Chống "giặc ở trong lòng"

Lãng phí là một trong những trở ngại nghiêm trọng nhất đối với sự phát triển đột phá và bền vững của Việt Nam. Nó làm cạn kiệt nguồn lực quốc gia, ảnh hưởng tiêu cực đến đầu tư công, làm giảm hiệu quả quản lý và tạo ra bất công xã hội. Đồng thời, nó còn mở ra cơ hội cho tham nhũng và tiêu cực. Lãng phí tài nguyên thiên nhiên còn gây ra những hệ lụy cho môi trường và cản trở mục tiêu phát triển bền vững. Chính vì vậy Chủ tịch Hồ Chí Minh từng gọi đây là một thứ "giặc ở trong lòng".

Chống "giặc ở trong lòng" không chỉ là nhiệm vụ của Nhà nước, mà còn của toàn xã hội. Bài viết "Chống lãng phí" của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm là lời kêu gọi cấp bách để cải thiện hiệu quả quản lý, tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia, và thúc đẩy sự phát triển bền vững cho Việt Nam trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Đặc biệt, trong bài viết của mình, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đã chỉ ra những nguyên nhân chủ yếu gây ra lãng phí và đề ra các giải pháp cơ bản để xử lý vấn đề. Một số nguyên nhân tiêu biểu là:

Nguyên nhân gây lãng phí đáng được quan tâm đầu tiên là chất lượng công tác xây dựng pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra lãng phí nghiêm trọng tại Việt Nam. Không ít văn bản pháp luật hiện hành còn mâu thuẫn hoặc chồng chéo lẫn nhau, dẫn đến khó khăn trong thực thi và quản lý. Điều này không chỉ làm giảm hiệu quả quản lý nhà nước, mà còn tạo ra lỗ hổng pháp lý để các tổ chức, cá nhân lợi dụng, dẫn đến lãng phí nguồn lực công. Ví dụ, các quy định về đầu tư công có lúc không rõ ràng hoặc thay đổi liên tục, gây ra tình trạng trì hoãn dự án hoặc đầu tư dàn trải làm hao hụt ngân sách.

Chất lượng công tác xây dựng pháp luật chưa được nâng cao cũng dẫn đến sự thiếu sót trong việc quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan, cá nhân liên quan. Đây là nguyên nhân làm giảm tính minh bạch và trách nhiệm giải trình, tạo cơ hội cho việc sử dụng nguồn lực sai mục đích hoặc lãng phí mà không bị xử lý kịp thời.

Quy trình xây dựng pháp luật đôi khi chưa thực hiện đầy đủ việc đánh giá tác động kinh tế - xã hội, khiến các quy định không phù hợp với thực tế hoặc dẫn đến những hệ lụy tiêu cực. Những quy định không khả thi này gây ra lãng phí thời gian, tài nguyên và chi phí khi triển khai mà không đạt được kết quả mong muốn.

Nguyên nhân gây lãng phí thứ hai là tình trạng thủ tục hành chính rườm rà, dịch vụ công trực tuyến chưa thuận lợi. Đây là nguyên nhân gây ra lãng phí lớn về thời gian, công sức, tiền bạc và cơ hội cho cá nhân, doanh nghiệp và xã hội. Thứ nhất, việc phải nộp nhiều giấy tờ và đi đến nhiều cơ quan khác nhau làm mất nhiều thời gian và công sức của cá nhân và doanh nghiệp. Thứ hai, chi phí hành chính phát sinh từ việc đi lại, in ấn hồ sơ và chậm trễ trong giải quyết thủ tục gây lãng phí tiền bạc. Đặc biệt, những chậm trễ này còn khiến doanh nghiệp mất đi cơ hội kinh doanh và đầu tư quan trọng. Thứ ba, sự trì hoãn trong thủ tục khiến doanh nghiệp không thể tận dụng các cơ hội phát triển, từ đó làm giảm khả năng cạnh tranh và tăng trưởng. Cuối cùng, khi thủ tục hành chính không hiệu quả, cơ quan nhà nước cũng phải sử dụng nguồn lực lớn để xử lý thủ công, gây thêm lãng phí.

Ngoài ra, cán bộ, công chức nhũng nhiễu, thiếu năng lực, đùn đẩy công việc và sợ trách nhiệm gây ra lãng phí lớn trong quản lý nhà nước và phát triển kinh tế. Thứ nhất, hành vi nhũng nhiễu đòi hỏi phí "bôi trơn" làm tăng chi phí cho cá nhân và doanh nghiệp, cản trở sự phát triển và cạnh tranh lành mạnh. Thứ hai, thiếu năng lực và đùn đẩy trách nhiệm khiến công việc bị trì hoãn, giảm hiệu quả quản lý và kéo dài thời gian giải quyết công việc, gây lãng phí thời gian và nguồn lực. Thứ ba, khi cán bộ sợ trách nhiệm, họ thường từ chối quyết định quan trọng hoặc làm việc cứng nhắc, làm chậm tiến độ của các dự án và sáng kiến quan trọng. Cuối cùng, chất lượng và năng suất lao động thấp trong khu vực công làm giảm hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước, gây tổn thất tài chính lớn và kìm hãm sự phát triển chung của xã hội.

Nguyên nhân gây lãng phí thứ ba là việc quản lý và sử dụng tài nguyên thiên nhiên, tài sản công không hiệu quả. Đây là nguyên nhân gây ra lãng phí lớn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến phát triển kinh tế và bền vững của đất nước. Thứ nhất, tài nguyên thiên nhiên như rừng, khoáng sản, đất đai là nguồn lực quý giá, nhưng nếu khai thác thiếu kiểm soát và không bền vững sẽ dẫn đến cạn kiệt, suy thoái môi trường. Điều này không chỉ gây tổn thất kinh tế trước mắt mà còn để lại hệ quả lâu dài cho thế hệ tương lai. Ví dụ, khai thác khoáng sản tràn lan hoặc phá rừng bừa bãi không chỉ làm mất đi nguồn lợi lâu dài mà còn gây xói mòn đất, làm tăng nguy cơ thiên tai.

Thứ hai, tài sản công như đất công, nhà ở công vụ hay các dự án đầu tư công nếu không được sử dụng hợp lý sẽ lãng phí nguồn lực lớn. Nhiều dự án đầu tư công đã bị chậm tiến độ hoặc bỏ dở, gây lãng phí hàng trăm hàng ngàn tỷ đồng từ ngân sách nhà nước. Đất công bị sử dụng sai mục đích, bỏ hoang, hoặc cho thuê với giá thấp, gây thất thoát lớn cho nguồn thu ngân sách.

Thứ ba, quản lý không hiệu quả tài nguyên và tài sản công còn tạo điều kiện cho tham nhũng và lợi ích nhóm phát triển, làm giảm tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý nhà nước. Điều này gây mất niềm tin của người dân, làm suy yếu môi trường kinh doanh và kéo lùi sự phát triển bền vững của quốc gia.

Các giải pháp để phòng chống lãng phí được Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đề ra trong bài viết cũng hết sức cơ bản.

Giải pháp đầu tiên là đổi mới mạnh mẽ công tác xây dựng, hoàn thiện và thực thi pháp luật. Đây là giải pháp quan trọng nhất để chống lãng phí vì pháp luật đóng vai trò cốt lõi trong việc kiểm soát và quản lý hiệu quả các nguồn lực của quốc gia.

Xây dựng pháp luật phải xuất phát từ thực tiễn và linh hoạt trong việc vừa làm, vừa rút kinh nghiệm vì pháp luật cần phù hợp với bối cảnh thực tế của xã hội, giúp giải quyết kịp thời các khó khăn phát sinh. Nếu các quy định pháp luật xa rời thực tế, chúng sẽ không đáp ứng được nhu cầu quản lý, dẫn đến lãng phí tài nguyên và cơ hội. Việc tránh cầu toàn, không nóng vội trong xây dựng pháp luật giúp tạo ra những khung pháp lý phù hợp, có thể điều chỉnh linh hoạt khi gặp phải thách thức từ thực tế triển khai.

Lấy người dân và doanh nghiệp làm trọng tâm là cách tiếp cận quan trọng trong việc thiết kế và thực thi pháp luật. Các quy định cần hướng đến việc tháo gỡ khó khăn, khơi thông nguồn lực và giải quyết các điểm nghẽn để tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân. Nếu người dân và doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc thực hiện các thủ tục hành chính hay chịu gánh nặng từ các quy định không thực tiễn, sẽ dẫn đến lãng phí thời gian, công sức, và cơ hội phát triển.

Cuối cùng, pháp luật cần đóng vai trò mở rộng không gian phát triển cho xã hội và kinh tế. Một hệ thống pháp luật linh hoạt, kịp thời tháo gỡ các rào cản sẽ giúp tận dụng tối đa các nguồn lực xã hội, từ đó tạo đà cho phát triển bền vững, đồng thời ngăn chặn những lãng phí không đáng có.

Thường xuyên đánh giá hiệu quả và chất lượng của chính sách sau khi ban hành là một công đoạn quan trọng để kịp thời điều chỉnh những bất cập, mâu thuẫn, giúp giảm thiểu thất thoát và lãng phí nguồn lực. Chính sách, dù được xây dựng cẩn thận, có thể gặp phải các vấn đề khi triển khai thực tế, như thiếu phù hợp với điều kiện địa phương hoặc tạo ra chồng chéo, mâu thuẫn với các quy định khác. Nếu không được đánh giá và điều chỉnh kịp thời, các chính sách không hiệu quả có thể gây lãng phí thời gian, tiền bạc và làm cạn kiệt tài nguyên quốc gia.

Việc đánh giá thường xuyên còn giúp phát hiện và loại bỏ những quy định không còn phù hợp, tối ưu hóa nguồn lực công và đảm bảo rằng các chính sách tiếp tục phục vụ đúng mục tiêu phát triển của xã hội. Từ đó, điều này giúp chính sách phát huy tác dụng tối đa, ngăn ngừa lãng phí và thất thoát trong quản lý nhà nước.

Giải pháp thứ hai là cải cách triệt để và cắt giảm tối đa thủ tục hành chính, chi phí tuân thủ của người dân và doanh nghiệp. Đây là một giải pháp quan trọng để chống lãng phí vì nó giúp tiết kiệm thời gian, công sức và nguồn lực xã hội.

Thủ tục hành chính phải được rà soát toàn diện để loại bỏ các quy trình phức tạp, không cần thiết. Việc này đòi hỏi phân tích kỹ lưỡng từng bước trong quy trình hiện tại nhằm phát hiện những điểm thừa, gây tốn thời gian và chi phí cho người dân, doanh nghiệp. Quy trình càng đơn giản, việc tuân thủ càng trở nên dễ dàng và ít tốn kém.

Chuyển đổi số trong dịch vụ công là biện pháp hiệu quả để cắt giảm thủ tục hành chính. Khi các thủ tục hành chính được thực hiện trực tuyến, người dân và doanh nghiệp có thể nộp hồ sơ, theo dõi tiến độ, và nhận kết quả mà không cần trực tiếp đến cơ quan nhà nước. Điều này không chỉ giảm chi phí đi lại, in ấn mà còn tiết kiệm thời gian cho cả cơ quan hành chính và người sử dụng dịch vụ.

Việc liên thông giữa các cơ quan nhà nước giúp tránh tình trạng người dân và doanh nghiệp phải nộp nhiều hồ sơ tại nhiều nơi khác nhau. Một hệ thống liên thông hiệu quả sẽ tự động chia sẻ thông tin giữa các cơ quan liên quan, giúp rút ngắn quy trình và giảm bớt chi phí hành chính.

Tăng cường minh bạch trong việc cung cấp thông tin về thủ tục hành chính giúp người dân và doanh nghiệp dễ dàng hiểu và thực hiện đúng. Các quy định rõ ràng, minh bạch giúp giảm thiểu sai sót trong quá trình thực hiện, hạn chế chi phí phát sinh do phải làm lại các thủ tục.

Những biện pháp trên không chỉ giúp giảm gánh nặng thủ tục hành chính mà còn tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi, thúc đẩy phát triển kinh tế và tăng hiệu quả quản lý nhà nước.

Giải pháp thứ ba là sử dụng tài nguyên, nhân lực, vật lực hiệu quả và tăng cường tính bền vững. Cần áp dụng các chiến lược quản lý chặt chẽ, tránh lãng phí tài nguyên thiên nhiên, năng lượng và vật liệu. Điều này bao gồm đánh giá định kỳ để sử dụng tài nguyên đúng mục đích, bảo vệ nguồn tài nguyên và thúc đẩy sử dụng các nguyên liệu tái chế, tái tạo. Việc đầu tư vào công nghệ tiết kiệm năng lượng, giảm khí thải cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường và tăng cường tính bền vững.

Đào tạo, phát triển kỹ năng cho nhân lực là yếu tố quan trọng để tăng năng suất lao động và sử dụng nguồn nhân lực hiệu quả. Điều này giúp giảm thiểu lãng phí thời gian, nâng cao hiệu quả công việc. Đồng thời, ứng dụng công nghệ, tự động hóa trong các quy trình sản xuất và quản lý cũng giúp tối ưu hóa việc phân bổ và sử dụng lao động.

Tối ưu hóa quy trình làm việc là yếu tố cốt lõi để tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực. Việc ứng dụng các phương pháp quản lý tiên tiến như Lean, Six Sigma (Lean và Six Sigma là hai phương pháp quản lý hiệu quả trong sản xuất và kinh doanh, được sử dụng rộng rãi để cải thiện quy trình, nâng cao hiệu quả và giảm thiểu lãng phí) giúp loại bỏ các bước không cần thiết, rút ngắn thời gian sản xuất và cải thiện chất lượng sản phẩm. Điều này giúp giảm chi phí sản xuất và tăng khả năng cạnh tranh.

Sử dụng năng lượng một cách thông minh và tiết kiệm thông qua việc áp dụng công nghệ xanh, đầu tư vào năng lượng tái tạo và cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng trong sản xuất và quản lý. Điều này giúp giảm chi phí và bảo vệ môi trường.

Giải pháp thứ tư là giải quyết dứt điểm các các tồn tại kéo dài đối với các dự án quan trọng quốc gia trọng điểm, các dự án hiệu quả thấp gây thất thoát, lãng phí; các ngân hàng yếu kém; sớm hoàn thành việc cổ phần hóa và nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước. Các dự án quan trọng và ngân hàng yếu kém cần được giám sát chặt chẽ bởi các cơ quan chức năng để đảm bảo minh bạch, tránh tình trạng lãng phí và thất thoát nguồn lực. Việc thanh tra định kỳ và xử lý nghiêm các sai phạm liên quan đến quản lý, sử dụng vốn sẽ giúp loại bỏ các yếu tố gây cản trở và chậm tiến độ.

Đối với các dự án và ngân hàng kém hiệu quả, cần có chiến lược tái cơ cấu toàn diện, bao gồm rà soát lại cách thức vận hành, điều chỉnh mục tiêu, và phân bổ nguồn lực hợp lý. Tái cơ cấu phải hướng đến việc tăng cường quản trị, cải thiện hiệu quả sử dụng vốn và tìm kiếm đối tác chiến lược có kinh nghiệm để hỗ trợ khắc phục những khó khăn hiện tại.

Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước là bước đi cần thiết để cải thiện tính hiệu quả, tăng tính minh bạch và nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp này. Việc cổ phần hóa cần được thực hiện nhanh chóng nhưng không nóng vội, đảm bảo công khai, minh bạch và thu hút các nhà đầu tư chiến lược, đặc biệt từ khu vực tư nhân và nước ngoài. Điều này không chỉ giúp tăng vốn, mà còn đưa vào quản trị hiện đại, giúp doanh nghiệp nhà nước hoạt động hiệu quả hơn.

Việc nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp và dự án cũng phải đi kèm với ứng dụng công nghệ hiện đại, cải tiến quy trình quản lý và đào tạo nhân sự để đảm bảo các tổ chức này hoạt động bền vững và phù hợp với xu thế phát triển toàn cầu.

Cuối cùng, yêu cầu "xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược quốc gia về phòng chống lãng phí" của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm là rất cấp thiết và mang tính chiến lược. Đây là cơ sở để tạo ra một khung chính sách toàn diện, nhằm giảm thiểu lãng phí trong quản lý các nguồn lực, tài nguyên, tài sản công và ngân sách nhà nước. Một chiến lược quốc gia không chỉ giúp nâng cao nhận thức của các cấp quản lý, doanh nghiệp và người dân mà còn đưa ra các biện pháp cụ thể để ngăn chặn tình trạng lãng phí, thất thoát nguồn lực. Đồng thời, chiến lược này cũng thúc đẩy sự minh bạch và trách nhiệm giải trình trong việc sử dụng nguồn lực công. Đây là một trong những điều kiện tiên quyết giúp thúc đẩy sự phát triển đột phá cho kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam./.