Một trong những điều thấy ngay, ấy là lòng tốt.
Mà chuyện máy phát gạo tự động do một thanh niên người Việt phát minh đã trở thành hẳn một trào lưu đấy thôi. Người ta gọi cho nhanh là... ATM gạo. Đầu tiên là từ Sài Gòn, rồi ra Hà Nội, rồi lan ra cả nước.
Cái máy này nó tiết kiệm người vận hành, bảo đảm cách ly, vô tư với cả người cho và người nhận.
Nhưng phía sau nó cũng có nhiều chuyện.
Sở hữu được cái máy ATM rồi, việc đầu tiên là anh phải có gạo "nạp" vào. Thường thì chủ máy lo việc này rồi sau đấy lòng tốt lan tỏa, mọi người cứ thế chở đến. Người ít dăm cân, người nhiều cả tấn... cứ thế nhân lên. Có nơi chủ máy phải tuyên bố... ngừng tiếp nhận gạo vì hết chỗ chứa.
Thế nhưng không phải lúc nào cũng suôn sẻ.
ATC gạo ở Hà Nội (Ảnh: Tổng hợp)
ATM ở Hà Nội từng "vỡ trận" ngày đầu vì người tới nhận đông quá, lại không chịu xếp hàng, chen lấn như thời bao cấp giành nhau mua... vé xe. Thế là ào lên một cơn... "gạch đá".
Anh thanh niên sáng chế ra ATM gạo mới tội. Bao nhiêu công sức bỏ ra làm máy, bỏ gạo vào máy, rồi từ đấy nhân ra, người mang gạo đến nạp, người đến "rút" gạo đi, ngày càng văn minh, có cả nhận diện mặt, loa nhắc nhở nữa...
Nói câu chuyện nhận diện lại nhớ, ngay giờ vào check in ở khách sạn, một số khách sạn đã có máy tự động chụp khách. Lúc xuống phòng ăn, thay vì phải chìa thẻ từ khóa phòng, anh đi qua cái máy nhận diện, nó... mời anh vào ngay nếu nó đã lưu, còn không thì nó báo là không phải, anh phải lấy chìa khóa ra.
Việc này thuận tiện cho cả hai phía - khách và khách sạn. Khối anh ở phòng trên tầng cao chót vót, quên khóa hoặc người khác cầm, cứ loay hoay mãi thì đây, chỉ cần đưa mặt ra là "Kính chào quý khách!" ngay.
Thì ngày đầu tiên máy ATM gạo có nhận diện khuôn mặt, đã ào lên một cuộc "gạch đá" rằng là nhân quyền, nhân văn, rằng này rằng nọ. Rồi đỉnh điểm là một cô bé vào nhận gạo, bị loại ra. Thế là anh chàng này "lãnh đủ", đến mức chán quá, định bỏ cuộc.
Nó có một thực tế, ấy là bên cạnh những người nghèo thật sự, đầy lòng tự trọng, thì vẫn còn những người tham và rất tham. Ngay cả những người tưởng sẽ không bao giờ tham, thế mà họ cũng vẫn tham đấy thôi. Cũng dịp dịch này, chẳng đã chứng kiến biết bao người tham. Công ty kia để một bàn đầy những túi quà, "ai thiếu lấy một túi, ai ổn thì thôi", nhưng chỉ... 2 người lấy là đã hết cả bàn! Một thanh niên lấy 3 túi, sau đấy là một chị, cầm cái bao ra cho tất cả vào xách đi. Xong!
Vụ việc mời cô bé kia ra khỏi hàng là do một nhân viên làm trong một phút bất cẩn và mệt nữa. Họ làm việc hơn 12 tiếng một ngày, tiếp xúc hàng ngàn người. Đành rằng họ sai nhưng nếu đặt mình vào địa vị ấy, thì sẽ thấy nên vị tha mà cho qua bởi ngay sau đấy họ đã nhận sai, anh chủ máy rất tốt bụng kia đã đi tìm cô bé để nhận cô ấy vào làm việc.
Thế mà thiên hạ ầm ầm "gạch đá"... Gẩy được ngọn lửa giữa gió giữa mưa mới khó, chứ làm nó tắt thì dễ vô cùng. Lan tỏa lòng tốt, điều thiện mới khó, chứ vùi dập nó, đẩy nó về vị kỷ cũng dễ vô cùng.
Tôi mới quen một cô chủ một tiệm vàng lớn qua facebook và làm từ thiện. Cô này có một nỗi nghiện, là nghiện... làm từ thiện. Cô bảo nó như cái nghiệp rồi. Hôm rồi, cô ấy cũng bỏ tiền ra sắm 5 máy phát gạo mang về Gia Lai. Rất hào hứng, sôi nổi.
5 ATM gạo ấy đặt ở Pleiku và mấy huyện nữa. Nhưng không phải lúc nào công việc cũng phơi phới. Chẳng biết làm gì để giải tỏa, cô ấy... nhắn tin cho tôi. Sau cuộc nhắn tin này, sáng hôm sau, cô ấy và các bạn trong "hiệp hội" thiện nguyện lại chở mấy xe hàng xuống các làng nghèo ở huyện K'bang, cách thành phố Pleiku chỗ các bạn ấy ở khoảng 150 cây số, phát cho bà con. Để chở đi, các bạn ấy đi xin, đóng gói, chất lên xe, chở đi, đến nơi lại khuân xuống và phát, giữa trưa nắng, huỳnh huỵch hơn cửu vạn, mà toàn là ông chủ, bà chủ...
Trích nguyên văn đoạn nói chuyện và có lẽ không cần bàn gì thêm:
"Em mừng quýnh luôn. Em cám ơn anh. (Là bạn tôi vừa chuyển cho nhóm các cô ấy 8 triệu đông mua thêm gạo và cô ấy làm một việc mà tôi ít thấy ở những người giàu: "Em cúi đầu cảm ơn anh"- nhắn tin cho người chuyển tiền - và sau đấy nhắn tin cảm ơn tôi - người chắp nối). Nhiều người nói cái kiểu làm của tụi em là vô bổ và không thiết thực. Cho 2 ký quá ít, sao không làm như họ, bê cả bao tới nhà. Nhưng họ không nghĩ tới cảnh tụi em đi xin gạo. Mấy đứa tụi em cực lắm. Ai cho 10 ký, 5 ký cũng mừng rơi nước mắt, huống chi bạn anh cho mấy trăm ký. Người nghèo cũng nên chịu khó một chút, tới lấy 2 ký về ăn, hết rồi tới lấy tiếp thì họ mới trân quý.
Bọn em chia nhỏ mỗi lần 2 ký là để nhà nào cũng có, chứ một lần 10 ký thì chỉ một số ít được, sẽ bị sót. Còn dùng máy thì sẽ không ai bị sót. Người tới nhận gạo là những người cần. Nhưng cũng không loại trừ có người tham, muốn lấy nhiều và họ quay vòng. Nhưng đó là nghiệp của họ, tụi em không bao giờ chỉ trích, chỉ nhắc nhẹ: Cô có rồi, nhường người khác đi cô, tụi con đi xin cũng cực lắm cô.
Em thấy nỗi lòng người đi quyên gạo còn cay đắng hơn nhiều người đi nhận gạo, sao không ai nghĩ tới điều này mà lại chỉ trích. Nhóm tụi em khá đông, đôi khi ngồi nói chuyện với nhau mà rớt nước mắt, nhiều lúc nản muốn bỏ cuộc nhưng rồi lại thấy việc làm của mình được lan tỏa, nhiều người góp với tụi em, thì lại thấy vui.
Giờ em quen và thân với rất nhiều người... nghèo. Họ khoe với em: Hôm qua cô được chị kia cho rồi, thôi con đem cho nhà khác đi, nhà kia hôm nay hết gạo kìa. Nhiều người thấy tụi em làm cũng sốt ruột. Xin họ không cho nhưng họ tự làm. Theo em thì kiểu gì cũng được, nhưng bà con nghèo nhận xong khoe với em là mãn nguyện rồi.
À mà anh biết không, từ ngày em làm từ thiện, chồng em cũng mất bạn nhiều. Họ sợ em xin, nên họ né. Nhưng em tế nhị, không xin họ mà chỉ đăng lên facebook, có lòng thì họ góp vào. Bao nhiêu người làm từ thiện, nhưng chỉ một hai lần là họ bỏ cuộc hết. Tụi em lì lợm nên mới tồn tại năm này qua năm nọ.
Nhiều lúc cũng chán, nhưng nghe mấy người dưới huyện gọi điện lên, "Em ơi em ơi nhà nọ nhà kia bữa giờ đói quá em ơi, chả còn gì ăn...", thế là lại chịu không nổi, lại đi xin. Có hôm ra sau bến xe gặp bà già chống gậy, đi không nổi, nhặt ve chai, thấy thương nhưng sức mình có hạn, nên muốn cho thì phải đi xin. Muốn xin được thì một là mình phải bỏ ra trước, rất nhiều á, hai là phải hết sức minh bạch. Cả hai thứ ấy em có. Ở huyện đến đâu cũng thấy người khổ, người đói.
Họ xin thì mình cho, còn họ lấy về dùng ra sao mình sao mà kiểm soát được. Nhưng nếu cứ suy nghĩ tiêu cực thì những người cần thật sự lại không có. Nghĩ lại cái cậu làm ra ATM gạo cũng tội. Lỗi của người vận hành, mà giờ người ta chĩa "súng" vào cậu ấy. Em đây lại mới bị nè. Gạo đặt mua, đích thân một vị lãnh đạo đặt và tặng, tại cơ sở uy tín mà thiên hạ đang đồn là gạo dở. Đời chi lạ... Thôi chào anh, em ngủ sớm, 4 giờ sáng mai dậy chỉ huy 5 xe xuống huyện"...
