Một người qua đời, ta đã lo tẩm liệm, đưa tiễn rất chu đáo cả về tiền của và công sức, với tất cả tình nghĩa để chôn cất người đó. Ta còn duy trì sự quý trọng tình nghĩa bằng thờ tự, bằng cúng giỗ rất lâu dài về sau như một bổn phận thiêng liêng với người đã khuất. Vì sao cả dân tộc đều chú trọng việc thờ tự hiếu nghĩa đến vậy?
Câu trả lời là vì ông cha ta quý trọng sự sống, muốn nuôi lớn lòng nhân nghĩa.
Sự sống nếu dựa vào sát hại, giết mổ quá nhiều các loài vật khác thì dù có kỳ công thờ cúng và tận hiếu cũng không còn nhiều ý nghĩa.
Người Việt từng được nhìn nhận là "Dân tộc hiếu sinh". Ngược lại với hiếu sinh là hiếu sát. Vì vậy, thực tập hiếu sinh đi đôi với việc giỗ chạp cúng bái của người Việt được duy trì từ nhiều ngàn năm qua.
Vào thời nhà Lý, việc săn bắt và chặt cây được quy định rất kỹ. Loài nào và mùa nào mới được phép bắt. Đối với cây cũng vậy. Việc chặt đốn cây phải có mùa, không được tùy tiện.
Cách biểu lộ lòng hiếu sinh hay nhất của người Việt mà ta thấy rõ là trong bữa ăn. Với những người đề cao thức ăn có nhiều dược tính, không chuộng sự sát sinh, họ chọn ăn nhiều loại rau quả và ngũ cốc, trái cây. Họ biết tìm sự sống qua miếng ăn bằng thảo mộc. Họ giữ được tâm tính hiền hòa hơn là ăn nhiều thịt cá. Người ta gọi cách ăn đó là ăn chay. Nghĩa là họ chọn cách ăn làm sao nuôi dưỡng được lòng hiếu sinh mà vẫn giữ được sức khỏe.
Người Việt xưa rất chú trọng hiểu biết về dược tính trong thực phẩm nên họ thích tìm kiếm thực phẩm ở thiên nhiên cây lá thảo mộc. Khi chúng ta có ít hiểu biết về chất bổ dưỡng hàm chứa dược tính trong thức ăn, ta sẽ đi ưa tìm thức ăn nghiêng hẳn về phía động vật để đáp ứng nhu cầu khẩu vị. Tìm kiếm thức ăn như vậy, ta không chỉ không nuôi dưỡng được lòng hiếu sinh mà còn không chống đỡ được bệnh tật.
Hay nhất của việc phóng sinh là nên tìm thức ăn từ thực vật. Khi biết quý trọng sự sống thì việc ta biểu lộ lòng xót thương đến tổ tiên, đến người đã khuất mới có ý nghĩa.
Trong các lễ cầu an hay cầu siêu của người Việt thực hành lời dạy của Bụt, thường có kèm theo việc phóng sinh. Phóng sinh không phải để cầu phúc đức. Phóng sinh xuất phát từ thái độ tôn trọng sinh mệnh. Chúng ta muốn sống lâu và sống khỏe nên không muốn làm tổn hại đến sinh mạng loài khác. Theo luật nhân quả, tôn trọng sự sống sẽ được sự sống.
Luật hấp dẫn và luật nhân quả vận hành tự nhiên thành quy luật tất yếu "quy định" ra điều đó.
Thực hành phóng sinh là biểu lộ một thái độ sống hiếu sinh rất cao. Khi phóng sinh là lúc ta thực tập sống sâu sắc với thái độ tôn trọng mạng sống. Ta biết ta không "độc quyền" sự sống. Ta sống được nhờ nương vào muôn loài và muôn vật cùng tồn tại.
Một thái độ biểu lộ tâm thức tôn trọng sự sống rất cao trong việc thờ cúng Tổ tiên của người Việt đã tồn tại qua nhiều ngàn năm. Hiếu sinh là vì chúng ta muốn có thái độ dứt khoát với hiếu sát.
Viết những dòng này bởi chính tôi đã từng làm lễ phóng sinh cho hàng vạn sinh vật, nhưng lần nào cũng xúc động vì ý nghĩa trên. Mong mọi người khi thực hành phóng sinh là một lần chạm đến tận cùng trái tim mình để có thái độ hiếu sinh trong đời sống. Ta biết ăn như thế nào cho ý nghĩa hiếu sinh có mặt.
