TP.HCM huy động nguồn lực ngân sách cho đầu tư công

Tận dụng cơ chế đặc thù để tạo dư địa tài chính mới cho thành phố 

Tại hội nghị bàn về giải pháp huy động nguồn lực ngân sách cho kế hoạch tài chính và đầu tư trung hạn giai đoạn 2026–2030 diễn ra mời đây, theo đại diện Viện Nghiên cứu phát triển thành phố Hồ Chí Minh (Viện Nghiên cứu phát triển), UBND TP.HCM xác định nhu cầu vốn đầu tư công của thành phố trong 5 năm tới lên đến 3,165 triệu tỷ đồng. 

Tuy nhiên, ngân sách địa phương chỉ có thể đảm bảo khoảng 2,833 triệu tỷ đồng, tương đương 34% tổng nhu cầu. Trong khi đó, dù tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn dự kiến đạt 4,7 triệu tỷ đồng giai đoạn 2026–2030, phần có thể bố trí cho đầu tư phát triển chỉ đạt khoảng 975 nghìn tỷ đồng. 

Các khoản thu này tập trung vào một số nguồn lớn như: đấu giá đất tại Khu đô thị mới Thủ Thiêm (204 nghìn tỷ đồng), đất tại TP. Thủ Đức cũ (khoảng 164.800 tỷ đồng), thu từ quỹ đất liền kề các dự án đầu tư công (khoảng 99.200 tỷ đồng) và đấu giá đất công, tài sản công (hơn 64.299 tỷ đồng).

Toàn bộ phần ngân sách này vẫn còn rất nhỏ so với quy mô đầu tư cần thiết, khiến TP.HCM đối diện thiếu hụt tài chính lên đến 1,858 triệu tỷ đồng. Đây là thách thức lớn đòi hỏi các giải pháp mang tính đột phá để huy động nguồn lực ngoài ngân sách.

Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM cho rằng, việc vận dụng triệt để Nghị quyết 98/2023/QH15 là yêu cầu cấp thiết để tạo dư địa tài chính mới cho thành phố. Đây là cơ chế pháp lý đặc biệt cho phép TP.HCM tăng hạn mức vay nợ, thí điểm phí, lệ phí mới, cũng như triển khai các mô hình huy động vốn chưa từng áp dụng trước đây.

Một giải pháp quan trọng là phát hành trái phiếu chính quyền địa phương với hạn mức cao hơn quy định thông thường. Việc huy động vốn qua trái phiếu không chỉ giúp tăng nguồn lực ngay lập tức mà còn tạo điều kiện tài trợ cho các dự án hạ tầng trọng điểm có khả năng tạo lợi nhuận hoặc mang lại lợi ích xã hội dài hạn. Thành phố cần xây dựng đề án phát hành trái phiếu quy mô lớn, linh hoạt về kỳ hạn, tập trung cho các dự án giao thông chiến lược, hệ thống hạ tầng đô thị, chuyển đổi số và quản lý đô thị thông minh.

Song song với đó, thành phố cần nghiên cứu triển khai thêm các loại phí, lệ phí mới phù hợp với thực tiễn vận hành của một đô thị đặc biệt và có mức độ dịch vụ công cao. Việc điều chỉnh tăng một số loại phí hiện hành cũng sẽ góp phần đảm bảo nguồn thu ổn định và bền vững cho ngân sách.

Thành phố cũng được khuyến nghị mạnh dạn đa dạng hóa hình thức huy động vốn, nhất là thông qua mô hình đối tác công - tư (PPP). Với sự cho phép từ Nghị quyết 98, TP.HCM có thể thí điểm nhiều mô hình PPP mới, đặc biệt trong lĩnh vực giao thông, vận tải, hạ tầng số. Đây sẽ là kênh huy động lượng vốn lớn từ khu vực tư nhân, giảm áp lực lên ngân sách nhà nước.

Tăng trưởng bền vững từ khu vực kinh tế, xuất nhập khẩu và nguồn lực đất đai

Theo Viện Nghiên cứu phát triển, thu ngân sách nhà nước nội địa chiếm hơn 75% tổng thu ngân sách nhà nước dự kiến trên địa bàn trong giai đoạn 2026 - 2030, trong đó hơn 50% đến từ khu vực kinh tế. Hai khu vực đóng góp lớn nhất là doanh nghiệp ngoài quốc doanh và doanh nghiệp FDI, chiếm đến 88,5% nguồn thu từ khu vực kinh tế.

Đây là lý do thành phố cần duy trì đối thoại định kỳ với doanh nghiệp, tháo gỡ vướng mắc ngay khi phát sinh và cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư kinh doanh. Một hệ sinh thái kinh doanh thông thoáng sẽ giúp nuôi dưỡng nguồn thu, tạo ra động lực tăng trưởng bền vững.

Nguồn thu từ xuất nhập khẩu dự kiến chiếm 20,6% tổng thu ngân sách. Sau khi hình thành không gian phát triển mở rộng gắn kết với Bà Rịa - Vũng Tàu và Bình Dương, TP.HCM có tiềm năng rất lớn để tăng thu từ lĩnh vực này. Muốn vậy, thành phố cần đầu tư đồng bộ hệ thống cảng biển mới, trung tâm logistics hiện đại, đồng thời đơn giản hóa thủ tục hải quan, tăng ứng dụng công nghệ để rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ.

Đối với nguồn thu từ đất đai (dự kiến 17,93% tổng thu ngân sách), thành phố cần sớm khắc phục các hạn chế trong đấu giá tài sản công, đẩy mạnh minh bạch hóa thông tin và tăng cường đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư. Việc đẩy nhanh điều chỉnh quy hoạch TP.HCM giai đoạn 2026 - 2030 là nhiệm vụ then chốt, tạo cơ sở pháp lý cho giao đất, đấu giá và khai thác quỹ đất hiệu quả.

Để đảm bảo thu đúng, thu đủ và chống thất thu, ngành thuế TP.HCM tiếp tục coi công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế là nhiệm vụ trọng tâm. Các buổi đối thoại trực tiếp với doanh nghiệp được tổ chức định kỳ giúp nắm bắt kịp thời vướng mắc và nâng cao sự tuân thủ. Song song đó, ngành thuế tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ và hiện đại hóa hệ thống quản lý, hướng tới một môi trường thuế minh bạch, hiệu quả, thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân.

Trong bối cảnh yêu cầu đầu tư rất lớn, việc khai thác tối đa cơ chế đặc thù, kết hợp huy động đa dạng các kênh vốn, giữ vững kỷ luật ngân sách và nuôi dưỡng nguồn thu bền vững sẽ là chìa khóa giúp Tp.HCM chủ động nguồn lực, đáp ứng mục tiêu phát triển đô thị hiện đại, bền vững trong giai đoạn 2026 - 2030./.