Xây dựng đô thị sáng tạo là xây dựng một thành phố đáng sống với các không gian phong phú, ở đó liên tục có sự đổi mới, sáng tạo là điều mà bất kỳ thành phố nào cũng muốn hướng đến để nâng cao chất lượng đời sống con người.
Thực tế, ý tưởng về tổ chức đô thị sáng tạo đã xuất hiện trong vài năm gần đây, trước tiên từ những thảo luận nghiên cứu chính sách tại Mỹ. Theo nghiên cứu tiên phong của Viện Nghiên cứu Brooking: “Khu đô thị sáng tạo là những khu vực địa lý bao gồm các trường - viện hàng đầu cùng với các doanh nghiệp kết nối các khởi nghiệp, các vườn ươm và tăng tốc khởi nghiệp. Những khu đô thị này thường có quy mô nhỏ, giao thông thuận tiện với cơ sở hạ tầng kết nối hiện đại cung cấp không gian văn phòng, nhà ở, lẫn mua sắm”.
Cũng theo Viện Nghiên cứu Brooking (Mỹ) trong một nghiên cứu về đô thị sáng tạo đã kết luận rằng, đô thị sáng tạo là trọng tâm của các chiều kích tăng trưởng. Nơi đây là nơi hội tụ các ngành nghề khác nhau, hướng tới mục tiêu hợp tác đa ngành.
Trên thế giới, nhiều khu đô thị sáng tạo đã thành công phải kể đến như thành phố Boston (Mỹ), khu thành phố đại học Philadelphia (Mỹ), khu Imperial West (London), khu Jurong (Jurong Innovation District - Singapore) hay dự án khu đô thị sáng tạo Siam (Siam Innovation District - Bangkok, Thái Lan),...
Có thể nói, quy hoạch sáng tạo, thiết kế thông minh, quản lý và phát triển đô thị bền vững của các nước trên là những bài học về sự phát triển vượt bậc của mô hình xây dựng đô thị sáng tạo.
Còn theo các chuyên gia quy hoạch, thiết kế đô thị cần tập trung vào chất lượng không gian phục vụ cho con người. Trong đó, không gian kết nối là trọng tâm của đô thị, phải có khả năng tiếp cận dễ dàng, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của con người.
Thời gian qua, nhiều tổ chức, dự án đã đứng ra đầu tư, cải tạo không gian đô thị không chỉ các thành phố lớn mà còn ở các địa phương trên cả nước. Điều này đã tạo hiệu ứng mạnh mẽ trong thay đổi tư duy, nếp sống của người dân, hướng đến phát triển một cộng đồng gắn bó, một xã hội hạnh phúc.
Reatimes đã có cuộc trò chuyện thú vị với TS. KTS. Trương Ngọc Lân - Phó Trưởng khoa Kiến trúc và Quy hoạch (Trường Đại học Xây dựng) để cùng bàn luận sâu hơn về phát triển đô thị sáng tạo.
PV: Thưa kiến trúc sư, theo ông, như thế nào là một đô thị sáng tạo?
TS. KTS. Trương Ngọc Lân: Đô thị sáng tạo là đô thị có những không gian được thể hiện thông qua các hoạt động sáng tạo mà tại đó, các hoạt động sáng tạo sẽ khác với hoạt động thông thường. Những hoạt động này được phát triển bởi sự tìm tòi, sự mới mẻ, có những đột phá và đa đạng hơn.
Đô thị sáng tạo là không gian giúp con người thể hiện được bản thân, tự khám phá các khía cạnh khác của mình mà trước đây họ chưa khám phá được. Bên cạnh đó, đô thị sáng tạo còn kích thích tư duy sáng tạo hiệu quả, từ đó, tạo ra những giá trị tích cực, giúp cân bằng cuộc sống, góp phần phát triển kinh tế - xã hội.
Trong đó, không chỉ có những không gian công cộng như phố đi bộ, sân khấu ngoài trời, không gian thể hiện văn hóa,… mà còn có những không gian quy mô nhỏ để kết nối con người có chung những đặc điểm, sở thích giống nhau mà bất kể ai cũng tiếp cận được, có thể giao tiếp, tương tác với nhau.
Chính sự gặp gỡ, tương tác của mỗi cá thể ấy là một khía cạnh thúc đẩy khả năng sáng tạo, cho ra đời những ý tưởng mới, việc làm kiểu mới mang lại những đột phá về kinh tế, xã hội cho thành phố. Hay nói cách khác, đô thị sáng tạo còn là nơi các hoạt động sáng tạo, khởi nghiệp thường nảy ra và phát triển tại các buổi gặp gỡ tại các không gian mở, đem đến những lợi ích phát triển cho quốc gia và con người.
PV: Cụ thể, ông có thể phân tích rõ hơn việc hướng đến phát triển đô thị sáng tạo sẽ mang đến giá trị gì cho quốc gia và con người?
TS. KTS. Trương Ngọc Lân: Chắc chắn, đô thị với nhiều không gian sáng tạo, không gian cho con người thể hiện bản thân sẽ góp phần phát triển cho chính bản thân của đô thị đó, có vai trò quyết định sự hưng thịnh của một quốc gia. Bởi vì, sự phong phú trong đời sống đô thị cũng như sự sáng tạo sẽ thúc đẩy rất nhiều cho phát triển kinh tế.
Như chúng ta đã biết, hiện nay, các khía cạnh nền kinh tế không hoàn toàn phụ thuộc vào sản xuất nữa mà còn thuộc về kinh tế sáng tạo, kinh tế tri thức đòi hỏi sự sáng tạo, mới mẻ rất nhiều, ví dụ như các công nghệ phần mền, biểu diễn, thiết kế,… đều đang đòi hỏi sự sáng tạo. Để có được những điều này thì cần những không gian sáng tạo cụ thể, môi trường đô thị phù hợp. Do đó, nếu chúng ta không bắt kịp xu thế trên, thiết lập những không gian sáng tạo mới thì nền kinh tế, đô thị của chúng ta sẽ rất dễ bị tụt hậu.
Bên cạnh đó, hướng đô thị phát triển sáng tạo giúp nâng cao chất lượng cuộc sống để đạt mục tiêu phát triển toàn diện con người, mang đến những giá trị xã hội nhân văn giúp mọi người cởi mở hơn, sáng tạo hơn, sống tốt hơn, hướng đến thay đổi tư duy, nếp sống người dân. Điều này sẽ góp phần tạo sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư trong và ngoài nước, cùng với các người tài, cộng đồng xã hội để làm nên nhiều của cải cho xã hội.
PV: Theo ông điều quan trọng nhất trong phát triển đô thị sáng tạo là gì?
TS. KTS. Trương Ngọc Lân: Để hướng tới phát triển thành phố thành những trung tâm sáng tạo, trung tâm phát triển tri thức thì điều quan trọng phải kể đến là:
Thứ nhất, việc phát triển đô thị sáng tạo nằm ở cơ chế chính sách hiện nay. Hệ thống chính sách cần có những định hướng và sự ủng hộ, khuyến khích phát triển các không gian sáng tạo ấy, tạo hiệu ứng mạnh mẽ để thúc đẩy xây dựng được những khu đô thị sáng tạo hấp dẫn.
Thứ hai, vấn đề điều chỉnh quy hoạch thành phố phải đáp ứng được các yêu cầu mới trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của thành phố. Quy hoạch khu đô thị phải gắn với tính bản địa từng vùng miền để phát huy giá trị văn hóa của địa phương đồng thời hài hòa với tinh hoa văn hóa của thế giới. Ví dụ như không gian công cộng, mạng lưới giao thông nên được bố trí như thế nào cho hợp lý hay nên chuyển đổi nhà máy cũ như thế nào cho phù hợp,…
Thứ ba, là việc xây dựng các đô thị sáng tạo có các nhà đầu tư cũng như cộng đồng cùng chung tay thực hiện, "cụ thể hóa" những không gian sáng tạo ấy, xây dựng hạ tầng sao cho phát triển đa dạng không gian.
PV: Từ bài học thành công của các thành phố sáng tạo trên thế giới khi xây dựng “thương hiệu” riêng, chúng ta nên tiến hành phát triển đô thị sáng tạo như thế nào để vừa bứt phá vừa phát huy điểm mạnh của mình?
TS. KTS. Trương Ngọc Lân: Như chúng ta đã biết, những đô thị có tính chất sôi động bậc nhất thế giới, các trung tâm văn hóa giáo dục nổi tiếng như New York, London, Berlin, Venice,… đều là những thành phố có đời sống công cộng phong phú, những điểm đến hấp dẫn.
Nếu chúng ta tạo nên được thương hiệu mà khi ai nghĩ đến cũng biết về lĩnh vực sáng tạo của thành phố sẽ là điều rất tốt. Tuy nhiên, thương hiệu chỉ là một phần, điều quan trọng là chúng ta nên biết thế mạnh của mình là gì, cho lĩnh vực sáng tạo nào, để phát huy và triển khai theo hướng phát triển đó thì dần dần cũng sẽ trở thành thương hiệu riêng.
Theo tôi, để phát triển đô thị hướng sáng tạo, chúng ta nên bắt đầu từ việc triển khai theo hai bước dưới đây:
Bước 1: Khơi mở, đánh thức các thế mạnh xây dựng đô thị sáng tạo, cũng như đánh giá tiềm năng, lợi thế về sáng tạo và tính khả thi của việc hình thành mạng lưới sáng tạo tại khu vực đó. Tìm kiếm các không gian phù hợp để đáp ứng sự đa dạng sáng tạo trên mỗi lĩnh vực, mỗi hạng mục.
Bước 2: Sau đó, chúng ta sẽ đẩy mạnh các yếu tố ưu điểm vượt trội ấy, cùng nhau hướng tới sứ mệnh phát triển chung, tạo nên những giá trị cốt lõi trong việc phát triển đô thị hướng tới hiện đại, đổi mới. Nếu chúng ta làm được điều này sẽ dẫn dắt các đô thị, thành phố thay đổi và phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới.
- Trân trọng cảm ơn ông về cuộc trò chuyện thú vị này!
