Chỉ 6 ngày nữa, những trường hợp sau sẽ không được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

Nghị quyết số 254 của Quốc hội về tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai, có hiệu lực từ năm 2026 đã quy định rõ các trường hợp không được bồi thường về đất khi Nhà nước thực hiện thu hồi. Đây là nội dung quan trọng, tác động trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất trong quá trình thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh và phát triển kinh tế – xã hội.

Cụ thể, khoản 10 Điều 3 Nghị quyết 254 xác định bốn nhóm trường hợp không được bồi thường về đất, trong đó có những trường hợp vẫn được xem xét bồi thường chi phí đầu tư vào đất còn lại, nhưng không được bồi thường giá trị quyền sử dụng đất.

Không bồi thường về đất nhưng được bồi thường chi phí đầu tư còn lại

Theo quy định tại khoản 1 Điều 107 Luật Đất đai, một số loại đất khi bị thu hồi sẽ không được bồi thường về đất, song vẫn được xem xét bồi thường phần chi phí đầu tư chưa thu hồi. Các trường hợp này bao gồm: đất được Nhà nước giao không thu tiền sử dụng đất (trừ đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân theo quy định riêng); đất giao cho tổ chức có thu tiền sử dụng đất nhưng được miễn nghĩa vụ tài chính; đất thuê trả tiền hằng năm hoặc thuê trả tiền một lần cho cả thời gian thuê nhưng được miễn tiền thuê, trừ một số trường hợp đặc thù theo luật định.

Ngoài ra, đất thuộc quỹ đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích do UBND cấp xã cho thuê; đất nhận khoán để sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làm muối; cũng như phần diện tích đất nông nghiệp được giao vượt hạn mức cho phép đều thuộc diện không được bồi thường về đất.

Đất do cơ quan, tổ chức Nhà nước quản lý

Một nhóm lớn khác không được bồi thường là đất do cơ quan, tổ chức của Nhà nước trực tiếp quản lý theo Điều 217 Luật Đất đai. Nhóm này bao gồm đất sử dụng cho mục đích công cộng; đất sông, kênh, rạch, ao, hồ; đất nghĩa trang, cơ sở hỏa táng, nơi lưu giữ tro cốt; đất có mặt nước chuyên dùng; đất rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, rừng sản xuất; đất đã thu hồi và giao cho tổ chức phát triển quỹ đất hoặc UBND cấp xã quản lý theo quy định.

Ngoài ra, đất được giao lại hoặc chuyển quyền từ tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao khi không còn nhu cầu sử dụng; đất nông nghiệp công ích của xã, phường, thị trấn; đất chưa đưa vào sử dụng cũng không thuộc diện được bồi thường khi thu hồi.

Thu hồi đất do vi phạm pháp luật đất đai

Theo Điều 81 Luật Đất đai, Nhà nước thu hồi đất mà không bồi thường trong trường hợp người sử dụng đất vi phạm pháp luật. Các hành vi vi phạm bao gồm sử dụng đất sai mục đích đã được giao hoặc cho thuê và đã bị xử phạt nhưng vẫn tái phạm; hủy hoại đất; được giao hoặc cho thuê đất không đúng đối tượng, không đúng thẩm quyền.

Đáng chú ý, các trường hợp nhận chuyển nhượng hoặc tặng cho quyền sử dụng đất trái quy định; để đất bị lấn chiếm; không thực hiện nghĩa vụ tài chính với Nhà nước; hoặc bỏ hoang đất trong thời gian dài (từ 12 đến 24 tháng tùy loại đất) sau khi đã bị xử phạt mà không khắc phục cũng thuộc diện thu hồi không bồi thường.

Đối với đất được giao hoặc cho thuê để thực hiện dự án đầu tư nhưng không đưa vào sử dụng hoặc chậm tiến độ, pháp luật cho phép gia hạn tối đa 24 tháng kèm nghĩa vụ tài chính bổ sung. Hết thời hạn gia hạn mà vẫn không sử dụng đất đúng quy định, Nhà nước sẽ thu hồi đất mà không bồi thường cả về đất, tài sản gắn liền với đất và chi phí đầu tư còn lại.

Thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng hoặc vì lý do an toàn

Trường hợp cuối cùng được quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 82 Luật Đất đai, bao gồm các trường hợp thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật, người sử dụng đất tự nguyện trả lại đất, hoặc khu đất có nguy cơ đe dọa tính mạng con người, không còn khả năng tiếp tục sử dụng.

Lưu ý: Việc xác định rõ các trường hợp không được bồi thường về đất giúp người dân, doanh nghiệp chủ động hơn trong quản lý, sử dụng đất, đồng thời tránh những rủi ro pháp lý khi Nhà nước thu hồi. Trong nhiều trường hợp, dù không được bồi thường về đất, người sử dụng đất vẫn có thể được xem xét bồi thường chi phí đầu tư còn lại nếu đáp ứng đầy đủ điều kiện theo quy định.