Vài năm trở lại đây, cùng với tốc độ đô thị hóa nhanh, diện mạo chung của Hà Nội đã có nhiều thay đổi và xuất hiện nhiều công trình mới, hiện đại hơn. Tuy nhiên, mặt trái của sự phát triển trên chính là quá tải hạ tầng, không gian công cộng (KGCC) đang chịu nhiều sức ép từ các mục đích sử dụng khác nhau. Đây đang là vấn đề khá nan giải của đô thị.
Thực tế tại Hà Nội, với hàng loạt nhà cao tầng mọc lên như nấm sau mưa cũng đồng nghĩa với việc KGCC ngày càng ít đi. Trong khi đó, người dân lại tìm đến các KGCC mới là các đại siêu thị khi các không gian ngoài trời bị xâm lấn. Đáng chú ý hiện nay, ở nhiều khu chung cư, nhà ở cao tầng, diện tích đất dành cho cây xanh hầu như chỉ tồn tại trên bản vẽ.
Thực tế các chủ đầu tư chỉ chú trọng tận dụng diện tích đất để xây dựng các hạng mục công trình mà ít quan tâm tới hạ tầng nói chung. Thậm chí, nhiều dự án thường tận dụng hạ tầng cây xanh có sẵn để hợp thức hóa thực trạng thiếu cây xanh tại dự án của mình. Khu vui chơi, vườn hoa… xung quanh quá thưa thớt, dẫn đến tình trạng quá tải hạ tầng, không đáp ứng được nhu cầu của người dân.
Bên cạnh đó, KGCC còn đang bị hiện tượng thương mại hoá. Diện tích vỉa hè bị lấn chiếm bởi các hộ kinh doanh do sự phân biệt về công/tư là không rõ ràng. Nhiều nơi KGCC phải nhường chỗ cho những bãi đỗ xe hay việc mở rộng hạ tầng giao thông.
Trước thực trạng trên, nhiều chuyên gia cho rằng, điều này đáng phải suy nghĩ và cần có sự nhận thức lại về giá trị của KGCC trong đô thị của toàn xã hội cũng như đưa ra những giải pháp để bảo tồn, phát triển những không gian chung này.
Đại diện doanh nghiệp xã hội Think Playgrounds chia sẻ: KGCC tạo ra sự bền bỉ, dẻo dai của mối quan hệ. Đó là khi những đứa bé chơi cùng nhau trong những không gian này, một đời sống nội tâm mạnh mẽ sẽ được hình thành. Còn người lớn xây dựng các mối quan hệ thân thiết trong một không gian mở.
Đồng quan điểm trên, PGS.TS Phạm Quỳnh Phương cho rằng, KGCC có vai trò rất quan trọng đối với một đô thị, bởi vì KGCC được biết đến như là một “phòng khách” của đô thị. Chính vì thế, các KGCC đóng vai trò rất quan trọng cho sự tương tác của con người với con người, con người với thiên nhiên, cho sự lưu giữ các ký ức chung và việc tạo dựng nên các biểu tượng gắn với một thành phố.
Thời gian gần đây Nhà nước và các cấp chính quyền cũng đã có những sự quan tâm nhất định đến KGCC như trồng thêm nhiều cây xanh, số lượng các công viên nhiều hơn, phố đi bộ… nhưng diện tích cho KGCC vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu của người dân.
Do vậy, để xây dựng được các KGCC và vận hành nó tốt trong đô thị, theo các chuyên gia thì cần phải có sự tham gia của cộng đồng chứ không chỉ để một mình chính quyền lo hết. Đồng thời, phải có sự liên kết giữa những nhà quản lý đô thị với các doanh nghiệp để tạo nên nhiều hơn các KGCC cho người dân.
Theo các chuyên gia của tổ chức Health - Bridge (Canada), ngoài lợi ích thường thấy về môi trường, kinh tế thì KGCC có lợi ích rất quan trọng về sức khoẻ. Trong quá trình đô thị hóa, không gian để người dân thực hiện các hành vi có lợi cho sức khỏe thể chất như các cụ già tập thể dục hay các cháu nhỏ vui chơi là rất ít, điều đó ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe. Vấn đề này cần phải được quan tâm nếu không sẽ làm giảm chất lượng cuộc sống của người dân…
Chưa kể, các KGCC đô thị thể hiện bộ mặt của người dân đô thị, nên khi thiết kế, xây dựng các KGCC, các nhà quản lý, quy hoạch cũng nên tham khảo ý kiến của những người dân, những người sẽ trực tiếp sử dụng các không gian đó.
Vì phát triển KGCC là một thành tố không thể tách rời trong phát triển đô thị, là điểm kết nối cộng đồng, thúc đẩy gắn kết cuộc sống của các tầng lớp nhân dân đô thị, góp phần hình thành, phát triển giá trị văn hóa, xã hội, tạo dựng bản sắc riêng cho từng đô thị.
