Cần 368 tỷ USD cho mục tiêu Net Zero: Khơi thông dòng vốn cho công trình xanh là yêu cầu cấp thiết

Ngày 16/10, Bộ Xây dựng tổ chức tọa đàm chính sách "Giải pháp thúc đẩy công trình xanh, giao thông xanh hướng tới mục tiêu phát triển bền vững", nằm trong khuôn khổ "Tuần lễ Công trình xanh và giao thông xanh Việt Nam năm 2025".

Phát biểu khai mạc tọa đàm, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh nhấn mạnh, công trình xanh và giao thông xanh là hai cấu phần quan trọng trong tiến trình phát triển kinh tế xanh. Đây không chỉ là giải pháp giảm phát thải và tiết kiệm tài nguyên, mà còn là động lực thúc đẩy đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng sống và sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh, trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, nghị quyết, luật và chương trình hành động nhằm thúc đẩy phát triển công trình xanh và giao thông xanh. Bộ Xây dựng cũng triển khai nhiều hoạt động cụ thể như tổ chức thường niên "Tuần lễ Công trình xanh"; xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 876/QĐ-TTg ngày 22/7/2022 về "Chương trình hành động chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí mê-tan trong ngành Giao thông vận tải"; Quyết định số 385/QĐ-BXD ngày 12/5/2022 về "Kế hoạch hành động của ngành Xây dựng ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2022 - 2030, tầm nhìn 2050"; cùng Quy chuẩn QCVN 09 về công trình xây dựng sử dụng năng lượng hiệu quả.

Những nỗ lực này đã mang lại kết quả rõ rệt. Tính đến hết quý III/2025, số lượng công trình xanh trên cả nước đã đạt được khoảng trên 600 công trình với tổng diện tích sàn xây dựng khoảng gần 17 triệu m2; cả nước đã có 183.240 ô tô con điện và 974 xe buýt điện đang lưu hành. 

Tuy nhiên, để thúc đẩy hơn nữa phong trào phát triển công trình xanh và giao thông xanh, Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh đề nghị tọa đàm tập trung thảo luận, làm rõ những kết quả đạt được, đồng thời nhận diện những vướng mắc, hạn chế để từ đó đề xuất các giải pháp khả thi thúc đẩy công trình xanh, giao thông xanh. Các nội dung cần ưu tiên gồm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, tiếp cận và huy động nguồn vốn xanh, tín dụng xanh, cũng như xây dựng cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư và đổi mới công nghệ.

Ông nhấn mạnh: "Việc đề xuất lộ trình phát triển đến năm 2030 và định hướng đến năm 2050 cần đảm bảo tính thực tiễn, phù hợp với điều kiện Việt Nam và gắn kết chặt chẽ với cam kết quốc tế".

Hoàn thiện chính sách, tháo gỡ điểm nghẽn phát triển công trình xanh

Tại tọa đàm, ông Lê Trung Thành, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, môi trường và vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) cho biết, hệ thống pháp luật và chính sách liên quan đến công trình xanh, giao thông xanh của Việt Nam đã tương đối đầy đủ, song vẫn còn những rào cản lớn.

Công tác tuyên truyền mới tập trung chủ yếu ở các đô thị lớn; doanh nghiệp và nhà đầu tư còn khó tiếp cận tín dụng xanh; nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu; chủng loại vật liệu tiết kiệm năng lượng chưa đa dạng, trong khi chi phí đầu tư phương tiện xanh vẫn ở mức cao. Ngoài ra, cơ chế tài chính và ưu đãi lãi suất chưa đủ mạnh để thúc đẩy chuyển đổi quy mô lớn.

Từ thực tiễn đó, ông Thành đề xuất cần hoàn thiện khung pháp lý minh bạch, thống nhất; xây dựng chính sách tín dụng, tài chính ưu đãi cho dự án xanh; đẩy mạnh đào tạo nhân lực chuyên sâu; tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp và cộng đồng. 

"Phát triển công trình xanh, giao thông xanh vừa là cơ hội, vừa là trách nhiệm của toàn xã hội, hướng tới tăng trưởng xanh và phát triển bền vững theo tinh thần Kết luận 70-KL/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia", ông khẳng định.

Với lĩnh vực sản xuất vật liệu xây dựng, bà Nguyễn Thị Tâm, Giám đốc Trung tâm Thiết bị, Môi trường và An toàn lao động (Viện Vật liệu xây dựng) cho biết, mục tiêu giảm phát thải đến năm 2030 là ít nhất 15,03%, tương đương 23,2 triệu tấn CO2. Nếu có thêm hỗ trợ quốc tế, tỷ lệ này có thể đạt 20,06%, tương ứng 30,97 triệu tấn CO2.

Để thực hiện kế hoạch, bà Tâm cho biết, ngành vật liệu xây dựng sẽ triển khai các giải pháp khoa học công nghệ như sử dụng chất thải tái chế, tối ưu quy trình sản xuất, thu hồi carbon; đồng thời xây dựng các tiêu chuẩn phát thải thấp, cơ chế tín chỉ carbon và thị trường carbon. Bên cạnh đó, công tác truyền thông, giáo dục và hợp tác quốc tế cũng sẽ được tăng cường nhằm huy động nguồn lực toàn xã hội.

Đầu tư kinh tế xanh - chìa khóa cho tăng trưởng bền vững

Theo ông Tạ Đức Bình, Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, biến đổi khí hậu đang diễn ra nhanh chóng, đòi hỏi những hành động mạnh mẽ từ các nhà hoạch định chính sách và cộng đồng đầu tư. Trong bối cảnh đó, việc huy động đầu tư xanh (gồm năng lượng tái tạo, hạ tầng xanh, giao thông sạch, nông nghiệp thông minh, quản lý rác thải và nước sạch) là chìa khóa để đảm bảo khả năng chống chịu và tăng trưởng dài hạn cho nền kinh tế quốc gia. 

Ông Bình cũng thông tin, Ngân hàng Thế giới ước tính Việt Nam cần khoảng 368 tỷ USD đến năm 2040 để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 - một con số thể hiện rõ quy mô và thách thức của quá trình chuyển đổi xanh.

"Chính vì vậy, Việt Nam cần nhanh chóng hoàn thiện hệ sinh thái đầu tư xanh toàn diện, từ khung pháp lý, cơ chế ưu đãi đến năng lực giám sát minh bạch, để đặt nền móng cho tương lai phát triển bền vững và thịnh vượng", ông Bình nhấn mạnh.

Đại diện Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC), bà Đỗ Ngọc Diệp, Quản lý Chương trình công trình xanh và công trình thích ứng khí hậu Việt Nam cho biết, Việt Nam là một trong những quốc gia chịu tác động nặng nề nhất bởi biến đổi khí hậu, với nguy cơ tổn thất GDP có thể lên tới 12-16% trong kịch bản xấu nhất.

Hiện IFC đang hỗ trợ Việt Nam thông qua nhiều công cụ như Chứng nhận công trình xanh EDGE, bản đồ rủi ro khí hậu, khung đánh giá khả năng chống chịu thiên tai và các công cụ phân tích dữ liệu phục vụ xây dựng lộ trình giảm phát thải. Đến nay, đã có hơn 32.000 căn hộ và gần 3.600 nhà thấp tầng tại Việt Nam đạt chứng nhận EDGE.

Theo bà Diệp, các công trình xây dựng hiện chiếm tới 40% tổng lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu. Vì vậy, chuyển đổi sang mô hình xây dựng xanh và thích ứng khí hậu không chỉ là xu hướng, mà là yêu cầu cấp thiết để đạt mục tiêu phát triển bền vững. 

Bà Diệp nhấn mạnh, Việt Nam có nhiều tiềm năng để thúc đẩy mô hình xây dựng xanh và chống chịu khí hậu. Đặc biệt, IFC cam kết đồng hành cùng Việt Nam trên con đường hướng tới nền kinh tế xanh, bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu./.