Áp lực sống còn từ bài toán vốn
Vốn là huyết mạch của doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong thời kỳ hậu Covid-19 và giữa bối cảnh kinh tế đầy biến động hiện nay, việc tiếp cận vốn - đặc biệt với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN), đang trở thành một thách thức lớn. Khi kênh tín dụng ngân hàng ngày càng siết chặt các tiêu chuẩn cho vay, lãi suất và thanh khoản có nhiều biến động, việc phụ thuộc vào một nguồn vốn duy nhất có thể trở thành "gót chân Achilles" của doanh nghiệp.
TS. Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia nhấn mạnh: "Việc đa dạng hóa nguồn vốn không chỉ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí sử dụng vốn, giảm thiểu rủi ro tài chính mà còn tạo điều kiện tiếp cận các nguồn lực dài hạn phục vụ đầu tư, đổi mới sáng tạo và mở rộng quy mô sản xuất - kinh doanh".
TS. Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia.
Theo ông, hiện nay có ba kênh vốn chủ yếu gồm vốn vay ngân hàng, thị trường cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp. Mỗi kênh có những đặc điểm riêng, cơ hội đi kèm rủi ro và yêu cầu cụ thể đối với năng lực của doanh nghiệp.
Thứ nhất về vốn vay ngân hàng, đây vẫn là kênh huy động vốn chủ đạo với ưu điểm là thủ tục ngày càng đơn giản, lãi suất cạnh tranh, dễ tiếp cận với doanh nghiệp có tài sản bảo đảm và hồ sơ minh bạch. Tuy nhiên song song với đó, kênh này vẫn có những giới hạn khi các ngân hàng ngày càng siết chặt chuẩn tín dụng để hạn chế nợ xấu. Điều này khiến doanh nghiệp thiếu tài sản thế chấp hoặc báo cáo tài chính không minh bạch rất khó vay vốn.
TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng, để tiếp cận được vốn ngân hàng, doanh nghiệp cần nâng cao năng lực quản trị tài chính, lập kế hoạch sử dụng vốn rõ ràng và đảm bảo các tiêu chí tín nhiệm, dòng tiền, khả năng trả nợ.
Thứ hai là thị trường cổ phiếu. Phát hành cổ phiếu giúp doanh nghiệp huy động vốn dài hạn mà không ảnh hưởng đến đòn bẩy tài chính, đồng thời nâng cao uy tín và khả năng tiếp cận đối tác, khách hàng chiến lược. Tuy nhiên, "cuộc chơi" này đòi hỏi tiêu chuẩn rất cao - từ quy mô vốn, minh bạch thông tin tài chính đến hệ thống kiểm toán và quản trị nội bộ hiệu quả.
Chi phí lên sàn, áp lực từ cổ đông và sự biến động của thị trường chứng khoán cũng là những rào cản không nhỏ. Do đó, chỉ những doanh nghiệp có chiến lược dài hạn, quản trị hiện đại và sức hút lớn với nhà đầu tư mới có thể khai thác hiệu quả kênh vốn này.
Thứ ba, trái phiếu doanh nghiệp là kênh huy động vốn trung - dài hạn không làm "pha loãng" quyền sở hữu và từng là lựa chọn hấp dẫn. Tuy nhiên, sau hàng loạt sai phạm trong hoạt động phát hành trái phiếu riêng lẻ, công bố thông tin không minh bạch, niềm tin thị trường đã chịu tổn hại nghiêm trọng.
Hiện nay, hành lang pháp lý cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang trong quá trình tái cấu trúc và siết chặt hơn, yêu cầu doanh nghiệp cần có hồ sơ minh bạch, kế hoạch sử dụng vốn rõ ràng và đặc biệt là xếp hạng tín nhiệm. Đây là kênh tiềm năng nhưng chỉ dành cho doanh nghiệp có năng lực thực sự.
Ảnh minh họa
Phát triển thị trường vốn lành mạnh và hiệu quả cần sự đồng hành từ các bên
Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, bất kể doanh nghiệp lựa chọn kênh huy động vốn nào, yếu tố cốt lõi vẫn nằm ở nội lực doanh nghiệp. Để chủ động trong tiếp cận và tận dụng hiệu quả các nguồn vốn, doanh nghiệp cần có sự chuẩn bị bài bản.
Trước hết là cần nâng cao tính minh bạch tài chính. Doanh nghiệp cần chủ động áp dụng chuẩn mực kế toán quốc tế, kiểm toán độc lập, chuyển đổi số trong quản trị tài chính và xây dựng hồ sơ xếp hạng tín nhiệm tốt.
Thứ hai là củng cố nền tảng quản trị hiện đại, tăng cường kiểm soát nội bộ, quản trị rủi ro và minh bạch trong mọi hoạt động. Đặc biệt, phải chuyên nghiệp hóa đội ngũ nhân sự tài chính - kế toán, pháp chế và quản trị.
Tiếp theo là xây dựng chiến lược tài chính dài hạn và bền vững, trong đó có việc đa dạng hóa các nguồn vốn phù hợp với từng giai đoạn phát triển. Doanh nghiệp cũng cần giữ tỷ lệ nợ hợp lý để tránh rủi ro mất kiểm soát tài chính.
Cuối cùng là tăng khả năng tiếp cận thị trường vốn, thông qua việc chủ động nghiên cứu, tìm đến các đơn vị tư vấn, và đặc biệt là xây dựng hình ảnh, tạo niềm tin với ngân hàng, nhà đầu tư cũng như các tổ chức tài chính.
Đặc biệt, TS. Nghĩa nhấn mạnh, phát triển thị trường vốn lành mạnh và hiệu quả là bài toán tổng thể cần có sự đồng hành, tham gia từ các bên. Ngoài việc doanh nghiệp phải chủ động "nâng cấp" nội lực, Nhà nước cũng cần tiếp tục hoàn thiện môi trường pháp lý, tăng cường tính minh bạch và bảo vệ nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân trên thị trường trái phiếu và chứng khoán. Các ngân hàng và tổ chức tài chính cũng cần đổi mới sản phẩm tín dụng, phát triển dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp hơn, hỗ trợ doanh nghiệp, nhất là DNVVN, nâng cao năng lực tài chính và tiếp cận vốn hiệu quả.
"Đa dạng hóa nguồn vốn là xu thế tất yếu, thúc đẩy doanh nghiệp xác lập vị thế bền vững, tăng sức đề kháng trước những biến động kinh tế vĩ mô. Tuy nhiên, để tiếp cận hiệu quả và tận dụng tối đa cơ hội từ các kênh vốn, mỗi doanh nghiệp Việt Nam cần không ngừng nâng cao năng lực nội tại, hướng tới quản trị minh bạch, chuyên nghiệp hóa, qua đó tạo dựng niềm tin vững chắc với ngân hàng, nhà đầu tư và thị trường", TS. Lê Xuân Nghĩa nói./.
