Mới đây, Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA) cho biết, toàn thị trường có 17 đợt phát hành riêng lẻ trong tháng 10 với tổng giá trị 18.326 tỷ đồng, với kỳ hạn trung bình 4 năm, lãi suất 9,7%/năm. Lũy kế từ đầu năm đến nay, tổng giá trị phát hành trái phiếu là 205.867 tỷ đồng, với 25 đợt phát hành ra công chúng và 169 đợt phát hành riêng lẻ.
Cũng theo VBMA, trong tháng 10, các doanh nghiệp đã mua lại 12.336 tỷ đồng trái phiếu. Lũy kế từ đầu năm 2023 đến nay, tổng giá trị trái phiếu đã được các doanh nghiệp mua lại trước hạn đạt 192.158 tỷ đồng (tăng 21,1% so với cùng kỳ năm 2022).
Ở diễn biến khác, theo báo cáo mới công bố, Công ty Chứng khoán MBS ước tính đến ngày 25/10, đã có khoảng 99 doanh nghiệp thông báo về việc chậm/hoãn thanh toán gốc, lãi trái phiếu, với tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp chậm các nghĩa vụ thanh toán vào khoảng 190.000 tỷ đồng, chiếm 18% dư nợ trái phiếu doanh nghiệp của toàn thị trường. Khoảng 70% giá trị chậm trả rơi vào nhóm ngành ngành bất động sản.
Đồng thời, tổng giá trị trái phiếu sẽ đáo hạn từ nay đến cuối năm lên tới 68.719 tỷ đồng, với 31% giá trị trái phiếu sắp đáo hạn thuộc nhóm bất động sản.
Ngoài việc nỗ lực mua lại trái phiếu, các doanh nghiệp cũng tìm giải pháp cơ cấu nợ, đàm phán theo Nghị định 08/2023/NĐ-CP. Theo đó, doanh nghiệp có thể đàm phán với nhà đầu tư để thanh toán trái phiếu bằng tài sản hợp pháp của mình; đàm phán với nhà đầu tư để thay đổi điều kiện, điều khoản của trái phiếu, trường hợp gia hạn trái phiếu thì tối đa không quá 2 năm.
Tuy nhiên, việc lùi thời hạn áp dụng một số điều kiện trong việc phát hành trái phiếu riêng lẻ theo Nghị định 08/2023/NĐ/CP sẽ chỉ có thời hạn đến ngày 31/12/2023. Sau đó, nếu các điều khoản này chính thức áp dụng, chuyên gia đánh giá doanh nghiệp sẽ hết sức khó khăn khi phát hành trái phiếu.
Trao đổi với Reatimes, chuyên gia kinh tế, PGS. TS. Đinh Trọng Thịnh cho biết, Nghị định 08 là bước sửa đổi mang tính tạm thời, để lùi thời gian áp dụng một số điều khoản đến hết năm 2023, còn bản chất thị trường trái phiếu doanh nghiệp vẫn lấy Nghị định 65/2022/NĐ-CP “làm chuẩn”. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, trước nhiều quy định thắt chặt như vậy, doanh nghiệp sẽ rất khó khăn trong việc phát hành trái phiếu.
“Tôi ví dụ, Nghị định 08 cho phép không áp dụng xếp hạng tín nhiệm cho các doanh nghiệp chỉ đến hết ngày 31/12/2023. Sau mốc này, với hai đơn vị xếp hạng tín nhiệm độc lập được cấp phép hiện nay, và một lượng lớn doanh nghiệp phát hành trái phiếu trên thị trường, thì đến bao giờ doanh nghiệp được xếp hạng tín nhiệm để đủ điều kiện phát hành trái phiếu? Tôi cho là đến hết năm 2025, vẫn có rất ít doanh nghiệp hoàn thành xếp hạng tín nhiệm. Vì vậy, chúng ta cần xem lại điều kiện này.
Thứ hai, việc đòi hỏi doanh nghiệp phải có tài sản đảm bảo, nghĩa là chúng ta đang co hẹp quyền được đi vay của doanh nghiệp. Tất nhiên, việc có tài sản đảm bảo sẽ giúp trái phiếu doanh nghiệp an toàn hơn. Nhưng điều này sẽ không xảy ra nếu mức độ tín nhiệm của doanh nghiệp không cao. Đây cũng là điều chúng ta cần xem xét.
Thứ ba, quy định mua bán trái phiếu hiện nay rất khó, phải là nhà đầu tư chuyên nghiệp, có vốn đầu tư thường xuyên là 2 tỷ đồng trở lên, đồng thời phải nắm giữ trái phiếu 6 tháng liên tục không đứt quãng. Chưa kể, giá trị trái phiếu rất cao, có thể lên tới 100 triệu đồng/trái phiếu, là con số không hề nhỏ và trái với mong muốn của nhà đầu tư cũng như doanh nghiệp. Vậy thì, điều quan trọng là phải làm sao để người mua và người bán dễ dàng “chấp nhận” nhau, dễ dàng gặp nhau và giao dịch để trao quyền sử dụng vốn?”, PGS. TS. Đinh Trọng Thịnh nêu ra hàng loạt vấn đề.
Do đó, trong khi chờ thị trường đáp ứng được yêu cầu xếp hạng tín nhiệm bắt buộc, PGS. TS. Đinh Trọng Thịnh cho rằng, doanh nghiệp chỉ cần báo cáo tài chính được kiểm toán trong 1, 2 năm, có lãi thì được phát hành trái phiếu.
“Để hoàn thiện chính sách đối với thị trường trái phiếu, chúng ta cần có những quy định với lộ trình cụ thể để doanh nghiệp có thể phát hành trái phiếu. Ở thời điểm hiện tại, các điều kiện này chưa thể chặt chẽ như quy định tại Nghị định 65/2022/NĐ-CP về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ”, PGS. TS. Đinh Trọng Thịnh nhận định.
Liên quan đến vấn đề này, Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) cũng cho rằng, năm 2024 là năm cao điểm đáo hạn so với năm 2022, 2023, với giá trị trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn lên đến 329.500 tỷ đồng. Đồng thời, để từng bước xây dựng hoàn thiện thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong nước dần tiệm cận với các chuẩn mực quốc tế, như việc xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân hoặc phải có kết quả xếp hạng tín nhiệm đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu thì cần phải có thời gian và thông qua một quá trình chuyển đổi phù hợp.
Trong khi đó, Điều 3 Nghị định số 08/2023/NĐ-CP quy định ngưng hiệu lực thi hành đối với quy định về việc xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân; quy định về thời gian phân phối trái phiếu của từng đợt phát hành; quy định về kết quả xếp hạng tín nhiệm đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu chỉ có thời hạn đến hết ngày 31/12/2023.
Để phù hợp với tình hình thực tiễn, HoREA đưa ra đề xuất gia hạn việc áp dụng Điều 3 Nghị định số 08/2023/NĐ-CP thêm 12 tháng, đến hết ngày 31/12/2024./.
