Tại phiên thảo luận của Quốc hội về kinh tế xã hội và ngân sách sáng ngày 31/5, đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp đã dành toàn bộ thời gian nêu những bất cập về thị trường bảo hiểm thời gian qua.
Theo bà Thủy, về bản chất, bảo hiểm nhân thọ là sản phẩm mang tính nhân văn cao, giúp hỗ trợ con người, giảm thiểu những mất mát, thiệt hại; song sau với những kiện cáo, bức xúc của khách hàng vừa qua, dư luận không khỏi nghi ngại.
Phân tích cụ thể các bất cập, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho biết mỗi hợp đồng bảo hiểm nhân thọ thường dày cả trăm trang với nhiều thuật ngữ chuyên ngành phức tạp, mà sự thua thiệt chủ yếu nằm ở phía người mau nếu gặp phải tư vấn viên không có tâm.
“Nhiều chuyên gia cũng chỉ hiểu 70% nội dung hợp đồng. Thêm vào đó, các hợp đồng bảo hiểm nhân thọ thời gian gần đây thường dưới dạng liên kết đầu tư nên càng phức tạp”, bà Thuỷ nói.
Theo bà Thủy, thông thường một bộ hợp đồng dày khoảng từ 70 đến 100 trang, là sản phẩm tài chính phức tạp với nhiều thuật ngữ chuyên ngành mà sự thua thiệt sẽ chủ yếu nằm về phía người mua, nếu gặp phải những tư vấn viên không có tâm. Ngay cả những chuyên gia tài chính, chuyên gia pháp luật không chuyên ngành bảo hiểm cũng gặp khó khăn trong tiếp cận, nhiều chuyên gia cho biết là chỉ hiểu khoảng độ 70% nội dung hợp đồng. Hơn thế nữa, các hợp đồng bảo hiểm nhân thọ trong thời gian gần đây thường dưới dạng liên kết đầu tư, tức là một phần tiền của khách hàng được các hãng đưa vào các quỹ chứng khoán, trái phiếu, cho nên là càng phức tạp. Nhiều người chia sẻ là dù có đọc kỹ đến mấy thì cũng không thể hiểu nổi độ linh hoạt của các gói bảo hiểm, không thể hiểu nổi, nếu thanh lý hợp đồng sau 3 năm, 5 năm hay 10 năm thì sẽ nhận lại được bao nhiêu số tiền đã đóng.
Trong khi đó, ở đội ngũ tư vấn viên bảo hiểm - khâu mấu chốt gây ra nhiều kiện cáo tranh chấp, kiện cáo vừa qua - có không ít người tư vấn mập mờ, thậm chí sai lệch về sản phẩm mạo hiểm để nhanh chóng chốt đơn, ký hợp đồng và hưởng hoa hồng. Theo quy định của Bộ Tài chính, tỷ lệ hoa hồng tư vấn viên hưởng tới 40% trong năm đầu tiên. Chẳng hạn, khách hàng đóng 100 triệu đồng/năm và ngay khi khách đóng tiền thì tư vấn được hưởng 30 - 40 triệu đồng.
Vì vậy, để đạt được doanh số, không ít tư vấn viên đã cố tình tư vấn sai lệch khiến cho khách hàng lầm tưởng đang tham gia sản phẩm đầu tư sinh lãi cao, vừa bảo vệ sức khỏe, vừa được đền bù khi có chuyện không may, khi kết thúc hợp đồng còn nhận toàn bộ số tiền đã đóng và lợi nhuận.
Song, theo bà Nguyễn Thị Thuỷ, thực tế không phải vậy. Một số sản phẩm bảo hiểm liên kết đầu tư lợi nhuận chỉ là kỳ vọng, hoàn toàn phụ thuộc thị trường. Công ty bảo hiểm mang khoản này đi đầu tư cũng không chắc chắn mang lại lời. Hay không ít tư vấn viên chỉ nói với khách hàng về quyền lợi họ được hưởng, không chỉ rõ những điều khoản ràng buộc, bất lợi nếu thanh lý sớm hợp đồng sớm (1-2 năm đầu sau khi tham gia) sẽ có nguy cơ mất trắng số tiền đã đóng.
“Đây là nguồn cơn dẫn đến nhiều bức xúc vừa qua do sự thiếu minh bạch trong tư vấn”, vị đại biểu nhận xét.
Về công ty bảo hiểm và các đại lý bảo hiểm, Phó chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp dẫn số liệu của Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam, năm 2022 qua thanh tra phát hiện 3.100 đại lý có sai phạm, cố tình tuyên truyền sai về sản phẩm.
"Dư luận cũng đặt câu hỏi là có hay không việc công ty bảo hiểm biết nhưng mà cố tình bỏ qua lỗi của tư vấn viên, của các đại lý bảo hiểm gây bất lợi cho khách hàng", đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ chất vấn và nêu quan điểm đẩy hết trách nhiệm cho người mua là không hợp lý và tình.
“Đây là nguyên nhân khiến cho tỉ lệ người Việt Nam tham gia bảo hiểm ở mức thấp, chỉ chiếm 11%, trong khi ở nhiều nước như Singapore là 80%, Malaysia là 50%, Mỹ là 90%”, bà Thuỷ nói và nhấn mạnh cần có rất nhiều việc cần phải làm để lành mạnh hóa thị trường bảo hiểm nhân thọ để người dân hiểu đúng tin tưởng và không cảm thấy mạo hiểm khi mua bảo hiểm.
Trước thực trạng đó, Phó chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp kiến nghị Bộ Tài chính cần thanh tra toàn diện hoạt động bảo hiểm nhân thọ, trong đó tập trung sản phẩm liên kết đầu tư. Đồng thời kiến nghị Bộ Công an xem xét các đơn khiếu nại và xác minh làm rõ có hay không tội lừa đảo, lừa dối khách hàng.
Với các công ty bảo hiểm, vị đại biểu đề xuất họ cần rà soát lại các khâu của quá trình bảo hiểm về thiết kế hợp đồng, tư vấn bảo hiểm và ký kết hợp đồng và giải quyết khiếu nại của khách hàng.
Chia sẻ mới đây về thị trường bảo hiểm, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cũng thừa nhận, nhiều doanh nghiệp bảo hiểm chỉ chú trọng doanh thu, lơ là chất lượng khiến ngành này tăng trưởng nhanh về lượng, chưa tương xứng về chất.
"Nhiều doanh nghiệp bảo hiểm trên thực tế chỉ chú trọng đào tạo đại lý theo hướng làm sao bán được sản phẩm. Có nghĩa, họ đào tạo thiên lệch về kỹ năng bán hàng hơn kiến thức kinh tế nền, chuyên môn bảo hiểm, cũng như đạo đức nghề nghiệp", Bộ trưởng đánh giá.
Bộ trưởng Tài chính cho biết, thị trường cần thay đổi một cách mạnh mẽ, nhiều quy định mới về đại lý bảo hiểm, bao gồm cả bancassurance đã được cụ thể hóa theo hướng chặt chẽ, đầy đủ hơn trong các dự thảo văn bản hướng dẫn Luật Kinh doanh bảo hiểm sửa đổi.
Bộ Tài chính đã trình Chính phủ và kỳ vọng được ban hành sớm để tăng cường chất lượng theo hướng bảo vệ quyền lợi khách hàng./.
