Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng và phát triển mạnh mẽ, hoạt động thẩm định giá đóng vai trò quan trọng trong việc xác định giá trị tài sản, hỗ trợ các giao dịch kinh tế, đầu tư và quản lý tài sản nhà nước. Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao về chất lượng dịch vụ thẩm định giá và hài hòa với thông lệ quốc tế, Bộ Tài chính đã ban hành hệ thống Chuẩn mực thẩm định giá Việt Nam mới thay thế cho hệ thống Tiêu chuẩn thẩm định giá trước đây.
Việc chuyển đổi từ Tiêu chuẩn sang Chuẩn mực không chỉ là sự thay đổi về thuật ngữ mà còn thể hiện sự nâng cấp toàn diện về nội dung, phương pháp và cách tiếp cận trong hoạt động thẩm định giá. Sau gần một năm triển khai, việc đánh giá thực trạng, nhận diện những khó khăn và đề xuất giải pháp hoàn thiện là cần thiết để đảm bảo hiệu quả của quá trình chuyển đổi này.
Cơ sở pháp lý và quá trình ban hành hệ thống Chuẩn mực thẩm định giá Việt Nam mới
Hệ thống Chuẩn mực thẩm định giá Việt Nam mới được xây dựng trên cơ sở Luật Giá số 16/2023/QH15 (có hiệu lực từ 01/07/2024) và các nghị định hướng dẫn. Bộ Tài chính đã ban hành 10 chuẩn mực thẩm định giá thông qua các thông tư từ tháng 5 đến tháng 6 năm 2024, chính thức có hiệu lực từ ngày 01/7/2024. Ngoài ra còn có Nghị định số 89/2013/NĐ-CP và các nghị định sửa đổi, bổ sung; Thông tư 30/2024/TT-BTC, 32/2024/TT-BTC, 42/2024/TT-BTC ban hành Chuẩn mực Thẩm định giá mới; Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật Đất đai, Luật Quản lý tài sản công...
Các chuẩn mực được ban hành bao gồm:
4 chuẩn mực cơ bản về quy tắc đạo đức nghề nghiệp, phạm vi công việc, cơ sở giá trị và hồ sơ thẩm định giá
3 chuẩn mực về các cách tiếp cận (từ thị trường, từ chi phí, từ thu nhập
2 chuẩn mực về thu thập và phân tích thông tin
1 chuẩn mực chuyên ngành về thẩm định giá bất động sản
Những điểm mới nổi bật
Về nội dung: Các chuẩn mực mới được xây dựng chi tiết, cụ thể hơn với các hướng dẫn rõ ràng về từng bước trong quy trình thẩm định giá. Đặc biệt, chuẩn mực về quy tắc đạo đức nghề nghiệp được tăng cường với các yêu cầu về tính chính trực, độc lập, khách quan và bảo mật thông tin.
Về phương pháp: Hệ thống chuẩn mực mới đưa ra các hướng dẫn cụ thể về việc lựa chọn và áp dụng phương pháp thẩm định giá phù hợp với từng loại tài sản và mục đích thẩm định. Phương pháp thặng dư được bổ sung như một phương pháp kết hợp các cách tiếp cận khác nhau.
Về báo cáo: Yêu cầu về hồ sơ thẩm định giá được chuẩn hóa với các mẫu biểu và nội dung bắt buộc, đảm bảo tính nhất quán và minh bạch trong báo cáo kết quả.
Thực trạng triển khai Chuẩn mực thẩm định giá Việt Nam mới
Chuẩn mực thẩm định giá Việt Nam mới đã giúp nâng cao nhận thức. Cụ thể, các doanh nghiệp thẩm định giá đã chủ động tìm hiểu, nghiên cứu các chuẩn mực mới. Nhiều doanh nghiệp đã tổ chức các khóa đào tạo nội bộ và cử cán bộ tham gia các chương trình bồi dưỡng về chuẩn mực mới.
Việc áp dụng chuẩn mực mới đã góp phần nâng cao chất lượng báo cáo thẩm định giá với nội dung đầy đủ, logic và có tính thuyết phục cao hơn.
Về tăng cường quản lý nhà nước, cơ quan quản lý đã có cơ sở pháp lý rõ ràng hơn để thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm. Năm 2024, Cục Quản lý giá đã triển khai kiểm tra 12 doanh nghiệp thẩm định giá và lập biên bản xử phạt 2 doanh nghiệp vi phạm.
Tuy nhiên, Chuẩn mực thẩm định giá Việt Nam mới vẫn còn một số hạn chế. Về mức độ hiểu biết, khảo sát thực tế cho thấy vẫn còn một số doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ ở địa phương, chưa nắm bắt đầy đủ các yêu cầu của chuẩn mực mới.
Về áp dụng thực tế, một số doanh nghiệp vẫn áp dụng theo thói quen cũ, chưa thực sự tuân thủ đầy đủ các quy định mới, đặc biệt trong việc thu thập và phân tích thông tin thị trường.
Về việc đồng bộ trong triển khai, sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý ở trung ương và địa phương trong việc tuyên truyền, hướng dẫn còn chưa thật sự đồng bộ.
Những khó khăn và thách thức
Về khó khăn, đối với doanh nghiệp, việc đào tạo lại đội ngũ thẩm định viên theo chuẩn mực mới đòi hỏi chi phí không nhỏ, đặc biệt đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Việc cập nhật phần mềm, mẫu biểu và quy trình làm việc cũng tạo ra gánh nặng tài chính.
Bên cạnh đó, mặc dù các chuẩn mực đã được ban hành, nhưng các tài liệu hướng dẫn chi tiết, ví dụ minh họa cụ thể còn hạn chế, gây khó khăn cho việc hiểu và áp dụng.
Ngoài ra, việc thời gian chuyển đổi tương đối ngắn trong khi yêu cầu phải áp dụng ngay từ ngày có hiệu lực tạo áp lực lớn cho các doanh nghiệp.
Từ phía quản lý nhà nước, việc các bộ, ngành khác nhau đưa ra những hướng dẫn riêng về thẩm định giá đối với tài sản đặc thù của ngành tạo ra sự chồng chéo và thiếu thống nhất.
Đội ngũ cán bộ quản lý chuyên về thẩm định giá ở các địa phương còn mỏng, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra và hướng dẫn. Hệ thống cơ sở dữ liệu giá quốc gia chưa thực sự đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp thẩm định giá trong việc thu thập thông tin thị trường.
Về những thách thức từ bối cảnh mới, xu hướng chuyển đổi số đòi hỏi ngành thẩm định giá phải ứng dụng các công nghệ mới như AI, blockchain, big data, nhưng các chuẩn mực hiện tại chưa có hướng dẫn cụ thể về vấn đề này.
Ngoài ra, yêu cầu hài hòa với các chuẩn mực quốc tế như IVS (International Valuation Standards) đặt ra thách thức về việc cập nhật và điều chỉnh chuẩn mực cho phù hợp.
Giải pháp hoàn thiện
Thứ nhất, cần tăng cường năng lực tuân thủ chuẩn mực theo pháp luật gồm: bắt buộc áp dụng đầy đủ 10 chuẩn mực thẩm định giá theo các Thông tư đã ban hành từ ngày 01/07/2024. Doanh nghiệp thẩm định giá cần rà soát lại quy trình, biểu mẫu, hợp đồng dịch vụ, hồ sơ thẩm định để đảm bảo tương thích hoàn toàn với hệ thống chuẩn mực mới. Cập nhật phần mềm, biểu mẫu hồ sơ đúng theo hướng dẫn của Bộ Tài chính.
Thứ hai, tuân thủ quy định về đào tạo và năng lực hành nghề. Theo Điều 49 Luật Giá 2023: Thẩm định viên phải có chứng chỉ hành nghề hợp pháp, được bồi dưỡng định kỳ về chuẩn mực mới. Các doanh nghiệp phải tổ chức hoặc cử nhân sự tham dự đào tạo, cập nhật kiến thức chuyên môn bắt buộc do Hội Thẩm định giá Việt Nam hoặc tổ chức được Bộ Tài chính ủy quyền thực hiện.
Thứ ba, phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý nhà nước khi đăng ký, báo cáo hoạt động đúng quy định tại Điều 57 Luật Giá 2023. Chủ động hợp tác với Cục Quản lý Giá (Bộ Tài chính) và Sở Tài chính địa phương trong các đợt kiểm tra, thanh tra, cập nhật dữ liệu giá. Cung cấp hồ sơ thẩm định minh bạch, có chứng cứ rõ ràng, theo đúng chuẩn mực hồ sơ bắt buộc.
Thứ tư, xây dựng và sử dụng cơ sở dữ liệu giá hợp pháp khi khai thác dữ liệu từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về giá (được quy định tại Điều 10 Luật Giá 2023). Tuyệt đối không sử dụng các nguồn thông tin không kiểm chứng hoặc trái quy định. Đề xuất Bộ Tài chính xây dựng nền tảng tích hợp số liệu liên ngành để phục vụ thẩm định giá tài sản công, đất đai, doanh nghiệp, tài sản đặc thù.
Thứ năm, đảo đảm đạo đức nghề nghiệp và tuân thủ trách nhiệm pháp lý. Tuân thủ các nguyên tắc về độc lập – trung thực – khách quan – bảo mật theo Chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp (chuẩn mực số 01). Tránh xung đột lợi ích, không được nhận bất kỳ thù lao, lợi ích vật chất ngoài hợp đồng dịch vụ. Chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu có hành vi làm sai lệch kết quả thẩm định giá, theo Điều 58 Luật Giá 2023 và Luật Hình sự (nếu gây hậu quả nghiêm trọng).
Thứ sáu, kiến nghị hoàn thiện hành lang pháp lý. Bộ Tài chính cần ban hành thêm các hướng dẫn kỹ thuật chuyên ngành chi tiết cho các lĩnh vực tài sản khó như: tài sản trí tuệ, mỏ khoáng sản, bất động sản phức tạp, tài sản số. Đồng thời, tăng cường thanh tra chuyên ngành định kỳ hàng năm; hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp nhỏ trong chuyển đổi chuẩn mực. Hội Thẩm định giá Việt Nam làm đầu mối phổ biến pháp luật, tập huấn, cập nhật tình huống thực tế; thiết lập trung tâm tư vấn pháp lý nội bộ cho hội viên.
Việc triển khai Chuẩn mực thẩm định giá Việt Nam mới là bước đi quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động thẩm định giá và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế. Mặc dù còn những khó khăn, thách thức, nhưng với sự quyết tâm của cơ quan quản lý và sự chủ động của các doanh nghiệp, quá trình chuyển đổi sẽ đạt được mục tiêu đề ra.
Việc triển khai thành công Chuẩn mực thẩm định giá Việt Nam mới không chỉ góp phần nâng cao uy tín của ngành mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của hoạt động thẩm định giá trong tương lai, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế và phát triển kinh tế số./.
