Từ nay, xây nhà trên đất bỏ hoang có bị buộc phải tháo dỡ không?

Tình trạng tự ý dựng nhà, quây tôn hoặc xây công trình tạm trên đất bỏ hoang xuất hiện tại nhiều địa phương, xuất phát từ quan niệm “đất trống không ai dùng thì mình sử dụng”. Tuy nhiên, theo các quy định mới của Luật Đất đai 2024 và Luật Xây dựng, việc xây dựng trên loại đất này hoàn toàn có thể bị xem là chiếm đất và bị buộc tháo dỡ.

Theo pháp luật, đất bỏ hoang được xác định là đất chưa sử dụng - tức khu đất không có cá nhân, tổ chức hay hộ gia đình nào chứng minh được quyền sử dụng hợp pháp, không có tên trong hồ sơ địa chính, chưa được cấp Giấy chứng nhận. Điều 221 Luật Đất đai 2024 quy định UBND cấp xã có trách nhiệm quản lý, bảo vệ quỹ đất chưa sử dụng tại địa phương, đưa vào hồ sơ địa chính và báo cáo cấp trên; UBND cấp tỉnh quản lý đất chưa sử dụng tại các đảo chưa giao cho cấp huyện hoặc xã.

Khoản 9 Điều 3 của Luật Đất đai 2024 cũng nêu rõ hành vi chiếm đất là việc sử dụng đất do Nhà nước quản lý mà chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép, hoặc sử dụng đất của người khác mà không được người có quyền hợp pháp đồng ý. Điều này đồng nghĩa, việc tự ý sử dụng đất bỏ hoang để xây dựng nhà ở hoặc công trình là hành vi vi phạm pháp luật.

Cùng với đó, điểm đ khoản 1 Điều 118 Luật Xây dựng 2014 (sửa đổi 2020) quy định các công trình xây dựng lấn chiếm đất công hoặc đất thuộc quyền sử dụng hợp pháp của tổ chức, cá nhân; hoặc xây sai thiết kế trong trường hợp được miễn giấy phép xây dựng đều phải bị phá dỡ.

Từ các quy định trên, có thể thấy dù là đất bỏ hoang nhưng bản chất vẫn thuộc quỹ đất Nhà nước quản lý. Do đó, hành vi xây nhà lấn sang khu đất này bị xem là chiếm đất và sẽ bị xử lý, trong đó hình phạt bắt buộc là tháo dỡ toàn bộ công trình vi phạm.

Như vậy, người dân tuyệt đối không được tự ý xây dựng nhà trên đất bỏ hoang với suy nghĩ “không ai sử dụng thì mình sử dụng”. Đây là hành vi trái luật, tiềm ẩn nguy cơ mất trắng công trình và chịu các chế tài đi kèm theo quy định hiện hành.