Theo UBND tỉnh Quảng Nam, hiện nay thiên tai ngày càng cực đoan, bất thường, trong đó mưa với cường suất rất lớn, tập trung trong thời gian ngắn, lượng mưa ngày càng gia tăng vượt cường độ thiết kế của hệ thống thoát nước. Những trận mưa này xuất hiện ngày càng nhiều hơn làm cho mức độ ngập úng ngày càng sâu hơn. Trên địa bàn tỉnh, ngập úng chủ yếu tập trung ở 2 đô thị lớn là TP. Tam Kỳ và TP. Hội An.
Tại TP. Hội An, ngoài một số tuyến đường bị ngập úng cục bộ do mưa lớn thì khu vực phố cổ Hội An nằm ở hạ lưu sông Thu Bồn, gần cửa biển, cao độ nền thấp, đó là những nguyên nhân chính gây ngập úng và lụt cho khu vực phố cổ.
Ngoài ra, do lưu lượng mưa ngày càng lớn và kéo dài nên hệ thống mương dọc không đáp ứng được lưu lượng thoát nước và các hồ chứa nước thực hiện việc vận hành đập thủy điện. Hệ thống thoát nước mưa đã đầu tư từ rất lâu, hiện nay đã xuống cấp và tiết diện quá nhỏ không đảm bảo (nhất là trong khu vực phố cổ: các mương dọc có vi trí chỉ dùng ống D200 hoặc D300).
Thống kê cho thấy, khu vực phố cổ thường bị ngập từ 1 – 2 ngày với mức độ ngập sâu, trên báo động 1 0,3m. Tại một số tuyến đường khác của TP. Hội An như đường Cửa Đại, Lạc Long Quân, Lê Hồng Phong thì do mưa lớn cục bộ và kéo dài, thường bị ngập từ 20 – 40cm trong 2 giờ (sau khi hết mưa).
Tại TP. Tam Kỳ, do tốc độ đô thị hóa của thành phố tăng nhanh, nước từ các huyện lân cận đổ về sông Bàn Thạch kết hợp với mưa cực đoan nên dẫn đến ngập lụt thường xuyên cho đô thị Tam Kỳ. Lượng nước phía Tây (phân khu 2) đổ vào nội đô quá lớn qua cống Ông Dung và cống Nguyễn Dục. Các công trình như cửa xả, kênh, hồ điều hoà và cống ngầm bị suy giảm năng lực thoát nước rất lớn do xây dựng quá lâu, vận hành khó và thiếu đồng bộ. Hiện tượng bồi lắng trong cống hố ga khá lớn và bèo tại cửa xả, cửa cống rất lớn gây cản trở tiêu thoát nước. Khi có lũ lớn, mực nước sông Tam Kỳ - Bàn Thạch dâng cao ảnh hưởng đến việc điều tiết các cửa xả ra sông Bàn Thạch.
Trong nội đô của Tam Kỳ trong các năm từ 2018 đến nay cho thấy có 3 cụm ngập thường xuyên với 30 điểm ngập, tập trung ở các tuyến từ đường Phan Bội Châu đến Phan Châu Trinh bị ngập rất sâu trên 0,8m. Các điểm thống kê này phụ thuộc nhiều vào trận lũ năm 2018 với mực nước sông Bàn Thạch vượt trên báo động 3. Cơ chế ngập rất giống nhau là khi mưa lớn, nước từ phân khu 2 đổ vào nội đô qua cống Ông Dung và cống Nguyễn Dục kết hợp với mực nước lũ trên sông Bàn Thạch dâng cao nên các cửa xả gần như không hoạt động được gây ngập, đến khi mực nước sông trên báo động 3 thì ngập diện rộng trong nội đô do nước sông chảy vào quá lớn.
Giải pháp chống ngập
Hiện nay, phần lớn tại các tuyến đường trong khu vực đô thị đều có hệ thống mương thoát nước mưa bằng mương hộp hoặc ống ly tâm để thoát nước mặt đường theo hồ sơ quy hoạch đã được phê duyệt. Các hồ điều tiết, hồ điều hòa góp phần vào việc giảm ngập cho các đô thị trên địa bàn tỉnh. Các đô thị từng bước hoàn thiện, chỉnh trang hệ thống thoát nước cho các đô thị trong bối cảnh đô thị hóa và biến đổi khí hậu.
Với những tuyến đường thường xuyên ngập úng vào mùa mưa, UBND tỉnh đã có các chủ trương đầu tư xây dựng góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh như đầu tư xây dựng công trình Hệ thống thoát nước cho các dự án ven biển từ TX. Điện Bàn đến Hội An. Dự án phát triển môi trường, hạ tầng đô thị để ứng phó biến đổi khí hậu TP. Hội An, trong đó đầu tư xây dựng 2 hồ: Pháp Bảo và Lai Nghi nhằm điều tiết nước trong mùa mưa cho 2 địa phương TP. Hội An và TX. Điện Bàn.
Giải pháp ngắn hạn chống ngập tại TP. Hội An được UBND tỉnh đưa ra là bố trí kinh phí từ nguồn ngân sách nhà nước để thực hiện việc nạo vét, khơi thông cống rãnh. Thực hiện duy tu, sửa chữa nâng cấp các hệ thống mương dọc bị hư hỏng cũng như đầu tư mới các vị trí chưa có mương thoát nước để kết nối đồng bộ. Về dài hạn, sẽ cải tạo, nâng cấp lại hệ thống mương thoát nước đáp ứng được lưu lượng mưa cực đoan như thời gian qua đối với các tuyến đường do tỉnh và trung ương quản lý đi qua địa phận Hội An như: hệ thống thoát nước dọc tuyến đường ĐT 603B và hệ thống mương dọc của tuyến Quốc lộ 14H.
Đối với TP. Tam Kỳ, trước mắt sẽ đầu tư tuyến kênh thoát lũ phía Tây từ cống Ông Dung về sông Tam Kỳ. Đầu tư tuyến cống ngầm đường Trưng Nữ Vương từ đường Nguyễn Hoàng đến sông Bàn Thạch. Nâng cấp, cải tạo hệ thống thoát nước đường Nguyễn Dục. Trục vớt bèo trên sông Bàn Thạch và phá dỡ đập Bến Bổi. Về dài hạn, sẽ tiến hành cải tạo, nâng cấp các cống ngăn triều hiện có thành van đóng mở bằng điện tích hợp điều khiển IoT hoặc tự lật. Chuyển công năng các hồ điều hoà thành hồ điều tiết. Đầu tư hệ thống bơm chống ngập và nâng cấp cao trình chống ngập cho kè sông Bàn Thạch.
Theo đó, UBND tỉnh Quảng Nam đề nghị Bộ Xây dựng quan tâm, hỗ trợ cho tỉnh Quảng Nam một số giải pháp tổng thể về giảm ngập bền vững cho các đô thị trên địa bàn tỉnh; đồng thời hỗ trợ nguồn kinh phí sự nghiệp, môi trường… để tỉnh thực hiện các giải pháp nêu trên.
Để triển khai những giải pháp nhằm chống ngập đô thị, UBND tỉnh Quảng Nam cũng chỉ ra một số khó khăn, vướng mắc như tốc độ đô thị tăng nhanh dẫn đến việc đầu tư xây dựng, khớp nối hạ tầng chưa đồng bộ. Hạ tầng thoát nước đầu tư xây dựng lâu năm đến nay đã xuống cấp, hư hỏng ảnh hưởng đến dòng chảy, tiêu thoát nước. Tại một số khu vực dân cư hiện hữu trong đô thị, nhiều nơi mật độ dân cư còn thưa thớt, địa hình bị chia cắt, giải pháp thu gom nước thải tập trung để xử lý là không hiệu quả...
