Về quê ngày rét ngọt. Con đường như ngút dài bởi gió, bởi bãi mía lao xao kỳ đọng mật và những khoảnh ruộng trồng màu đủ các loại rau vụ đông. Mùi đồng quê phảng phất, mùi cỏ dại cây non ngọt mát lành, mùi thanh khiết của sương sớm, mùi nồng ấm của đất trồng, ngai ngái tanh tao mùi phân ủ rạ... hoà vào nhau thành mùi hương đặc biệt của ruộng đồng ngày cuối năm.
Ven cánh đồng là một vạt cây màu xanh tía, lấm chấm những bông hoa trắng mỏng mảnh xen với những chùm quả tròn li ti, căng mẩy, loài hoa quen thuộc mà sao thấy rưng rưng: Hoa mùi, cái tên hoa mang đặc trưng của hương thơm chiều 30, gợi nhớ gợi thương đến lạ!
Hoa mùi chỉ xuất hiện khi cây đã già, từ màu xanh non mỡ màng chuyển sang màu nâu tía, khẳng khiu. Và dường như từ lúc đó, hương hoa mới đằm, mới sâu, mới nồng nàn lan toả. Gieo hạt từ tháng 9 âm, cây mùi gặp khí trời thu đông cứ thế xuyên đất nẩy mầm, hứng sương lành, xoè tán, khoe vẻ đẹp tự nhiên, thanh thoát nơi chốn gió nội hương đồng.
Hoa mùi đặc biệt bởi không phô vẻ đẹp, giản dị đến tận cùng, hoà lẫn vào thân lá quả, nhỏ bé đơn sơ, song bù lại lại có sức quyến rũ lạ lùng bởi mùi hương nồng ấm, day dứt lòng người.
Có những mùi hương kỳ lạ như thế, nó nằm sâu trong tiềm thức mỗi người, để rồi một lúc nào đó, bất giác gặp lại, thổn thức như thấy dĩ vãng đâu đây mới chỉ hôm qua. Chưa có loài hoa nào xui khiến cảm xúc thiêng liêng nguồn cội ở mỗi người Việt đến vậy. Có đào thắm, quất vàng, violet tím mà chưa có bó mùi già cuộn vòng đủ thân, lá, hoa, quả nơi góc chợ, xuân hình như còn chưa đượm và Tết vẫn chưa đầy.
Đời hoa mùi ngắn ngủi, những bông hoa mỏng mảnh tàn đi nhanh chóng nhường chỗ cho những chùm quả chi chít no tròn, chứa mùi thơm ngào ngạt. Hoa khiêm nhường hy sinh cho giá trị hồi sinh nên không hề tủi phận. Dường như hoa hiểu được quy luật cho đi là nhận về, nên cứ an nhiên kết quả, tụ hương và hiến dâng vô điều kiện.
Ngẫm đời hoa, nghẹn lòng nhớ dáng tảo tần sớm khuya của mẹ bên bếp củi lúc đông về. Nhớ vô cùng những cây mùi già trổ hoa li ti nơi góc vườn ngày ấy. Chiều 30, mẹ lụi cụi ra vườn, những bông hoa rung rinh trong vòng tay mẹ, mẹ ôm cả hương hoa ngào ngạt, bầy con lũn cũn chạy theo. Một nồi nước tắm tất niên to như nồi nấu bánh chưng toả hơi nghi ngút. Sau "nghi thức tẩy trần", đứa nào đứa nấy thơm tho như phong bánh khảo, xúng xính áo trần bông, ngồi ngay ngắn theo thứ tự ăn bữa cơm cổ tích giữa đời thường.
Phải chăng hạnh phúc là khi ta có nơi có chốn để nhớ, để thương, để hoài niệm? Là phút giây tiếng lòng ta nghẹn ngào: "Mẹ ơi con đã già rồi/ con ngồi nhớ mẹ nhớ ngôi nhà xưa", ngôi nhà có bóng mẹ bóng cha, có bụi mùi già ra hoa kết trái...
Thân già chắt nụ đơm hoa
Lưu hương để Tết mãi là ngày xưa
Dẫu thời gian có trôi, dòng đời có biến đổi, vẫn mãi còn mùi hương gợi về nguồn cội, tết xưa!
