Thích
Trường hợp giả định: Ông T. (68 tuổi) hiện có một mảnh đất rộng hơn 300m2 tại quê, vốn được cha mẹ để lại. Tuy nhiên, thửa đất này hiện đang phát sinh tranh chấp với gia đình người em ruột, do hai bên chưa thống nhất được ranh giới và quyền sử dụng đất hợp pháp.
UBND xã đã tổ chức hòa giải nhiều lần nhưng chưa đi đến kết quả cuối cùng. Hồ sơ cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cũng đang bị tạm dừng để chờ kết luận về nguồn gốc.
Dù quyền sở hữu chưa được xác định rõ ràng, ông T. vẫn âm thầm viết một bản di chúc, trong đó ghi rõ: "Toàn bộ thửa đất này sẽ thuộc về con trai riêng của tôi là anh H. sau khi tôi qua đời".
Trong đó, ông T. không thông báo cho các con chung của mình và cũng không tham khảo ý kiến của gia đình người em đang tranh chấp.
Trong trường hợp đất đang tranh chấp mà để lại quyền thừa kế, bản thừa kế đó sẽ bị vô hiệu. Ảnh minh họa
Sau khi phát hiện sự việc, các con của ông lo lắng rằng sau này di chúc sẽ được dùng làm căn cứ đòi đất, còn gia đình người em thì phản đối kịch liệt vì cho rằng ông T. "không thể cho đi cái chưa chắc thuộc về mình".
Vậy trong trường hợp này, di chúc của ông T. có được công nhận không, anh H. có được toàn quyền hưởng thừa kế mảnh đất đó không?
Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, quyền lập di chúc gắn liền với quyền sở hữu tài sản, Điều 609 khẳng định cá nhân có quyền định đoạt tài sản thuộc về mình thông qua di chúc.
Tuy nhiên, quyền này chỉ phát sinh đối với phần tài sản đã được xác lập quyền sở hữu hợp pháp, không bao gồm tài sản còn tranh chấp hoặc tài sản thuộc quyền của người khác.
Điều 630 BLDS 2015 cũng quy định, một bản di chúc chỉ được coi là hợp pháp khi được lập một cách tự nguyện, nội dung không trái pháp luật và không xâm phạm quyền của chủ thể khác. Vì vậy, nếu người lập di chúc ghi nhận quyền chuyển dịch đối với tài sản mà họ chưa có quyền sở hữu, phần nội dung đó sẽ mặc nhiên vô hiệu.
Trong trường hợp của ông T., thửa đất được ghi trong di chúc chưa được xác định thuộc sở hữu của ông, đồng thời đang có tranh chấp.
Do đó, ông T. không có quyền hợp pháp để định đoạt. Phần di chúc liên quan đến mảnh đất đó không thể phát sinh hiệu lực và người được chỉ định trong di chúc không thể dựa vào văn bản này để yêu cầu giao đất.
Nếu tranh chấp diễn ra, bên đang sở hữu hoặc có căn cứ hợp pháp sẽ có quyền yêu cầu tòa án tuyên bố vô hiệu đối với đoạn nội dung trái pháp luật trong di chúc.
Nói cách khác, dù ông T. muốn để lại tài sản cho con riêng, pháp luật cũng chỉ công nhận trong giới hạn những tài sản ông có quyền sở hữu rõ ràng. Mọi nội dung vượt quá phạm vi sở hữu đều không được bảo vệ.
