Tuyến đường sắt độc đáo, duy nhất ở Việt Nam: Được người Pháp xây dựng trong 30 năm, nay được doanh nghiệp Trung Quốc ngỏ ý khôi phục

Ngày 13/10, UBND tỉnh Khánh Hòa đã có văn bản trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri sau Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, trong đó đề cập đến đề xuất khôi phục tuyến đường sắt răng cưa Phan Rang - Đà Lạt.

Theo UBND tỉnh, đây là dự án có ý nghĩa đặc biệt về lịch sử, kinh tế và du lịch, hiện đang được các cơ quan Trung ương quan tâm nghiên cứu. Khánh Hòa khẳng định sẽ tiếp tục phối hợp với Bộ Xây dựng và Cục Đường sắt Việt Nam để tham mưu, đề xuất, hoàn thiện thủ tục triển khai, góp phần thúc đẩy giao thương, mở rộng liên kết vùng và phát triển du lịch.

Trước đó, vào đầu tháng 3/2025, Cục 2 Đường sắt Trung Quốc đã bày tỏ mong muốn tìm hiểu các thông tin quy hoạch chi tiết liên quan đến dự án khôi phục tuyến đường sắt Đà Lạt - Tháp Chàm. Ông Quản Hoa Bình - Phó Tổng Giám đốc Công ty Công trình quốc tế Cục 2 Đường sắt Trung Quốc cho biết doanh nghiệp mong được Lâm Đồng cung cấp thông tin quy hoạch để lập báo cáo nghiên cứu khả thi, làm cơ sở triển khai các bước tiếp theo nếu được chấp thuận.

Đoàn công tác cũng giới thiệu về công nghệ xây dựng đường sắt hiện đại cùng các công trình mà đơn vị này đã thi công tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Theo Quyết định số 1769/QĐ-TTg ngày 19/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ về quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050, tuyến Đà Lạt - Tháp Chàm có chiều dài khoảng 84km, khổ đường 1.000mm, được định hướng đầu tư sau năm 2030.

Trong đó, đoạn đi qua địa bàn tỉnh Khánh Hòa (trước đây thuộc Ninh Thuận) dài khoảng 49km, dự kiến khôi phục 16 ga và trạm khách. Năm 2023, Cục Đường sắt Việt Nam đã trình Bộ Xây dựng thẩm định và phê duyệt chủ trương đầu tư dự án theo phương thức PPP, với tổng vốn dự kiến 24.902 tỷ đồng.

Tuyến Đà Lạt - Tháp Chàm được người Pháp xây dựng trong 30 năm (1902–1932) với kinh phí 200 triệu Francs, gồm hai đoạn: Tháp Chàm - Krông Pha (Sông Pha) và Krông Pha - Đà Lạt. Đây là tuyến đường sắt răng cưa độc đáo duy nhất ở Việt Nam và là một trong hai tuyến leo núi đầu tiên trên thế giới.

Để vượt đèo cao nguyên Lâm Viên, các đầu máy được lắp thêm bánh răng cưa kết hợp với đoạn đường ray đặc biệt dài khoảng 16km, giúp tàu vượt độ cao hơn 1.500m so với mực nước biển với độ dốc tới 12%. Tuyến đường từng là trục giao thông chiến lược nối Đà Lạt với vùng duyên hải miền Trung và hệ thống đường sắt Đông Dương.

Tuy nhiên, tuyến tàu bị dừng khai thác từ năm 1968, khởi động lại ngắn hạn năm 1975 nhưng chỉ vận hành được 7 chuyến. Đến năm 1986, gần như toàn bộ đường ray và tà vẹt đã bị tháo gỡ, chỉ còn đoạn Trại Mát - Đà Lạt dài 7km được khai thác phục vụ du lịch.

Hiện nay, dọc theo tuyến cũ vẫn còn dấu tích của các hầm xuyên núi, ga Eo Gió và nền đường sắt xưa, gợi nhớ về “con đường sắt huyền thoại” từng nối liền biển xanh và cao nguyên sương mù.

Nếu được khôi phục, tuyến đường sắt răng cưa Đà Lạt - Tháp Chàm sẽ không chỉ là biểu tượng du lịch và văn hóa, mà còn là điểm nhấn kết nối vùng, mở ra cơ hội lớn cho hành trình liên kết giữa Khánh Hòa - Ninh Thuận - Lâm Đồng trên bản đồ du lịch Việt Nam.

(Tổng hợp)