Trước đó, theo báo cáo của Sở Xây dựng, Tỉnh ủy và UBND tỉnh Khánh Hòa đã có chỉ đạo về việc thực hiện thí điểm mô hình bố trí tái định cư cho người dân bị ảnh hưởng bởi dự án bằng nhà ở xã hội.
Theo Sở Xây dựng, việc bố trí tái định cư bằng nhà ở xã hội đã được quy định tại Khoản 2, Điều 36, Luật Nhà ở năm 2014:
“ Điều 36. Các hình thức bố trí nhà ở để phục vụ tái định cư
...
2. Sử dụng nhà ở xã hội được xây dựng theo dự án để cho thuê, cho thuê mua, bán cho người được tái định cư”.
Sở cũng cho biết, hiện nay, UBND tỉnh Khánh Hòa đã chỉ đạo Sở Kế hoạch và Đầu tư đẩy nhanh thủ tục đầu tư để triển khai xây dựng nhà ở xã hội tại Dự án Khu đô thị An Bình Tân, tại Công văn số 9354/UBND-XDNĐ, ngày 15/9/2023.
“Sau khi mô hình nêu trên được triển khai, UBND tỉnh Khánh Hòa sẽ tiến hành đánh giá sự phù hợp, hiệu quả, hạn chế làm cơ sở áp dụng ở những dự án tiếp theo trong trường hợp mô hình nêu trên đạt được những hiệu quả tích cực”, Sở Xây dựng cho biết.
Sở Xây dựng không cung cấp thông tin về vấn đề: “Mô hình này đã có sự thống nhất, hướng dẫn của Bộ Xây dựng chưa?”.
Trước đó, cũng liên quan đến quỹ đất bố trí nhà ở xã hội, Bộ Xây dựng đã có hướng dẫn đối với UBND tỉnh Bến Tre.
Cụ thể, ngày 02/3/2022, Bộ Xây dựng đã có công văn 629/BXD-QLN, gửi UBND tỉnh Bến Tre cho ý kiến liên quan đến quỹ đất bố trí nhà ở xã hội tại dự án đầu tư xây dựng Khu đô thị mới phía Tây thành phố Bến Tre, quy mô khoảng 406 ha, xã Bình Phú, phường 6,7, thành phố Bến Tre.
Theo báo cáo tại văn bản số 221/UBND-TCĐT ngày 12/01/2022 thì Dự án thuộc đồ án quy hoạch phân khu (tỷ lệ 1/2000) Khu đô thị số 3, thành phố Bến Tre đã được UBND tỉnh Bến Tre phê duyệt. Dự án dành một phần quỹ đất ở để bố trí nhà ở tái định cư.
UBND tỉnh Bến Tre đề nghị chấp thuận phần diện tích đất ở bố trí nhu cầu tái định cư tại chỗ của Dự án thuộc quỹ đất dành để xây dựng nhà ở xã hội.
Theo Bộ Xây dựng, tại Điều 37 Luật Nhà ở năm 2014 quy định: Việc bố trí diện tích đất xây dựng nhà ở để phục vụ tái định cư phải tuân thủ các nguyên tắc quy định tại Điều 35 của Luật này và quy định của pháp luật về đất đai. Diện tích đất xây dựng nhà ở để phục vụ tái định cư được xác định cụ thể trong quy hoạch xây dựng được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt quy định tại khoản 1 Điều 16 của Luật này.
Tại khoản 4 Điều 1 Nghị định số 49/2021/NĐ-CP ngày 01/4/2021 của Chính phủ có quy định: Trường hợp dự án đầu tư xây dựng nhà ở thương mại, khu đô thị có quy mô sử dụng đất từ 2 ha trở lên tại các đô thị loại đặc biệt và loại I hoặc từ 5 ha trở lên tại các đô thị loại II và loại III phải dành 20% tổng diện tích đất ở trong các đồ án quy hoạch chi tiết được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, đã đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật dành để xây dựng nhà ở xã hội.
“Như vậy, quỹ đất 20% dành để đầu tư nhà ở xã hội trong các dự án đầu tư xây dựng nhà ở thương mại, khu đô thị chỉ dành để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội (không bao gồm dành để đầu tư xây dựng nhà ở tái định cư). Do đó, đề nghị của UBND tỉnh Bến Tre về việc chấp thuận phần diện tích đất ở bố trí nhu cầu tái định cư tại chỗ của dự án thuộc quỹ đất dành để xây dựng nhà ở xã hội là không phù hợp”, Bộ Xây dựng cho biết.
Phải hoàn thành bố trí tái định cư trước khi thu hồi đất
Đây là một trong những vấn đề được nêu trong Nghị quyết 18-NQ/TW, của Ban Chấp hành Trung ương, năm 2022.
Cụ thể, về hoàn thiện quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, Nghị quyết có nêu:
Việc thu hồi đất phải tuân thủ Hiến pháp và pháp luật; chỉ được thực hiện sau khi phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được phê duyệt. Đối với trường hợp thu hồi đất mà phải bố trí tái định cư thì phải hoàn thành bố trí tái định cư trước khi thu hồi đất. Việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải đi trước một bước, bảo đảm công khai, minh bạch, hài hòa lợi ích của Nhà nước, người có đất bị thu hồi và nhà đầu tư theo quy định của Hiến pháp và pháp luật; có quy định cụ thể về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư để sau khi thu hồi đất thì người dân có đất bị thu hồi phải có chỗ ở, bảo đảm cuộc sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ. Thực hiện có hiệu quả việc đào tạo nghề, tạo việc làm, tổ chức lại sản xuất, ổn định đời sống cho người có đất bị thu hồi. Tiếp tục thực hiện thí điểm và sớm tổng kết chủ trương tách dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ra khỏi dự án đầu tư để thực hiện trước.
Quy định cụ thể hơn về thẩm quyền, mục đích, phạm vi thu hồi đất, điều kiện, tiêu chí cụ thể việc Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Tiếp tục thực hiện cơ chế tự thỏa thuận giữa người dân và doanh nghiệp trong chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện các dự án đô thị, nhà ở thương mại. Hoàn thiện tổ chức, bộ máy, cơ chế hoạt động, cơ chế tài chính của các tổ chức phát triển quỹ đất, bảo đảm tinh gọn, hoạt động hiệu quả, đủ năng lực tạo lập, quản lý, khai thác quỹ đất, thực hiện tốt nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
Bên cạnh đó, về phát triển nhà ở để phục vụ tái định cư, Điều 35, Luật Nhà ở, cũng quy định một số nguyên tắc như sau:
1. Trường hợp thu hồi đất và giải tỏa nhà ở để xây dựng công trình khác tại khu vực nội đô thuộc đô thị loại đặc biệt, tại đô thị loại 1 và loại 2 thì Nhà nước chuẩn bị quỹ nhà ở thông qua việc sử dụng nhà ở thương mại hoặc nhà ở xã hội được xây dựng theo dự án để bố trí tái định cư trước khi thu hồi đất và giải tỏa nhà ở, trừ trường hợp quy định tại khoản 4 Điều 36 của Luật này.
2. Trường hợp thu hồi đất và giải tỏa nhà ở để xây dựng công trình khác tại khu vực không thuộc quy định tại khoản 1 Điều này mà có nhà ở thương mại hoặc nhà ở xã hội được xây dựng theo dự án thì Nhà nước sử dụng nhà ở này để bố trí tái định cư; nếu không có nhà ở thương mại, nhà ở xã hội thì Nhà nước thực hiện đầu tư xây dựng nhà ở để phục vụ tái định cư trước khi thu hồi đất và giải tỏa nhà ở, trừ trường hợp quy định tại khoản 4 Điều 36 của Luật này.
3. Trường hợp thu hồi đất và giải tỏa nhà ở để thực hiện dự án đầu tư xây dựng nhà ở thương mại mà người có nhà ở bị giải tỏa có nhu cầu tái định cư tại chỗ thì chủ đầu tư dự án phải ưu tiên bố trí nhà ở thương mại ngay trong dự án đó để phục vụ tái định cư...
