Đầu tư công sẽ là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Việt Nam thời gian tới
Trong Báo cáo, chuyên gia ACBS cho biết, sau giai đoạn tăng trưởng tích cực năm 2023, đầu tư công năm 2024 rơi vào trạng thái trầm lắng với tiến độ giải ngân chậm. Vốn thực hiện từ Ngân sách Nhà nước đạt 495,9 nghìn tỷ đồng trong 11 tháng đầu năm 2024, chỉ tăng nhẹ 1,8% so với cùng kỳ, đạt 64,3% kế hoạch. Đặc biệt, các dự án thuộc ngành Giao thông Vận tải chỉ giải ngân được 62,7 nghìn tỷ đồng, giảm 14,1% so với năm trước, đạt 85,6% kế hoạch.
Nguyên nhân chính là việc triển khai Luật Đất đai 2024, có hiệu lực từ 1/8/2024, làm tăng chi phí giải phóng mặt bằng và tạm dừng một số dự án để điều chỉnh. Ngoài ra, việc thiếu hụt vật liệu và cát san lấp cũng ảnh hưởng đáng kể đến tiến độ.
Tuy nhiên, ACBS vẫn kỳ vọng đầu tư công sẽ là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong thời gian tới, khi các vướng mắc về pháp lý được tháo gỡ. Song song với việc đẩy mạnh hoàn thiện các công trình trọng điểm như tuyến cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2, sân bay quốc tế Long Thành, tuyến đường sắt Bắc - Nam.
Chính phủ cũng đặt mục tiêu tăng trưởng GDP của Việt Nam giai đoạn 2026 - 2030 là 7,5 - 8,5%/năm. Yếu tố then chốt để đạt được kế hoạch tăng trưởng GDP này phần lớn sẽ đến từ các hoạt động giải ngân đầu tư công đầy tham vọng.
"Vì vậy, chúng tôi kỳ vọng đầu tư công sẽ nhanh chóng được thúc đẩy ngay từ đầu năm 2025, ngay khi các luật mới ban hành đi vào hiệu lực", chuyên gia ABCS kỳ vọng.
ACBS kỳ vọng đầu tư công sẽ là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong thời gian tới. (Ảnh minh họa: Lê Toàn/Báo Đầu tư)
Sự lạc quan của ABCS đến từ quan sát dư địa đẩy mạnh đầu tư công còn nhiều. Trong bối cảnh bức tranh về Ngân sách Nhà nước và nợ công của Việt Nam hiện đang ở trạng thái rất tích cực, sẽ tạo nhiều dư địa cho việc gia tăng thêm nợ vay của Chính phủ và thúc đẩy chi tiêu đầu tư công.
"Tỷ lệ nợ công/GDP giảm đều trong gần 10 năm qua, hiện ở mức 36,6% vào thời điểm cuối năm 2023 và ước tính ở mức 37% vào cuối năm 2024. Bên cạnh đó, thâm hụt ngân sách/GDP đang duy trì ổn định quanh mức 4,0%.
Áp lực thanh toán nợ gốc và lãi Trái phiếu Chính phủ trong giai đoạn 2024 - 2027 ở mức bình quân là 113.000 tỷ đồng/năm. Trong giai đoạn 2028 - 2033 là 211.000 tỷ đồng/năm. Trong khi đó, lãi suất phát hành mới của Trái phiếu Chính phủ Việt Nam trong thời gian qua đang được duy trì ở mức tương đối thấp", Chứng khoán ACB phân tích.
Về mặt chính sách, ACBS cho biết, để đẩy mạnh công tác giải ngân vốn cho các dự án hạ tầng trọng điểm, Chính phủ ban hành liên tiếp các biện pháp thúc đẩy giải ngân đầu tư công.
Đơn cử, ngày 19/09/2024, quyết định số 1008/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Ban hành Kế hoạch triển khai đợt thi đua cao điểm "500 ngày đêm thi đua hoàn thành 3.000km đường bộ cao tốc".
Ngày 7/11/2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Công điện số 115/CĐ-TTg về việc quyết liệt thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công những tháng cuối năm 2024.
Ngày 29/11/2024, Quốc hội thông qua Luật Đầu tư công (sửa đổi) có hiệu lực từ 01/01/2025, với những điểm mới quan trọng. Đáng chú ý là có cơ chế, chính sách thí điểm, đặc thù đã được Quốc hội cho phép áp dụng cũng được quy định gồm: (1) Tách công tác đền bù, tái định cư thành dự án độc lập; (2) Giao một UBND cấp tỉnh làm cơ quan chủ quản dự án khi dự án đi qua ít nhất hai đơn vị hành chính cấp tỉnh; (3) Cho phép HĐND cấp tỉnh bố trí vốn ngân sách địa phương để ủy thác thực hiện các chính sách tín dụng thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội. Qua đó, đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng. Xử lý các vấn đề phát sinh linh động hơn để kịp tiến độ thi công dự án.
Đồng thời, việc bổ sung các quy định quy trình cho dự án sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài và các quy định cho phép vượt hạn mức 20% (nhưng không vượt quá 50% số vốn kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn trước), sẽ tăng thêm nguồn lực tài chính để thực hiện các dự án đầu tư công.
Cùng với đó, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) và chính thức có hiệu lực từ ngày 15/01/2025. Trong đó, Chính phủ đưa ra một loạt đề xuất để tháo gỡ vướng mắc cho các dự án PPP, nhằm đẩy mạnh thu hút vốn đầu tư, tạo môi trường đầu tư thuận lợi cho dự án hạ tầng công cộng. Từ đó giúp cơ sở hạ tầng ngày càng hoàn thiện, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
"Năm 2025 là năm cuối của kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021 - 2025, ghi nhận mức đầu tư công kỷ lục lên tới 791.000 tỷ đồng (tương đương 6,4% GDP) đã được Quốc hội phê duyệt. Khoản ngân sách này sẽ giúp đẩy mạnh thi công các công trình trọng điểm như tuyến cao tốc Bắc Nam giai đoạn 2, sân bay quốc tế Long Thành, và tuyến đường sắt Bắc Nam. Giai đoạn 2026 - 2030, Chính phủ sẽ tiếp tục quyết liệt triển khai hàng loạt dự án trọng điểm, như dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam", ACBS phân tích.
Doanh nghiệp ngành nguyên vật liệu xây dựng hạ tầng hưởng lợi
Cùng với sự gia tăng đầu tư công, các doanh nghiệp trong lĩnh vực xây dựng hạ tầng, vật liệu xây dựng như thép, xi măng, nhựa đường, logistics, bất động sản dân dụng và khu công nghiệp được kỳ vọng sẽ hưởng lợi lớn.
Theo ACBS, giá trị backlog (đơn hàng tồn đọng) của nhiều doanh nghiệp xây dựng hạ tầng đã gấp 2 - 4 lần doanh thu trung bình giai đoạn 2021 - 2023, tạo cơ sở để tăng trưởng doanh thu trong hai năm tới.
Ví dụ, dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2 với tổng mức đầu tư 146.990 tỷ đồng, dài 729km, đã bắt đầu thi công từ năm 2023 và dự kiến cơ bản hoàn thành vào năm 2025, vận hành từ năm 2026. Những doanh nghiệp lớn như Vinaconex (VCG), Đèo Cả (HHV) và CIENCO 4 (C4G) đã được chỉ định thầu, và giai đoạn 2025 - 2026 được xem là "điểm rơi lợi nhuận" của các doanh nghiệp này.
Các dự án trọng điểm khác như sân bay Long Thành, đường Vành đai 3 TP.HCM, và đường Vành đai 4 Hà Nội cũng đang được đẩy nhanh tiến độ. Đặc biệt, dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam với tổng vốn đầu tư 67,3 tỷ USD dự kiến khởi công năm 2027 và hoàn thành năm 2035, sẽ tạo ra thị trường xây dựng trị giá 33,5 tỷ USD, mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp ngành xây dựng hạ tầng và vật liệu.
Đầu tư công gia tăng, các doanh nghiệp trong lĩnh vực xây dựng hạ tầng, vật liệu xây dựng, bất động sản dân dụng và khu công nghiệp được kỳ vọng hưởng lợi. (Ảnh minh họa: Bùi Văn Doanh)
Trong nhóm doanh nghiệp nguyên vật liệu, Tập đoàn Hòa Phát (HPG) được dự báo sẽ tăng sản lượng thép xây dựng khoảng 10% trong năm 2025 nhờ nhu cầu từ các dự án đầu tư công.
CTCP Đầu tư hạ tầng giao thông Đèo Cả (HHV), ACBS đánh giá cao điểm công việc của mảng xây lắp trong giai đoạn 2024 - 2026. Kế hoạch đẩy mạnh đầu tư công từ Chính phủ giai đoạn 2021 - 2025 đã đem đến nhiều hợp đồng xây lắp lớn cho doanh nghiệp này. Hiện giá trị đơn hàng tồn đọng của Đèo Cả đạt hơn 2.900 tỷ đồng, gấp khoảng 3 lần doanh thu xây lắp năm 2023 và sẽ đẩy mạnh ghi nhận doanh thu mảng xây lắp vào 2024 - 2026.
Tổng CTCP Xuất nhập khẩu và Xây dựng Việt Nam (Vinaconex - VCG) hiện có giá trị đơn hàng tồn đọng lớn, với hơn 17.000 tỷ đồng, hơn 2 lần doanh thu mảng xây lắp trong năm 2023 nhờ vào liên tục trúng thầu các dự án trọng điểm quốc gia như sân bay Long Thành và cao tốc Bắc - Nam. Vinaconex sẽ có nhiều khả năng trúng các gói thầu mới nhờ vào kinh nghiệm và năng lực triển khai các dự án lớn.
CTCP Xây dựng và Sản xuất Vật liệu Xây dựng Biên Hòa (VLB) cũng đang sở hữu 5 mỏ đá (Thạnh Phú 1, Thiện Tân 2, Tân Cang 1, Soklu 2, Soklu 5), các mỏ đá của doanh nghiệp này đều có vị trí thuận lợi, cung cấp cho các dự án trọng điểm khu vực miền Đông và Tây Nam Bộ như cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2, sân bay quốc tế Long Thành, Vành đai 3 TP.HCM.
Ước tính nhu cầu đá xây dựng cho hoạt động phát triển các dự án trọng điểm tại Nam bộ giai đoạn 2024 - 2030 sẽ ở mức 37,3 tỷ m3 các loại, tương đương với lượng đá tiêu thụ hàng năm sẽ tăng thêm 10%. Với tổng công suất khai thác cấp phép là 5,7 triệu m3/năm sẽ giúp doanh nghiệp này hưởng lợi khi phục vụ nhu cầu đá xây dựng được gia tăng.
