LTS: Lâm Đồng có diện tích tự nhiên lên đến 9.764km2, với độ cao trung bình từ 800 đến 1.500 mét so với mực nước biển. Đặc điểm này mang lại cho tỉnh một khí hậu ôn đới mát mẻ quanh năm, với nhiệt độ trung bình từ 18 đến 25°C. Khí hậu và địa hình lý tưởng đã giúp Lâm Đồng trở thành một trong những điểm đến nghỉ dưỡng hàng đầu tại Việt Nam, đặc biệt là thành phố Đà Lạt – được mệnh danh là "thành phố ngàn hoa". Các cảnh quan tự nhiên đẹp như hồ Tuyền Lâm, thác Prenn, đồi chè Cầu Đất và những rừng thông xanh mướt đã tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp thu hút du khách.
Trong những năm gần đây, du lịch Lâm Đồng đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ, đặc biệt với sự phát triển nhanh chóng của các mô hình homestay và farmstay. Reatimes thực hiện chuyên đề khảo sát, nghiên cứu thực trạng đầu tư, xây dựng, vận hành mô hình homestay, farmstay trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng với hy vọng cung cấp cái nhìn toàn cảnh về sự phát triển các mô hình du lịch nêu trên đến độc giả.
Cụm công trình xây dựng trên đất nông nghiệp tại số 573 Lý Thái Tổ (xã Đam B'ri)
Homestay, farmstay phát triển bền vững hay thả nổi trong quản lý?
Theo báo cáo của Sở Xây dựng tỉnh Lâm Đồng, nhiều công trình homestay và farmstay đã được phát hiện xây dựng trên đất nông - lâm nghiệp mà không tuân thủ đầy đủ các quy trình pháp lý. Những công trình này chưa qua sự phê duyệt của cơ quan chức năng, không đáp ứng các tiêu chuẩn về mục đích sử dụng đất theo quy định của pháp luật. Việc này dẫn đến những bất cập trong quản lý và ảnh hưởng đến hệ sinh thái cũng như tài nguyên đất của tỉnh. Các báo cáo cũng ghi nhận rằng, các công trình này làm thay đổi hiện trạng đất đai và có nguy cơ cao gây ra sạt lở, ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường sống của người dân địa phương.
Cơ quan chức năng đã nêu rõ rằng, một số nhà đầu tư đến từ địa phương khác đã mua đất nông nghiệp từ người dân địa phương và sau đó tự ý xây dựng các mô hình homestay, farmstay mà không có giấy phép xây dựng hợp lệ. Nhiều công trình có quy mô lớn, lên đến hàng chục nghìn mét vuông, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất nông nghiệp, đồng thời gây ra sự thay đổi cấu trúc cảnh quan tại các khu vực đồi núi nhạy cảm về môi trường. Theo số liệu từ UBND huyện Bảo Lâm, chỉ riêng trong năm 2023, huyện này đã phát hiện hơn 30 công trình homestay, farmstay không phép, chiếm dụng đất nông nghiệp và làm biến dạng hệ sinh thái đất đai.
Thực tế này cho thấy rằng, việc kiểm soát và quản lý các công trình này chưa được thực hiện một cách đầy đủ và hiệu quả. Các quy trình kiểm tra giám sát cần được thắt chặt hơn nữa để đảm bảo mọi công trình phải tuân thủ các quy định của pháp luật từ giai đoạn lên kế hoạch đến xây dựng. Thêm vào đó, các nhà đầu tư phải được hướng dẫn rõ ràng về các quy định pháp lý liên quan để tránh tình trạng xây dựng trái phép.
Việc quảng bá các công trình không phép trên mạng xã hội như là những khu nghỉ dưỡng hợp pháp đã tạo ra sự hiểu lầm cho khách hàng, làm tăng nguy cơ những du khách tin tưởng và lựa chọn các dịch vụ không đảm bảo về pháp lý. Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lâm Đồng, tình trạng này không chỉ gây khó khăn trong việc kiểm soát hoạt động kinh doanh, mà còn làm thất thoát nguồn thu ngân sách vì các hoạt động không chính thức này không chịu sự kiểm soát của cơ quan thuế. Điều này cũng đặt ra vấn đề cạnh tranh không công bằng đối với những doanh nghiệp và cơ sở tuân thủ quy định.
Nhằm xử lý triệt để tình trạng này, chính quyền tỉnh đã ban hành các chỉ thị yêu cầu các địa phương tăng cường kiểm tra và giám sát các công trình homestay, farmstay trên địa bàn. Theo ông Bùi Quang Sơn, Phó Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Lâm Đồng, tỉnh đang triển khai sửa đổi các quy định trong Luật Đất đai, với mục tiêu kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng đất nông nghiệp cho mục đích thương mại và dịch vụ. Ông Bùi Quang Sơn cũng cho biết thêm các công trình xây dựng không phép sẽ được yêu cầu tháo dỡ và trả lại hiện trạng ban đầu nếu không đáp ứng yêu cầu pháp lý.
Trách nhiệm thuộc về ai khi sai phạm vẫn tiếp diễn?
Tình trạng xây dựng không phép trên đất nông - lâm nghiệp tại Lâm Đồng đang ngày càng trở thành vấn đề nhức nhối. Theo phản ánh từ người dân, hiện tượng này không phải là điều mới mẻ và đã diễn ra ở nhiều khu vực như TP. Bảo Lộc, các huyện: Bảo Lâm, Lạc Dương, Đức Trọng. Nhiều công trình kiên cố được xây dựng mà không có giấy phép, làm thay đổi hiện trạng đất đai, gây ảnh hưởng lớn đến môi trường và hệ sinh thái địa phương. Điều đáng lo ngại là, dù tình trạng này đã tồn tại từ lâu, nhưng các công trình vẫn tiếp tục hoàn thiện mà không gặp bất kỳ sự ngăn chặn hay xử lý nào từ phía chính quyền cơ sở.
Công trình Quinn Homstay làm thay đổi hiện trạng đất sản xuất nông nghiệp tại xã Lộc Thành, huyện Bảo Lâm
Theo Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lâm Đồng, trong thời gian qua, nhiều công trình xây dựng không phép đã được ghi nhận nhưng chưa có biện pháp xử lý triệt để. Công trình Quinn Homestay tại thôn 4, xã Lộc Thành, huyện Bảo Lâm là một ví dụ điển hình. Mặc dù công trình này đã tồn tại và hoạt động trong thời gian dài, nhưng chỉ sau khi có phản ánh từ người dân và truyền thông, chính quyền mới tiến hành kiểm tra. Ông Dương Hoài Xuân, Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Bảo Lâm, thừa nhận: "Phía huyện chưa hề hay biết về công trình này và sẽ tiến hành kiểm tra, xử lý ngay sau khi nhận được phản ánh". Điều này đặt ra nhiều dấu hỏi về công tác quản lý trật tự xây dựng, tài nguyên đất đai của chính quyền địa phương.
Phát biểu này của ông Dương Hoài Xuân cho thấy rõ sự thiếu sót trong công tác kiểm tra và giám sát tại địa phương. Việc không phát hiện kịp thời các sai phạm và không có hành động ngăn chặn từ giai đoạn đầu là minh chứng cho sự thiếu hiệu quả trong quy trình quản lý của chính quyền.
Theo Điều 170 của Luật Xây dựng sửa đổi năm 2020, mọi công trình xây dựng phải tuân thủ các quy định về cấp phép và phải được các cơ quan chức năng có thẩm quyền phê duyệt trước khi khởi công. Việc xây dựng trên đất nông - lâm nghiệp mà không có giấy phép và sự phê duyệt này là vi phạm nghiêm trọng pháp luật. Điều này đặt ra yêu cầu giám sát chặt chẽ từ chính quyền địa phương nhằm đảm bảo rằng các quy định pháp lý này được thực thi đúng đắn.
Ngoài ra, theo Nghị định 16/2022/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng, việc xây dựng không phép hoặc sai phép trên đất nông - lâm nghiệp có thể bị xử phạt nghiêm khắc, với các biện pháp buộc tháo dỡ và hoàn trả lại hiện trạng ban đầu của đất đai. Tuy nhiên, khi các công trình tại TP. Bảo Lộc và huyện Bảo Lâm vẫn tồn tại và hoạt động mà không gặp phải sự can thiệp từ cơ quan chức năng, cho thấy quy trình thực thi pháp luật chưa được đảm bảo nghiêm ngặt.
Bà T.T.Q tự ý đấu nối đường tự phát tại thửa đất số 66, tờ bản đồ F1341 với đường giao thông nông thôn
Rõ ràng, với những vi phạm đã và đang xảy ra, trách nhiệm không chỉ thuộc về các cá nhân, tổ chức đầu tư mà còn là trách nhiệm của chính quyền địa phương trong việc giám sát và thực thi pháp luật. Theo Điều 54 Luật Đất đai năm 2013 (sửa đổi, bổ sung năm 2019), các hoạt động chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp phải được sự đồng ý và phê duyệt của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Việc để các công trình xây dựng kiên cố mọc lên mà không qua sự kiểm soát và phê duyệt đúng quy trình đã cho thấy sự thiếu sót và bất cập trong công tác quản lý của các cơ quan chức năng địa phương.
Tỉnh Lâm Đồng quyết tâm siết chặt quản lý
Trước tình trạng các công trình homestay và farmstay không phép phát triển nhanh chóng, vượt tầm kiểm soát, tỉnh Lâm Đồng đã triển khai nhiều biện pháp quyết liệt nhằm đảm bảo trật tự xây dựng. Để ứng phó với thực trạng này, tỉnh đã ban hành một loạt chỉ thị và nghị quyết quan trọng, nổi bật là Nghị quyết số 18-NQ/TU của Tỉnh ủy. Nghị quyết này định hướng phát triển du lịch chất lượng cao đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030, với mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh.
Cụ thể, Phó Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Lâm Đồng, ông Bùi Quang Sơn, cho biết: "Chúng tôi đang hoàn thiện các quy định pháp lý, nhằm quản lý chặt chẽ việc sử dụng đất đai. Các quy định sẽ tập trung vào quản lý đất đa mục đích, đảm bảo tỷ lệ xây dựng hợp lý và giữ lại diện tích đất sản xuất nông nghiệp tối đa". Hy vọng quy định này cho thấy nỗ lực của tỉnh trong việc cập nhật và hoàn thiện các quy định pháp lý để bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và thúc đẩy phát triển bền vững.
Tỉnh Lâm Đồng cũng tăng cường kiểm tra, giám sát các khu vực tiềm năng phát triển bất động sản du lịch. Theo báo cáo từ Sở Tài nguyên và Môi trường, các đội kiểm tra đã thường xuyên thực hiện giám sát tại các điểm nóng về xây dựng không phép, nhằm đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật. Những công trình không phép khi bị phát hiện đều phải dừng thi công, và những công trình vi phạm nghiêm trọng bị yêu cầu tháo dỡ để hoàn trả lại hiện trạng ban đầu. Các biện pháp này không chỉ góp phần vào việc bảo vệ môi trường mà còn cho thấy tỉnh Lâm Đồng đang nỗ lực xây dựng một hệ sinh thái du lịch lành mạnh và minh bạch.
Tỉnh Lâm Đồng cũng đã triển khai các chương trình tập huấn, hướng dẫn người dân và doanh nghiệp tuân thủ quy định pháp luật khi đầu tư vào lĩnh vực bất động sản du lịch. Các hội thảo chuyên đề và tập huấn kỹ năng thường xuyên được tổ chức với mục tiêu cung cấp đầy đủ kiến thức về pháp luật đất đai và xây dựng. Tỉnh mong muốn, thông qua các hoạt động này, người dân sẽ hiểu rõ hơn và thực hiện đúng các quy định, giảm thiểu các trường hợp sai phạm.
Cần phải có biện pháp mạnh đối với công trình Quinn Homstay tại xã Lộc Thành, huyện Bảo Lâm nhằm răn đe và đảm bảo quy định của pháp luật
Bên cạnh đó, các cá nhân và tổ chức vi phạm bị xử lý theo đúng quy định pháp luật, nhằm đảm bảo tính răn đe và tuân thủ pháp luật. Các cán bộ quản lý nếu có liên quan đến các sai phạm cũng được xem xét trách nhiệm, qua đó thể hiện sự nghiêm túc của tỉnh Lâm Đồng trong việc không dung túng cho các hành vi vi phạm và bảo vệ quyền lợi của người dân.
Các hành động và kết quả thực tiễn trên cho thấy tỉnh Lâm Đồng không chỉ ban hành chỉ thị mà còn thực thi các biện pháp cụ thể để bảo vệ tài nguyên và phát triển du lịch bền vững. Những công trình homestay, farmstay hợp pháp đang góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế của tỉnh, thu hút ngày càng nhiều du khách, tạo công ăn việc làm và nâng cao chất lượng sống cho người dân.
Với những nỗ lực và sự nghiêm minh, Lâm Đồng đã và đang xây dựng hình ảnh là một điểm đến hấp dẫn, phát triển bền vững. Lãnh đạo tỉnh Lâm Đồng không chỉ chú trọng vào việc bảo vệ môi trường mà còn tạo ra những điều kiện thuận lợi để thúc đẩy kinh tế địa phương. Nhờ đó, Lâm Đồng tiếp tục phát triển như một trong những điểm đến tiên phong về du lịch bền vững tại Việt Nam./.
