Chiều 6/3, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị trực tuyến toàn quốc về tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội.
Tại Hội nghị, GS.TS Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội khóa 15 cho biết, việc phát triển nhà ở xã hội mang ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh hiện nay. Với Quyết định số 444/QĐ-TTg ngày 27/2/2025, Thủ tướng Chính phủ đã giao nhiệm vụ phát triển nhà ở xã hội cho các địa phương. Điều này đánh dấu sự chuyển biến từ mô hình phát triển thụ động trước đây, vốn kém hấp dẫn so với bất động sản thương mại, sang một cơ chế chủ động hơn.
Đặc biệt, chính sách này tạo điều kiện để các bên liên quan, bao gồm doanh nghiệp, ngân hàng và người dân, chủ động huy động nguồn vốn và lập kế hoạch đầu tư. Sự phối hợp "tam giác" giữa chính quyền, doanh nghiệp và ngân hàng sẽ mang lại hiệu quả cao hơn, đặc biệt trong năm 2025 – thời điểm then chốt để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8%.
GS.TS Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội khóa 15. (Ảnh: VGP/Nhật Bắc)
Theo GS.TS. Hoàng Văn Cường, bất động sản, đặc biệt là nhà ở xã hội, sẽ là động lực thúc đẩy tăng trưởng. Việc phát triển nhà ở xã hội không chỉ giải quyết nhu cầu an cư mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng sống và tạo xung lực kinh tế - xã hội bền vững.
Dựa trên thực trạng hiện nay, GS.TS. Hoàng Văn Cường đề xuất cần rà soát lại quy hoạch đất đai dành cho nhà ở xã hội tại các địa phương.
"Hiện nay, Chính phủ đã ban hành các tiêu chí cụ thể, tức là đã xác định được nhu cầu. Từ đó, chúng ta có thể tính toán chính xác diện tích đất cần thiết. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải kiểm tra xem các địa phương đã thực hiện đúng kế hoạch phân bổ quỹ đất này hay chưa. Nếu không có sự giám sát chặt chẽ, việc triển khai nhà ở xã hội sẽ tiếp tục gặp trở ngại, ảnh hưởng đến cả doanh nghiệp và người dân có nhu cầu thực sự", GS.TS. Hoàng Văn Cường nêu rõ.
Thêm vào đó, đại biểu này cũng cho rằng, việc quy hoạch nhà ở xã hội cần được thực hiện tại các vị trí phù hợp với nơi sinh sống của người lao động, đặc biệt là các khu vực đông dân cư. Hiện tại, dù một số địa phương đã bố trí quỹ đất cho nhà ở xã hội, nhưng nhiều vị trí quá xa trung tâm, gây khó khăn trong việc tiếp cận các tiện ích và phương tiện giao thông. Nhà ở xã hội cần được đặt gần những khu vực có điều kiện sống cơ bản để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả sử dụng.
Đồng thời, quy hoạch các khu nhà ở xã hội cần tập trung hóa, thay vì phân tán. Nếu chỉ triển khai các dự án quy mô nhỏ với mức đầu tư hạn chế, sẽ rất khó hình thành các quần thể dân cư có đầy đủ tiện ích cần thiết như y tế, giáo dục và thương mại.
"Đối với nhà ở xã hội, cần tăng mật độ xây dựng và quy mô dự án để tạo ra các khu đô thị tập trung đủ lớn. Khi đó, các địa phương mới có thể thu hút đầu tư hạ tầng xã hội, đáp ứng nhu cầu của đối tượng thụ hưởng nhà ở xã hội; dẫn đến sự hình thành các mô hình đô thị đa chức năng, phù hợp với người lao động, chẳng hạn như các khu đô thị 3 phút.
Tuy nhiên, để thực hiện quy hoạch hiệu quả, tôi đề nghị các địa phương phải chịu trách nhiệm đánh giá và đầu tư hạ tầng cơ bản bên ngoài dự án, như giao thông và tiện ích công cộng.
Về các dự án lớn, tôi đề xuất cho phép doanh nghiệp đầu tư hạ tầng mềm bên trong, chẳng hạn như cơ sở y tế, giáo dục hoặc dịch vụ cộng đồng. Nếu chính sách này được chấp thuận, tôi tin rằng chúng ta sẽ tạo được mặt bằng thuận lợi để doanh nghiệp triển khai nhà ở xã hội một cách hiệu quả và bền vững", GS.TS. Hoàng Văn Cường kiến nghị.
Ngoài ra, Chính phủ cần xem xét và đơn giản hóa các thủ tục hành chính liên quan đến phát triển nhà ở xã hội. Thực tế, nhiều doanh nghiệp gặp phải không ít vướng mắc khiến quá trình triển khai dự án bị cản trở. Với nhà ở xã hội, hoàn toàn có thể chuẩn hóa quy trình giải quyết thủ tục và ấn định thời gian xử lý cụ thể. Hiện tại, các dự án nhà ở xã hội chưa phải đối mặt với quá nhiều cạnh tranh. Song, trong trường hợp có nhiều doanh nghiệp cùng đăng ký thực hiện một dự án, GS.TS. Hoàng Văn Cường đề xuất cần xây dựng tiêu chí lựa chọn nhà thầu minh bạch và hiệu quả.
Để thực thi hiệu quả, GS.TS. Hoàng Văn Cường kiến nghị thành lập một nhóm đầu mối chịu trách nhiệm giám sát và điều phối, đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong quá trình lựa chọn; đề nghị cơ quan nhà nước cần đảm nhận trách nhiệm xét duyệt thông tin và hồ sơ của người mua nhà ở xã hội, thay vì đẩy gánh nặng này sang doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, Chính phủ cũng cần tăng cường các giải pháp huy động vốn trong nước để phát triển nhà ở xã hội. Theo Nghị quyết của Quốc hội, việc nghiên cứu thành lập Quỹ Nhà ở Xã hội đã được đề cập. GS.TS. Hoàng Văn Cường đề xuất chính thức hình thành Quỹ này, sử dụng nguồn tiền từ khoản đóng góp 2% tiền sử dụng đất của các dự án nhà ở xã hội mà doanh nghiệp nộp. Nguồn quỹ này sẽ được dùng để đầu tư phát triển nhà ở xã hội trong tương lai.
Đồng thời, đề xuất áp dụng cơ chế người dân có thể đóng góp trước vào quỹ khi đăng ký mua nhà. Tiêu chí ưu tiên có thể dựa trên mức đóng góp và thời gian tham gia: ai đóng nhiều tiền và tham gia lâu hơn sẽ được ưu tiên lựa chọn. Cách làm này không chỉ huy động vốn hiệu quả mà còn giúp phân loại rõ ràng giữa đối tượng có khả năng mua, thuê mua hoặc thuê nhà, thay vì phải đánh giá thủ công từng trường hợp.
Theo GS.TS. Hoàng Văn Cường, Chính phủ cần giao chỉ tiêu cụ thể cho các ngân hàng về phát triển nhà ở xã hội, kèm theo kế hoạch thực hiện chi tiết và hợp lý.
Hiện nay, gói tín dụng 120.000 tỷ đồng đã được triển khai, nhưng tiến độ giải ngân cần được điều chỉnh phù hợp với kế hoạch phát triển mà các địa phương đề ra. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa ngân hàng và chính quyền địa phương để đảm bảo nguồn vốn được phân bổ kịp thời và hiệu quả./.
