Khơi thông nguồn lực đất đai để phát triển nông nghiệp

Nông dân cho thuê ruộng vẫn có tâm lý sợ mất đất

Gửi kiến nghị đến Diễn đàn, bà Trần Thị Lanh, HTX tiêu biểu năm 2024, thực hiện mô hình đại điền 100ha đất lúa ở xã Bình Minh (Kiến Xương, Thái Bình) cho hay: Hiện, người nông dân cho thuê ruộng vẫn có tâm lý sợ mất ruộng do chưa có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, nên việc thuê đất của người dân để sản xuất quy mô lớn của những nông dân có mong muốn làm đại điền như bà Lanh đang gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, một trong những trở ngại của đại điền hiện nay là vấn đề mặt bằng, bãi để khay mạ, kho chứa, nhà xưởng. Diện tích canh tác lớn nhưng nông dân lại chưa có đủ điều kiện để thuê đất làm nhà kho, nhà chứa thóc gạo, máy móc, nhà xưởng sấy thóc... Trong khi đó, xu thế hiện nay của nhiều đại điền Thái Bình là vừa canh tác lớn vừa mở rộng làm dịch vụ nông nghiệp cho các hộ, hợp tác xã khác. Do vậy, bà Lanh kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường hỗ trợ đại điền có mặt bằng hợp pháp để phát triển hệ thống kho, nhà xưởng phục vụ sản xuất nông nghiệp quy mô lớn.

Trả lời câu hỏi của bà Trần Thị Lanh về vấn đề các thủ tục cho thuê, sử dụng đất, để sản xuất quy mô lớn (đại điền), Vụ trưởng Vụ Đất đai (Bộ Tài nguyên và Môi trường) Đoàn Thị Thanh Mỹ, Luật Đất đai năm 2024 đã có điểm rất mới, đó là tập trung tích tụ đất nông nghiệp. Riêng với phương thức cho thuê đất nông nghiệp, Nhà nước sẽ có chính sách để hỗ trợ trong việc đo đạc, cấp giấy, chỉnh lý trên hồ sơ địa chính đối với trường hợp dồn điền đổi thửa thì ngân sách nhà nước đảm bảo.

Còn các trình tự, phương án, trong Điều 77 và 78 của Nghị định số 102 ngày 30/7/2024 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai năm 2024 đã quy định rõ, trong đó quy định cụ thể phần làm phương án sử dụng đất, làm sao để sử dụng đất có hiệu quả và trên cơ sở phương án sử dụng đất đó thì UBND cấp huyện sẽ xác nhận phương án.

Ngoài trường hợp tập trung đất nông nghiệp theo hướng hợp tác, cho thuê, chuyển đổi đất nông nghiệp thì còn một phương thức nữa, đó là tích tụ đất nông nghiệp thông qua nhận chuyển nhượng, nhận góp vốn… thì trong Điều 194 Luật Đất đai 2024 cũng đã quy định cụ thể phương án này và tại Khoản 6 Điều 45 thì đã cho phép các tổ chức kinh tế được nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất và sẽ có phương án.

Liên quan đến vấn đề làm sao để có mặt bằng xây dựng kho bãi, bảo quản nông cụ sản xuất, nông sản, bà Mỹ cho rằng, tại Điều 9 Luật Đất đai năm 2024 cũng như tại Điều 4, Điều 5, Điều 6 Nghị định số 102 đã quy định chi tiết phần phân loại đất, trong đó nhóm đất nông nghiệp khác sẽ có một phần diện tích để xây kho, bãi. Đây là những điểm rất mới tại Luật Đất đai năm 2024.

Về vấn đề quản lý sử dụng đất có nguồn gốc nông lâm trường, ông Mai Văn Phấn, Cục trưởng Cục Đăng ký và Dữ liệu Thông tin đất đai nhìn nhận, trải qua nhiều thời kỳ, lịch sử nguồn gốc đất đai đã được đặc biệt quan tâm, trong Luật Đất đai năm 2024 có nhiều chính sách linh hoạt hóa việc sử dug đất đai có nguồn gốc từ nông lâm trường này.

Để huy động nguồn lực đất đai, ông Phấn cho biết, Nhà nước cũng đã có quy định tích tụ đất đai, khi Doanh nghiệp có nhu cầu thì áp hình thức tích tụ, từ nhận chuyển nhượng của những đối tượng có giấy tờ sử dụng đất nông lâm trường đó, chỉ áp đấu giá đất nông lâm trường mà đã được bàn giao về địa phương, đã được đưa vào quỹ đất công của địa phương thì áp đấu giá, nhưng cũng có hình thức linh hoạt nữa là nhận chuyển nhượng như đã nêu trên. "Luật đã quy định mở, quan trọng là chúng ta áp hình thức nào", ông Phấn nói. 

Theo ông Mai Văn Phấn, hiện nay, trách nhiệm lớn nhất là thuộc về địa phương, theo đó, vai trò của địa phương là phải quản lý làm sao để có giải pháp tốt nhất cho đất nông lâm trường hiện nay. Trong đó, địa phương phải xác định rõ đất nông lâm trường nào giữ lại phát triển sản xuất, diện tích nào không phát triển, diện tích nào lấn chiếm, diện tích nào hoang hóa, để có ứng xử phù hợp. Nông lâm trường không sử dụng đất phải bàn giao cho địa phương, ưu tiên cho những người nhận giao khoán, và Nhà nước công nhận quyền sử dụng đất.

Lo ngại giá đất bị đẩy lên cao, người dân khó mua đất xây nhà

Tại Diễn đàn, ông Nguyễn Mạnh Hiếu, Chủ tịch hội nông dân Phú Xuyên, Hà Nội đặt câu hỏi về hiện tượng đấu giá đất, đẩy giá đất ảo lên cao. Theo đó, thời gian qua nhiều địa phương như Mê Linh, Hoài Đức, Thanh Oai... đã đấu giá quyền sử dụng đất, trong đó có cơn sốt đất rất cao, có những nơi lên tới hơn 100 triệu đồng/m2. Chủ trương đấu giá đất là đúng nhưng cũng có ý kiến lo ngại nhiều đối tượng lợi dụng để thổi giá đất lên cao, như vậy rất khó khăn cho những hộ gia đình có mức thu nhập thấp có thể mua đất để làm nhà, tách sổ cho con.

Đề cập đến những chính sách giúp kiểm soát việc đẩy giá đất ảo lên quá cao, nhưng vẫn tiếp tục áp dụng hình thức đấu giá để đảm bảo hài hòa lợi ích, tăng thu cho ngân sách nhà nước, ông Đào Trung Chính, Cục trưởng Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng người dân không nên lo ngại quá vấn đề đấu giá bởi thực tế các quy định trong Luật Đất đai năm 2024 đã có những sửa đổi nhằm khắc phục tình trạng này.

Cụ thể, ông Chính giải thích rằng, nếu theo Luật Đất đai năm 2013 người dân có nhu cầu đất ở phải tham gia đấu giá quyền sử dụng đất, thì nay, tại Điều 124 của Luật Đất đai năm 2024, đã có quy định rất cụ thể về các trường hợp này. Theo đó, người dân không phải tham gia đấu giá khi có nhu cầu đất ở, những trường hợp không phải đấu giá là cá nhân thường trú tại xã mà không có đất ở, chưa được Nhà nước giao đất ở, chưa hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở.

"Trước đây, chúng ta gọi nôm na là giao đất giãn dân thì lần này là giao chỉ định. Nếu người dân chưa có đất ở thì chính quyền xã, huyện, tỉnh phải quy hoạch các khu vực để giao đất ở cho các đối tượng này", ông Chính nói và khẳng định đây là quy định mới nên địa phương chưa triển khai được vì phải theo quy hoạch, các địa phương sẽ phải điều chỉnh quy hoạch để giải quyết nhu cầu về đất ở cho người dân.

Bổ sung thêm, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đỗ Đức Duy cho biết, trong phiên thảo luận tại hội trường tại Kỳ họp Quốc Hội thứ 8, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã cũng đã đưa ra các giải pháp khắc phục tình trạng, vướng mắc, bất cập, thậm chí có trường hợp lợi dụng đấu giá đất để thổi giá hưởng lợi.

Trong đó bao gồm việc các địa phương cần thực hiện nghiêm các quy định về Luật đấu giá tài sản của nhà nước, Luật giá, luật Đất đai năm 2024. Đồng thời công khai minh bạch, kế hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị, nhất là tại khu vực đấu giá và điều chỉnh hợp lý giá đất trong bảng giá đất làm cơ sở để định giá khởi điểm khi đấu giá đất.

"Theo quy định của Luật Đất đai 2024, cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải xác định lại giá đất cho phù hợp với mặt bằng giá thực tế, nhưng vừa qua có một số địa phương được đầu tư đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật nhưng vẫn lấy giá đất khi chưa có đầu tư về hạ tầng để làm giá khởi điểm, dẫn đến giá khởi điểm tính đấu giá với giá khu đấu giá có khoảng cách lớn, khiến nhiều đối tượng mong muốn thông qua đấu giá để mua trục lợi", ông Duy nói.

Bên cạnh đó, Lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng các địa phương cần tăng cường các giải pháp về nguồn cung đất ở, nhà ở phù hợp với nhu cầu của đại đa số người dân, có giá cả hợp lý để bà con có thể chi trả và mua sử dụng, tránh tình trạng mất cân đối cung cầu về đất ở, nhà ở... Vì khi cung cầu không gặp nhau thì giá bị đẩy lên cao.

Thêm nữa, trong quy chế đấu giá, có thể quy định rút ngắn thời gian nộp tiền trúng đấu giá, đồng thời bổ sung quy định công khai các trường hợp trúng giá cao bỏ cọc để hạn chế trường hợp lợi dụng đấu giá trục lợi. Đi liền với những giải pháp đó, cần tăng cường thanh tra, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm để khắc phục các tình trạng như các đại biểu vừa phản ánh trong thời gian vừa qua ở vùng ven ngoại thành Hà Nội.