Thích
Bước tiến quan trọng trong lộ trình áp dụng Basel III
Thông tư 14/2025/TT-NHNN (Thông tư 14) là thông tư được xây dựng dựa trên cơ sở kế thừa một số nội dung của Thông tư 41/2016/TT-NHNN (Thông tư 41) đã được sửa đổi, bổ sung năm 2022, 2023 và sự hướng dẫn của Ủy ban Basel cũng như kinh nghiệm quốc tế.
Với lộ trình được thiết kế đến năm 2030, Thông tư 14 sẽ giúp các ngân hàng trong hệ thống có thời gian chuẩn bị vốn.
Thông tư 14 đã quy định chặt chẽ hơn về mức độ an toàn vốn mà các ngân hàng phải duy trì, bao gồm tỷ lệ vốn lõi cấp 1 (CET1), tỷ lệ vốn cấp 1, tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu (CAR). Bên cạnh đó, Thông tư 14 cũng đưa ra các quy định mới về các bộ đệm, gồm bộ đệm bảo toàn vốn (CCB), bộ đệm vốn phản chu ký (CCyB) và bộ đệm cho các ngân hàng thương mại có tầm quan trọng trong hệ thống.
Theo đó, Thông tư 14 yêu cầu các ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài phải đảm bảo tỷ lệ vốn lõi cấp 1 tối thiểu là 4,5%; tỷ lệ vốn cấp 1 từ 6% trở lên và tỷ lệ an toàn vốn (CAR) tối thiểu 8%. Ngoài các tỷ lệ bắt buộc này, ngân hàng phải đáp ứng thêm yêu cầu về CCB. Với lộ trình tăng dần theo từng năm, từ 0,625% - 2,5%, thì cho đến năm 2030, CAR tối thiểu (bao gồm CCB) mà các ngân hàng phải đáp ứng sẽ là 10,5%; CET1 tối thiểu (bao gồm CCB) là 7%; tỷ lệ vốn cấp 1 (bao gồm CCB) là 8,5%.
Lộ trình tăng tỷ lệ an toàn vốn theo Thông tư 14 (Ảnh: Thông tư 14)
Không chỉ siết chặt các tỷ lệ về an toàn vốn, Thông tư 14 còn đặt ra quy định mới về cách tính tài sản có rủi ro (RWA) và vốn tự có, giúp việc tính toán tỷ lệ an toàn vốn trở nên chặt chẽ hơn.
Đối với RWA, Thông tư 14 đã đặc biệt nhấn mạnh tới một thành phần là các khoản phải đòi có bảo đảm bằng bất động sản (vốn là nhóm tài sản có tỷ trọng lớn trong danh mục cho vay của các ngân hàng). Khi tính hệ số rủi ro cho các khoản vay được bảo đảm bằng bất động sản, Thông tư 14 đã quy định chi tiết hệ số rủi ro cho các khoản vay được bảo đảm bằng bất động sản theo từng loại hình; tỷ lệ cho vay trên giá trị tài sản bảo đảm (LTV); nguồn trả nợ; mức độ đáp ứng các điều kiện của tài sản bảo đảm.
Trong khi đó, đối với vốn tự có, bên cạnh 2 cấu phần được đề cập trong Thông tư 41 là vốn cấp 1 và vốn cấp 2, thì Thông tư đã đi vào chi tiết, yêu cầu chia vốn cấp 1 thành vốn cấp 1 cơ bản và vốn cấp 1 bổ sung. Cùng với đó, thông tư này cũng đưa ra các tiêu chí chặt chẽ hơn với từng loại vốn để nâng cao chất lượng vốn tự có.
Theo nhận định của Chứng khoán Vietcap, nhìn chung, quy định mới về an toàn vốn vừa chặt chẽ hơn, cập nhật các quy định mới tại Chuẩn mực Basel III, vừa phù hợp với đặc thù hoạt động của ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam. Việc tuân thủ quy định mới này sẽ góp phần nâng cao chất lượng về vốn và năng lực thanh khoản, tạo nền tảng cho một hệ thống ngân hàng phát triển bền vững, có sức chống chịu biến cố, tăng khả năng phục hồi sau biến cố và góp phần ngăn ngừa những tổn thất hệ thống có thể xảy ra.
Ngoài ra, Chứng khoán Vietcap cho rằng các quy định mới cũng sẽ thúc đẩy các hoạt động tăng vốn của ngành ngân hàng.
Như vậy, theo lộ trình siết chặt tỷ lệ an toàn vốn mà Thông tư 14 thiết lập, đến năm 2030, toàn bộ các ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài trong hệ thống sẽ phải tiến hành tăng vốn, nhằm đảm bảo CAR tối thiểu đạt 10,5% kể từ năm 2034, cũng như các chỉ tiêu vốn tối thiểu khác. Với mục tiêu không hề dễ dàng này, các ngân hàng bắt buộc phải tăng vốn tự có và/hoặc giảm giá trị tài sản có rủi ro (RWA), giảm các khoản vay có rủi ro cao.
Cụ thể, để tăng vốn tự có, các ngân hàng phải tăng vốn cấp 1 (gồm vốn lõi cấp 1 và vốn bổ sung vốn cấp 1) và/hoặc vốn cấp 2. Trong đó, vốn cấp 1 có thể được củng cố bẳng cách giữ lại lợi nhuận, hạn chế chia cổ tức tiền mặt hoặc phát hành thêm cổ phần; còn vốn cấp 2 có thể được bổ sung thông qua phát hành trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi... Còn nếu muốn giảm giá trị RWA, các ngân hàng phải thiết lập điều kiện cho vay thật chặt chẽ.
Hướng tới điều hành tín dụng một cách linh hoạt hơn
Bên cạnh sự xuất hiện của chỉ tiêu CCB, Thông tư 14 cũng lần đầu đề cập đến một bộ đệm khác là CCyB. Bộ đệm này có tính linh hoạt, được sử dụng như một công cụ điều tiết hữu ích tùy vào từng bối cảnh của nền kinh tế. Khi tín dụng tăng nóng, CCyB sẽ được kích hoạt lên một mức cụ thể, nhằm bắt buộc ngân hàng phải tăng thêm vốn; và ngược lại, khi tín dụng giảm, CCyB sẽ được hạ xuống, giúp giải phóng vốn trong hệ thống ngân hàng để hỗ trợ tín dụng. Với biên độ dao động trong khoảng 0 – 2,5%, CCyB có thể điều tiết CAR tối thiểu lên mức 10,5% - 13%, buộc các ngân hàng phải chủ động củng cố nền tảng vốn.
Chuyên gia từ Chứng khoán SHS đánh giá, xét trong toàn hệ thống, CCyB đóng vai trò như chiếc "van an toàn" – buộc ngân hàng phải tích lũy vốn trong thời kỳ thuận lợi, phòng khi chu kỳ đảo chiều. Bài học từ giai đoạn 2009 – 2011 cho thấy, khi tín dụng tăng nóng vượt quá 30%, cú đảo chiều sau đó đã để lại hậu quả nặng nề với nợ xấu và tái cấp vốn. Nếu có CCyB, có lẽ sức chống chịu của hệ thống đã vững vàng hơn, chuyên gia của Chứng khoán SHS nhận định.
Thêm nữa, Chuyên gia từ Chứng khoán SHS cũng cho rằng, so với CCB, CCyB là công cụ có tính linh hoạt hơn, có thể được kích hoạt sớm như một "phanh tín dụng" trước khi bong bóng xảy ra.
Đặc biệt, trước bối cảnh Thủ tướng Chính phủ yêu cầu bỏ trần tín dụng (room tín dụng) để mở đường cho sự vận hành hệ thống ngân hàng theo cơ chế thị trường, thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh và khơi thông dòng vốn trong nền kinh tế, việc thiết lập một tiêu chuẩn khắt khe hơn về tỷ lệ an toàn vốn cùng cơ chế điều tiết mới thông qua bộ đệm phản chu kỳ, Thông tư 14 có thể giúp Ngân hàng Nhà nước điều hành tăng trưởng tín dụng dựa trên mức độ vững chắc về vốn, thay vì áp trần hành chính, chuyên gia của Chứng khoán SHS kỳ vọng./.
