TS. Nguyễn Đức Kiên: Nếu dũng cảm “sửa mình”, doanh nghiệp sẽ phục hồi và phát triển bền vững hơn

Hướng tới mục tiêu tăng trưởng 6 - 6,5% của năm 2024, những động lực và trụ cột của nền kinh tế phải xoay chuyển như thế nào? Tác động của những yếu tố địa chính trị và kinh tế thế giới đến kinh tế vĩ mô và doanh nghiệp Việt Nam ra sao? Để có thể mở rộng đầu tư trong bối cảnh nhu cầu thế giới và trong nước đều suy giảm, doanh nghiệp cần lưu ý điều gì? Thị trường bất động sản sẽ diễn biến ra sao và doanh nghiệp cần thay đổi như thế nào để thích ứng? Đó là những câu hỏi lớn cho năm 2024.

Nhân dịp đầu năm mới, TS. Nguyễn Đức Kiên, nguyên Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội, nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ đã có cuộc trao đổi với Tạp chí điện tử Bất động sản Việt Nam (Reatimes).

PV: Tình hình kinh tế nước ta đã có thay đổi tích cực nhưng vẫn còn rất nhiều khó khăn bởi những biến động bất ngờ của địa chính trị thế giới cũng như "sức nóng" từ các vụ án kinh tế lớn trong nước. Theo ông, thời gian tới, những yếu tố này có tác động ra sao đến kinh tế Việt Nam?

TS. Nguyễn Đức Kiên: Hiện nay, khó khăn từ yếu tố địa chính trị thế giới và địa chính trị khu vực sẽ tác động chủ yếu đến môi trường kinh doanh và doanh nghiệp trong nền kinh tế. Đầu tiên, nó khiến kinh tế thế giới nói chung và nhu cầu tiêu dùng của các thị trường lớn nói riêng chưa thể phục hồi. Điều đó tác động trực tiếp tới các doanh nghiệp Việt Nam đang sản xuất, kinh doanh hàng hóa xuất khẩu.

Sản xuất công nghiệp tiếp tục trì trệ, khiến lao động trong khu vực này mất việc làm và thu nhập của họ bị ảnh hưởng. Chính yếu tố này đã dẫn đến tiêu dùng nội địa giảm tốc, từ đó tác động ngược trở lại đến các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất, đồng thời còn tiếp tục ảnh hưởng đến các lĩnh vực thương mại, dịch vụ… khác của nền kinh tế.

Một yếu tố khác là sự thanh lọc của môi trường kinh doanh trong nước, khi thời gian qua, việc xét xử một số vụ án kinh tế lớn trong nước đã góp phần làm lành mạnh môi trường kinh doanh của Việt Nam. Những vụ việc này đều là những vấn đề đã trải qua thời gian tích tụ và khi "vỡ" ra, để xử lý thì cần thêm hành lang pháp lý. Đây được coi như những thực tế khách quan và chúng ta cần bình tĩnh để xử lý. Vì vậy tôi cho rằng, đây là diễn biến tích cực chứ không hoàn toàn tiêu cực đối với môi trường kinh doanh trong nước. Điều này chỉ tiêu cực đối với các doanh nghiệp làm ăn khuất tất.

Cho đến thời điểm hiện tại, sau nhiều ý kiến chỉ đạo của Chính phủ, vẫn không nhiều doanh nghiệp bất động sản tiến hành tái cơ cấu một cách nghiêm túc và bài bản. Chính vì vậy, sẽ vẫn còn nhiều khó khăn đối với các doanh nghiệp này trong năm 2024.

PV: Tư duy "dám nhận sai, dám thay đổi" có ý nghĩa ra sao đối với quá trình điều hành kinh tế trong thời gian tới, thưa ông?

TS. Nguyễn Đức Kiên: Theo tôi, tư duy "dám nhận sai, dám thay đổi" trong thời điểm này cần nghiêng về phía doanh nghiệp. Trên thực tế, Chính phủ đã có rất nhiều thay đổi, cải cách trong điều hành chính sách từ đầu nhiệm kỳ đến nay.

Ví dụ như thị trường xăng dầu liên tục có những thay đổi để phù hợp với diễn biến thị trường, chu kỳ điều chỉnh giá xăng dầu đã được co ngắn lại để sát với giá thị trường, biên độ giao dịch nhỏ hơn… Hay trong lĩnh vực tiền tệ, sự cải cách và vào cuộc nhanh chóng của Chính phủ đã được thể hiện qua con số tăng trưởng tín dụng của những ngày cuối năm 2023...

Những thay đổi đó đã biểu hiện ra ở nền kinh tế trong thời điểm cuối năm 2023 vừa rồi, với những diễn biến tích cực hơn rất nhiều.

Nếu các doanh nghiệp phát hiện ra sai phạm của mình và dũng cảm sửa sai, thì nền kinh tế sẽ có khả năng phục hồi và phát triển bền vững hơn nữa trong năm 2024.

PV: Thực tế, đại dịch Covid-19 đã làm đứt gãy cả cung và cầu của kinh tế thế giới. Điều này rất khác với giai đoạn 2008 - 2009 khi chúng ta chỉ bị giảm cầu, nên chỉ cần kích cầu. Theo dự báo của ông, hậu đại dịch Covid-19 còn ảnh hưởng gì đến kinh tế Việt Nam?

TS. Nguyễn Đức Kiên: Có thể nói, chúng ta đang ở trong quá trình sắp xếp, định hình lại trật tự mới của kinh tế thế giới, nhưng khi nền kinh tế toàn cầu đang tìm cách để sắp xếp lại thì xung đột ở một số khu vực trên thế giới xảy ra đã tác động rất lớn đến kinh tế thế giới và cũng ảnh hưởng tới kinh tế Việt Nam.

Điều này thể hiện qua giá các mặt hàng như dầu, phân bón, vật liệu thiết yếu, sản phẩm nông nghiệp cho châu Âu... Giá dầu hướng dương trên thế giới tăng trong khi Việt Nam lại nhập khẩu mặt hàng đó nên cũng bị ảnh hưởng.

Tuy nhiên, điều này cũng tác động dẫn đến việc sắp xếp lại chuỗi cung ứng hàng hóa của thế giới và hình thành các chuỗi cung ứng mới. Nếu trước năm 2020, xu thế toàn cầu hóa đang là xu thế chủ đạo; thì sau khi đại dịch Covid-19 bùng phát, xu hướng bảo hộ thị trường nội địa được thực hiện rất mạnh mẽ. Vấn đề cần được đặt ra ở đây là, với phương thức như vậy có tạo ra được thị trường bền vững hay không? Đứng về mặt kinh tế học thì chưa chắc xu hướng này tạo ra một nền kinh tế bền vững.

PV: Để GDP năm 2024 đạt mục tiêu tăng trưởng từ 6 - 6,5%, Việt Nam cần thực hiện những giải pháp nào, thưa ông?

TS. Nguyễn Đức Kiên: Mục tiêu tăng trưởng từ 6 - 6,5% là một mức rất cao.

Năm 2023, kinh tế vĩ mô của nước ta ổn định với những điểm sáng như: Lạm phát và lãi suất đang giảm, tỷ giá cơ bản ổn định; đón sự dịch chuyển chuỗi cung ứng và dòng vốn đầu tư toàn cầu; rủi ro tài khóa ở mức trung bình, dư địa chính sách vẫn còn. Bên cạnh đó, kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi năng lượng được chú trọng. Hội nhập quốc tế được đẩy mạnh như nâng cấp quan hệ với một số nước. Cơ cấu lại nền kinh tế, hoàn thiện thể chế được thúc đẩy như sửa đổi Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản…

Tuy nhiên, những thách thức phải đối diện và xử lý trong năm 2024 là không nhỏ, như: Khu vực doanh nghiệp vẫn tiếp tục khó khăn, tăng trưởng xuất nhập khẩu nhìn chung vẫn giảm; đầu tư công có chuyển biến tăng cả về tổng giá trị và tỷ lệ giải ngân nhưng vẫn chậm so với yêu cầu. Nền kinh tế của Việt Nam chủ yếu dựa vào vốn tín dụng ngân hàng nhưng hệ thống ngân hàng cũng còn tiềm ẩn nhiều rủi ro về nợ xấu; trong khi đó, thị trường bất động sản, chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp vẫn đối diện với nhiều rủi ro tiềm ẩn.

Khi áp dụng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thì tốc độ tăng trưởng như đã đặt ra là định hướng để mở rộng cải cách thể chế, từ đó tạo ra sự linh hoạt trên thị trường và thu hút được nhiều nguồn đầu tư khác.

Đây cũng là một áp lực để chúng ta sử dụng hiệu quả hơn nữa đầu tư công để dẫn dắt đầu tư tư nhân trong các lĩnh vực.

Ví dụ, trong lĩnh vực bất động sản, việc Nhà nước có những chính sách hỗ trợ cởi mở hơn đối với nhà ở xã hội và nhà ở cho người có thu nhập thấp cũng là cách để tái cơ cấu thị trường bất động sản trong nước theo hướng đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường, không tập trung quá nhiều vào phân khúc nhà ở cho người có thu nhập cao như trước đây các doanh nghiệp đang làm.

Như vậy, thị trường đang có nhiều dấu hiệu tích cực và với các chỉ tiêu Quốc hội đã thông qua sẽ là minh chứng cho việc Chính phủ đang quyết tâm trong cải cách thể chế, quyết tâm đẩy mạnh đầu tư công và thu hút vốn FDI.

Đặc biệt, cuối năm 2023, chúng ta đã thực hiện được một loạt hoạt động ngoại giao kinh tế quan trọng với các đối tác chiến lược. Đây cũng đồng thời là những khu vực lớn cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu và thu hút doanh nghiệp FDI tiềm năng vào Việt Nam.

Vấn đề hiện nay là Việt Nam có tận dụng được những cơ hội mà các nhà chính trị hoạch định chính sách vĩ mô tạo ra hay không? Đây lại là vấn đề vi mô, thuộc về các doanh nghiệp.

PV: Nhiều dự báo cho thấy, năm 2024, tăng trưởng của các nền kinh tế hàng đầu thế giới, là đối tác thương mại lớn, quan trọng của nước ta sẽ suy giảm so với năm 2023. Trước bối cảnh như vậy, theo ông, kinh tế nước ta sẽ dựa vào những động lực nào để thúc đẩy tăng trưởng?

TS. Nguyễn Đức Kiên: Tất cả dự báo vẫn sẽ chỉ là dự báo. Thời điểm cuối năm 2022 đến giữa năm 2023, các nhà dự báo kinh tế đều khẳng định kinh tế Mỹ gặp khó khăn. Thế nhưng, trên thực tế kinh tế Mỹ năm vừa qua tăng trưởng mạnh hơn EU. Hay nhiều người khẳng định kinh tế Nga rơi vào suy thoái, nhưng Nga lại là quốc gia có tốc độ tăng trưởng cao nhất khu vực châu Âu.

Cùng với đó, nước Đức được đánh giá là đang mấp mé ở bờ vực suy thoái kinh tế thì năm 2023 lại rơi vào suy thoái. Trong đó, tốc độ giảm lạm phát tại châu Âu lại chậm hơn rất nhiều so với Mỹ. Mặc dù lãi suất của Mỹ vẫn được Fed giữ ở mức 5 - 5,5%.

Điều đó cho thấy, dù diễn biến của kinh tế thế giới như thế nào, thì động lực cho tăng trưởng của kinh tế Việt Nam vẫn phải dựa vào 3 trụ cột, gồm: Xuất khẩu ròng, đầu tư và thị trường trong nước.

Nếu thực hiện tốt hướng mở ra của ngoại giao kinh tế, thì chúng ta sẽ xử lý tốt được trụ cột xuất khẩu.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp trong nước phải tận dụng được cơ hội để đầu tư cho hiệu quả, tái cơ cấu các khoản đầu tư để tạo ra dòng tiền nhằm khôi phục năng lực sản xuất của doanh nghiệp trong năm 2024.

Đồng thời, khi thu hút được FDI, có được đơn hàng xuất khẩu tốt thì chúng ta sẽ tăng thu nhập cho người lao động, từ đó gián tiếp hỗ trợ sức mua của thị trường trong nước mạnh mẽ hơn. Đây là những yếu tố cần phải tính đến khi các doanh nghiệp hoạch định kế hoạch phát triển trong năm 2024.

Khi khai thác tốt thị trường trong nước sẽ hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi sản xuất, kinh doanh. Muốn vậy, cần có những giải pháp đồng bộ theo dõi sát diễn biến, cung cầu giá cả các mặt hàng để có biện pháp điều tiết kịp thời, đặc biệt là ổn định giá cả và lưu thông hàng hóa.

Chính sách kích cầu tiêu dùng cần hỗ trợ trực tiếp cho người dân trong tiêu dùng để tăng sức mua; giảm giá hàng tiêu dùng, giảm lãi suất, giảm thuế thu nhập cá nhân và doanh nghiệp, tăng cho vay tiêu dùng, đồng thời giãn, khoanh nợ và tăng hỗ trợ an sinh xã hội. Ngoài ra, các chính sách cần khai thác tốt hơn khu vực thị trường nông thôn vốn có nhiều dư địa và có thể phát triển thương mại điện tử một cách mạnh mẽ hơn.

PV: Thị trường bất động sản được đánh giá là một trong những trụ cột của nền kinh tế Việt Nam với đóng góp GDP và tác động lan tỏa rất lớn. Vậy, ông có đánh giá và kỳ vọng gì vào thị trường bất động sản trong năm 2024?

TS. Nguyễn Đức Kiên: Thị trường bất động sản Việt Nam sẽ có sự chuyển mình tích cực hơn trong năm 2024. Đặc biệt, phân khúc nhà ở phù hợp với sức mua của thị trường sẽ phát triển mạnh mẽ, nếu như Chính phủ có những giải pháp và định hướng phát triển hợp lý. Còn phân khúc nhà ở cao cấp sẽ suy giảm về nguồn cung và đặc biệt, đối với bất động sản du lịch, nghỉ dưỡng vẫn "chưa nhìn thấy ánh sáng cuối đường hầm".

Bên cạnh những tín hiệu tích cực thì chúng ta cũng nên có sự quan sát bình tĩnh hơn khi hiện nay, đối với phân khúc bất động sản du lịch, tại nhiều khu vực, số lượng phòng du lịch từ 4 - 5 sao đang dư thừa rất nhiều. Vì vậy, bất động sản du lịch, nghỉ dưỡng vẫn cần thêm thời gian để phục hồi và phát triển.

Trong năm qua, thị trường bất động sản vẫn gặp rất nhiều khó khăn và thấu hiểu được khó khăn đó, Chính phủ và các bộ ngành đã có sự vào cuộc quyết liệt, kịp thời ban hành những chính sách mới để tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp cũng như thị trường bất động sản. Chính vì vậy, trong thời gian tới, phân khúc nhà ở trung bình, nhà ở phù hợp với sức mua của thị trường tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM và Bình Dương sẽ tăng trưởng mạnh mẽ so với năm 2023. Có thể nói, xu thế chuyển dịch cân bằng giữa các phân khúc của thị trường bất động sản sẽ xuất hiện rõ ràng hơn trong năm 2024.

Bên cạnh đó, mỗi doanh nghiệp bất động sản phải tái cơ cấu doanh nghiệp và sản phẩm một cách nghiêm túc và bài bản. Nếu doanh nghiệp bất động sản không dám nhận sai, không dám thay đổi thì sẽ rất khó khăn trong năm 2024, vì thị trường của năm nay là thị trường của những người dám nhìn vào sự thật và có biện pháp xử lý cũng như hướng đi an toàn, bền vững.

PV: Tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc "tháo gỡ và thúc đẩy thị trường bất động sản phát triển an toàn, lành mạnh, bền vững" cuối tháng 2/2023, Thủ tướng Chính phủ có nói với lãnh đạo các doanh nghiệp bất động sản lớn rằng: "Lúc làm ăn có lãi bù trừ với lúc làm ăn thua lỗ, không thể lúc nào cũng có lãi được, không thể khó khăn cũng đòi có lãi, không có ai nắm tay đến tối, gối tay đến sáng, phải góp phần vì cái chung". Ông đánh giá ra sao về chỉ đạo này?

TS. Nguyễn Đức Kiên: Đây là một thông điệp rất rõ ràng và cởi mở của Thủ tướng Chính phủ. Nhưng vẫn còn nhiều doanh nghiệp bất động sản chưa đưa những tâm huyết, những chỉ đạo của Thủ tướng vào doanh nghiệp của mình.

Thời gian tới, nếu các doanh nghiệp không chủ động, tích cực xử lý các vấn đề tồn đọng mà để chuyển biến thành "điểm nóng", thì các doanh nghiệp này sẽ rất khó khăn.

PV: Vậy chúng ta vẫn có thể kỳ vọng vào thị trường bất động sản năm 2024 phục hồi hơn, tươi sáng hơn, minh bạch hơn, thưa ông?

TS. Nguyễn Đức Kiên: Trong suốt một năm rưỡi vừa qua, yêu cầu phục hồi và phát triển bền vững thị trường bất động sản được Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đặc biệt quan tâm. Những khó khăn, vướng mắc và hạn chế của thị trường bất động sản là điểm nghẽn lớn, cản trở sự phát triển bình thường của thị trường và làm giảm tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế.

Cho đến thời điểm hiện tại, những khó khăn về pháp lý đang được xử lý rất rốt ráo. Do đó, cùng với sự vào cuộc nhanh chóng và mạnh mẽ của Chính phủ, thì địa phương và các doanh nghiệp cần hoàn thiện chính mình để có những sản phẩm cung ứng ra thị trường. Vấn đề quan trọng là phải có những phân khúc nhà ở phù hợp để thị trường có thể chấp nhận, từ đó mới tạo được thanh khoản cho thị trường. Đồng thời, cần tập trung đầu tư vào những công trình, dự án hỗ trợ cho phát triển đô thị.

Năm 2024 là một năm có nhiều tiềm năng và cơ hội để khôi phục sản xuất nếu chúng ta thực hiện tốt được phương châm "lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ".

PV: Trân trọng cảm ơn ông về cuộc trò chuyện này!