Tại tọa đàm góp ý dự thảo Luật PPP - “Hợp đồng PPP và giải quyết tranh chấp” diễn ra sáng nay (6/5), các chuyên gia và đại diện doanh nghiệp cùng chỉ ra những vướng mắc, tranh chấp, rủi ro trong dự thảo Luật PPP.
Theo ông Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư và công trình giao thông đường bộ Việt Nam, bản chất của đầu tư theo phương thức đối tác công - tư là phương thức đầu tư được thực hiện trên cơ sở hợp tác có thời hạn giữa Nhà nước và nhà đầu tư tư nhân thông qua việc ký kết và thực hiện hợp đồng PPP nhằm thu hút nhà đầu tư tư nhân tham gia cung cấp sản phẩm, dịch vụ công mà Nhà nước có trách nhiệm cung cấp.
“Nhưng nhiều nội dung liên quan đến các chủ thể, quyền và nghĩa vụ của các chủ thể với tài sản là công trình của dự án, những vướng mắc, tranh chấp, xử lý sai phạm chưa được nêu một cách thấu đáo”, ông Trần Chủng nhấn mạnh.
Đại diện Ban Soạn thảo, bà Vũ Quỳnh Lê, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu được áp dụng cho tất cả các dự án PPP, bảo đảm tính công khai, minh bạch và sự công bằng, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, nhà đầu tư và doanh nghiệp dự án PPP.
“Tuy nhiên, rủi ro chỉ được chia sẻ với điều kiện dự án bị tác động khi Nhà nước thay đổi chính sách, tức là lỗi thuộc về Nhà nước mà thôi”, bà Lê nhấn mạnh.
Cụ thể, theo khoản 1 Điều 83 Dự thảo Luật, nhà đầu tư, doanh nghiệp PPP chia sẻ với Nhà nước 50% phần tăng doanh thu giữa doanh thu thực tế và doanh thu theo phương án tài chính khi doanh thu thực tế đạt từ 125% mức doanh thu trong phương án tài chính trở lên.
Trong khi đó, theo khoản 2 Điều 183 Dự thảo Luật, Nhà nước chia sẻ với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP 50% phần giảm doanh thu giữa doanh thu thực tế và doanh thu cam kết tại hợp đồng PPP; trong đó, mức doanh thu cam kết tại hợp đồng không cao hơn 75% mức doanh thu trong phương án tài chính.
So sánh giữa quy định tại khoản 1 và khoản 2 trên đây, Luật sư Lê Đình Vinh, Giám đốc Công ty Luật Vietthink, Trọng tài viên VIAC khẳng định, có thể thấy ngay rằng mức doanh thu mà nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án chia sẻ với Nhà nước trong trường hợp tăng doanh thu sẽ cao hơn mức doanh thu mà Nhà nước chia sẻ với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án trong trường hợp giảm doanh thu. Nói cách khác, phần thiệt thòi hơn thuộc về các nhà đầu tư và doanh nghiệp dự án.
“Trong khi cơ chế Nhà nước chia sẻ phần giảm doanh thu với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án chỉ được áp dụng với những dự án PPP đáp ứng đầy đủ một số điều kiện nhất định (khoản 2 Điều 83) thì cơ chế nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án chia sẻ phần tăng doanh thu với Nhà nước lại áp dụng đối với mọi dự án PPP một cách vô điều kiện”, ông Vinh nhấn mạnh.
Theo quan điểm của ông Vinh để đảm bảo sự công bằng thì cơ chế chia sẻ phần tăng doanh thu với Nhà nước cũng chỉ nên áp dụng với một số dự án PPP khi thỏa mãn những điều kiện nhất định, tương tự trường hợp áp dụng cơ chế chia sẻ phần giảm doanh thu.
“Chẳng hạn, việc chia sẻ phần tăng doanh thu với Nhà nước chỉ nên áp dụng đối với một số loại hợp đồng PPP và đối với các dự án PPP có những lợi thế rõ rệt về tăng trưởng doanh thu ngay từ khi lập và phê duyệt dự án. Không áp dụng cơ chế chia sẻ phần tăng doanh thu đối với các dự án PPP đầu tư hệ thống cơ sở hạ tầng tại các địa phương vùng sâu vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, biên giới, hải đảo… như một biện pháp ưu đãi đầu tư để thu hút nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP đầu tư vào các địa bàn này”, ông Vinh nhấn mạnh.
Ông Phạm Văn Thưởng, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Đầu tư xây dựng 194 - cho hay: Trong hợp tác PPP, cơ chế chia sẻ rủi ro là một trong những yếu tố cốt lõi để thu hút các nhà đầu tư: “Chia sẻ rủi ro mà các nhà đầu tư mong đợi là Nhà nước phải bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho nhà đầu tư không chỉ trong khâu thực thi pháp luật mà còn cả khi có sự thay đổi về chính sách, thay đổi về quy hoạch tác động trực tiếp đến việc giảm doanh thu”.
Theo ông Thưởng, để có thể thu hút được các nhà đầu tư tham gia dự án PPP thì Nhà nước phải có những ưu tiên như ưu đãi về lãi suất thông qua hệ thống ngân hàng thương mại. Bởi, ngân hàng là một trong những đối tác hưởng lợi thông qua việc cho vay, nhưng khi dự án gặp rủi ro thì ngân hàng không chia sẻ với các nhà đầu tư.
Đại diện Công ty 194 cũng thông tin, Chính phủ đề xuất cơ chế chia sẻ rủi ro trường hợp nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án không quá 50% phần hụt thu giữa doanh thu thực tế và doanh thu cam kết theo hợp đồng. Nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án cam kết chia sẻ với Chính phủ không thấp hơn 50% phần tăng thu giữa doanh thu thực tế và doanh thu theo hợp đồng.
“Như vậy sẽ làm vô hiệu hóa toàn bộ kết quả đấu thầu vì giá trúng thầu thực chất là mức phí, thời gian thu bị điều chỉnh theo thực tế, bản chất là chuyển công trình từ đấu thầu thành chỉ định thầu. Điều này tạo lỗ hổng cho các nhà đầu tư bỏ giá thấp để trúng thầu, sau quá trình thực hiện sẽ điều chỉnh theo thực tế, không đạt mục tiêu của đấu thầu là cạnh tranh tìm nhà đầu tư phù hợp, vi phạm nguyên tác thị trường là lời ăn - lỗ chịu”, ông Thưởng nhận định.
Còn theo ông Phạm Minh Đức, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Đèo Cả: “Hợp đồng PPP với nhiều loại hợp đồng khác nhau như hợp đồng BOT, hợp đồng BT, hợp đồng BOO…. nhưng vẫn luôn tồn tại hai bên trong hợp đồng có quyền và nghĩa vụ với nhau nhằm thực hiện dự án. Để hoàn thành dự án thì việc giám sát thực hiện hợp đồng luôn phải xuất phát từ hai phía của hợp đồng để đảm bảo sự công bằng và quyền lợi của cả hai đồng thời tránh được cơ chế xin cho hiện nay”.
Theo dự kiến, Luật PPP sẽ được thông qua tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XIV vào tháng 5/2020. Trước đó, tại kỳ họp thứ 8, dự luật này đã nhận được nhiều ý kiến góp ý của các đại biểu Quốc hội và cơ quan soạn thảo đã tiếp thu, chỉnh lý. Dự thảo luật hiện có 11 chương với 109 điều, tăng 7 điều so với dự thảo trước.
