hàng trăm năm trước, sông Cổ Cò là tuyến hàng hải quan trọng, góp phần làm nên một thương cảng Hội An sầm uất. Từ cuối thế kỷ 19, tuyến giao thông thủy này dần dà bị bỏ rơi, cùng với quá trình biến đổi khí hậu và tác động dữ dội của con người dòng sông bị bồi lấp nhiều đoạn.

Khi sông xanh bồi lấp, trở thành vùng bãi bồi rộng lớn, cộng với nhu cầu về lương thực nên nhiều đoạn sông bị người dân cải tạo trở thành ruộng đồng, để sản xuất nông nghiệp.

Ông Phạm Quang Cường, nguyên Bí thư Đảng ủy P. Điện Dương (TX. Điện Bàn, Quảng Nam) cho rằng, nếu dự án nạo vét sông Cổ Cò được triển khai thì đó là điều đáng mừng cho nhiều địa phương chứ không riêng gì bà con Điện Dương. Cũng theo ông Cường, năm 1997, khi tách tỉnh Quảng Nam và TP. Đà Nẵng, chính quyền Điện Bàn lúc bấy giờ cũng kiến nghị nên sớm khai thông dòng sông này.

“Tôi thấy rằng, hiện nay chúng ta tập trung khai thông sông Cổ Cò thì đó là điều rất đáng mừng. Bà con ở hai bên bờ sông, nơi có dự án đi qua chắc chắn sẽ ủng hộ để dự án triển khai càng sớm càng tốt. Lúc đó, Điện Dương trở thành vùng trọng điểm du lịch. Đoạn sông chảy qua địa bàn phường giống như gạch nối giữa TP. Đà Nẵng với TP. Hội An”, ông Phạm Văn Cường chia sẻ.

Năm 2004 - 2005, TP. Đà Nẵng đã từng lập quy hoạch chi tiết bình đồ tuyến sông Cổ Cò đoạn qua TP. Đà Nẵng với bề rộng 80 - 120m. Trong bản Quy hoạch chung TP. Đà Nẵng thực hiện năm 2002 và trong Quy hoạch chung TP. Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn 2050 được thực hiện năm 2013, vai trò của tuyến sông Cổ Cò được khẳng định và đề cao.

Tại tỉnh Quảng Nam, trong Quy hoạch chung Khu đô thị mới Điện Bàn đến năm 2020, tầm nhìn năm 2030 có sự ghi nhận vai trò của dòng sông này. Tiếp đó, đoạn phía nam của sông Cổ Cò, trong định hướng Quy hoạch chung TP. Hội An đến năm 2030 được ghi nhận là dòng sông quan trọng về tạo cảnh quan môi trường và tuyến giao thông đường thủy kết nối với sông Hàn - TP. Đà Nẵng.

Việc triển khai dự án nạo vét sông Cổ Cò góp phần bảo đảm cảnh quan khu vực, thúc đẩy phát triển tuyến du lịch đường thủy Đà Nẵng - Hội An và đồng bộ với dự án nạo vét, thoát lũ khẩn cấp, chống xâm thực nhập mặn sông Cổ Cò đi qua địa phận tỉnh Quảng Nam, phát triển liên kết giữa hai địa phương thuộc khu vực kinh tế trọng điểm miền Trung, đã được Chính phủ thông qua kinh phí đầu tư nạo vét với số tiền 850 tỷ đồng. Trong khi đó, phía TP. Đà Nẵng cũng dành nguồn kinh phí gần 600 tỷ đồng để xúc tiến nạo vét, đầu tư, xây dựng cầu qua sông Cổ Cò…

Khai thông dòng chảy, tăng động lực phát triển

Ông Huỳnh Vạn Thắng, nguyên Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP. Đà Nẵng nhận định rằng, nếu khai thông được sông Cổ Cò thì cả một vùng rộng lớn nối Đà Nẵng với Hội An sẽ phát triển rất mạnh. 

Ông Thắng cho biết, vào năm 1933, chính quyền lúc đó cho xây dựng hệ thống ngăn mặn ở dọc dòng sông này. Khi xây dựng các đập ngăn mặn trên sông (phía Quảng Nam xây đập Đế Võng và đập Hà My) tạo thành hồ nước ngọt ở giữa. Hồ nước ngọt này cung cấp nước tưới phục vụ sản xuất nông nghiệp.

Tuy nhiên hiện nay, vai trò sản xuất lương thực ở khu vực này không còn. Trên cơ sở đó, vai trò của sông Cổ Cò đáp ứng cho nông nghiệp nhỏ dần. 

“Cho đến hôm nay, vai trò đặc biệt quan trọng của hệ thống thủy lợi, các đập ngăn mặn trên sông Cổ Cò đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình. Và nay, việc khai thông sông Cổ Cò, trả lại hệ sinh thái cũ của nó từ bao đời nay. Đây là một việc làm rất đúng đắn về sinh thái và điều quan trọng nữa là phát triển được kinh tế cho cả vùng rộng lớn từ phía nam TP. Đà Nẵng cho đến Hội An, đặc biệt là dọc hai bên bờ sông, vùng ven biển”, ông Huỳnh Vạn Thắng nói thêm.

Sông Cổ Cò được nạo vét, khai thông không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn có ý nghĩa lịch sử, văn hóa và nhân văn sâu sắc. Đó là sự tri ân đối với tạo hóa đã ban tặng cho vùng đất Quảng Nam, Đà Nẵng bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp. Theo ông Nguyễn Sự, nguyên Bí thư Thành ủy Hội An (Quảng Nam) hiếm có nơi nào ở Việt Nam lại có dòng sông chạy song song với bờ biển. 

Điều khác lạ nữa là dòng sông Cổ Cò chảy từ Nam ra Bắc, nghĩa là khởi nguồn từ TP. Hội An đưa nước ra sông Hàn theo chế độ thủy triều, nên đây là vùng nước lợ, dòng chảy bình lặng, phù hợp cho các hoạt động du lịch, dịch vụ sông nước. 

Từ đất hoang hóa thành khu đô thị hiện đại

Vì vậy, hai bên bờ sông cả tỉnh Quảng Nam và TP. Đà Nẵng đều quy hoạch bến thuyền du lịch, kết hợp với các công viên dọc sông, tạo nên những điểm nhấn để kết nối giữa sông với đô thị, kết nối sông với khu vực ven biển… Qua đó hình thành chuỗi đô thị du lịch, dịch vụ nghỉ dưỡng ven sông Hội An - Điện Bàn - Đà Nẵng và ngược lại.

Ông Nguyễn Sự, nguyên Bí thư Thành ủy TP. Hội An cho rằng, một khi dự án nạo vét sông Cổ Cò hoàn thành sẽ giúp giảm áp lực giao thông đường bộ cho cả Quảng Nam và TP. Đà Nẵng. 

“Tương lai nhiều gia đình có thể sắm ca nô làm phương tiện đi lại trên sông Cổ Cò để ra Đà Nẵng hoặc vào Hội An. Rồi có thể ngược dòng Thu Bồn, Vu Gia để thăm thú, khám phá những cảnh đẹp ở miền sơn dã…”, ông Sự nói về lợi ích khi dòng sông Cổ Cò được khai thông. Đồng thời đề nghị phải nâng tầm quy hoạch, đầu tư các đô thị ven sông hiện đại, không biến sông Cổ Cò sau nạo vét, khai thông thành con kênh… Cổ Cò!

Theo định hướng phát triển, sông Cổ Cò có vai trò quan trọng không chỉ về mặt cảnh quan mà còn thúc đẩy phát triển đô thị, du lịch nghỉ dưỡng. Nhiều khu vui chơi giải trí, du lịch sinh thái, biệt thự ven sông, làng du lịch cộng đồng sẽ sớm được hình thành dọc theo 28km đường sông. 

Như vậy, các chủ đầu tư cũng có cơ hội để thúc đẩy thị trường này và tạo ra những sản phẩm chất lượng. Những đô thị có quy hoạch hạ tầng, tiện ích đồng bộ, kiến trúc độc đáo, dựa vào dòng sông sẽ mở ra cơ hội kinh doanh du lịch, lưu trú, quảng bá văn hóa đầy tiềm năng.

Theo ông Trần Ngọc Thái, Giám đốc đầu tư Công ty CP Đất Xanh Miền Trung, việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế từ sản xuất nông nghiệp thuần túy hai bên bờ sông Cổ Cò trước đây sang lĩnh vực thương mại, dịch vụ và phát triển chuỗi đô thị là sự chuyển mình thiết yếu, phù hợp với xu thế phát triển của đất nước. Cũng theo ông Thái, ven sông Cổ Cò chủ yếu là đất nông nghiệp hoang hóa, sản xuất không hiệu quả, dân cư thưa thớt, đời sống còn rất khó khăn, hiện trạng sử dụng đất còn thấp, chưa được đầu tư về cơ sở hạ tầng kỹ thuật, giao thông.

“Để sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên đất đai, cần đầu tư xây dựng hoàn chỉnh các khu đô thị hiện đại, đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật kết nối với các khu dân cư hiện hữu, bảo đảm mỹ quan đô thị, bảo vệ môi trường và bổ sung thêm các tiện ích, như: khu vui chơi giải trí, giáo dục, thể dục thể thao, khu du lịch nghỉ dưỡng tiêu chuẩn 5 sao, công viên cảnh quan và các khu vực phục vụ công cộng nhằm nâng cao đời sống tinh thần cho cư dân và người dân địa phương”, ông Trần Ngọc Thái nói thêm.

^{Chuỗi đô thị liên hoàn ven sông Cổ Cò}

UBND TP. Đà Nẵng cho rằng, quy hoạch, nạo vét, đầu tư xây dựng dọc sông Cổ Cò là dự án có mục tiêu kép cho hai địa phương, góp phần phát triển kinh tế - xã hội nên chính quyền TP. Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam hết sức nỗ lực để triển khai.

Trong khi đó, ông Trần Úc, Chủ tịch UBND TX. Điện Bàn cho rằng: “Dự án nạo vét sông Cổ Cò kết nối với các dự án đô thị ven sông, ven biển của TX. Điện Bàn và TP. Hội An góp phần rất lớn tạo nên chuỗi đô thị liên hoàn kề biển liền sông nối phía bắc tỉnh Quảng Nam với phía nam TP. Đà Nẵng”.

Trong khi đó, phía Quảng Nam cũng đang hướng đến việc phát triển du lịch hiện đại với du lịch truyền thống và dòng sông Cổ Cò có vị trí chiến lược trong việc đa dạng hóa loại hình du lịch trải nghiệm, kết nối với Cù Lao Chàm, sông Thu Bồn, Vu Gia và sông Trường Giang...

Hiện tại, trên dòng sông Cổ Cò đoạn chảy qua TP. Đà Nẵng đã có hàng loạt dự án đầu tư phát triển đô thị triển khai như các dự án của Tập đoàn Sungroup, Cocobay, Phú Mỹ An, FPT… Và về cơ bản, dòng chảy của sông Cổ Cò trên địa phận TP. Đà Nẵng đã được khai thông. 

Những khu đô thị hiện đại đã mở ra cơ hội phát triển mới cho vùng Đông Nam của TP. Đà Nẵng cũng như các địa phương nằm ở phía Bắc của tỉnh Quảng Nam như TX. Điện Bàn, TP. Hội An…