GS.TS. Nguyễn Đình Thắng: "Chuyển đổi số không chỉ là câu chuyện công nghệ"

Sau gần 40 năm đổi mới, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ cả về lượng và chất, từng bước khẳng định vai trò trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Khu vực tư nhân đã đóng góp 43% tổng GDP, chiếm 57% vào mức tăng trưởng GDP năm 2024, là mức đóng góp lớn nhất trong các thành phần kinh tế. Bình quân giai đoạn 2011 - 2024, khu vực này đạt tốc độ tăng trưởng 6,3%/năm, cao hơn mức bình quân chung toàn nền kinh tế (5,48%/năm).

Trong giai đoạn mới, với sự bùng nổ của Cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi số đã trở thành yếu tố không thể thiếu để các doanh nghiệp tư nhân duy trì lợi thế cạnh tranh và đáp ứng nhu cầu thị trường toàn cầu hóa. Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay là Bộ Tài chính), tính đến hết năm 2024, hơn 60% doanh nghiệp tư nhân tại Việt Nam đã bắt đầu triển khai các giải pháp số hóa, nhưng chỉ một phần nhỏ đạt được hiệu quả thực sự do thiếu chiến lược dài hạn và nguồn lực phù hợp.

Chuyển đổi số không chỉ đơn thuần là việc ứng dụng công nghệ mà còn đòi hỏi sự thay đổi toàn diện về tư duy quản trị, mô hình kinh doanh và văn hóa tổ chức. Các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), chuỗi khối (Blockchain) và Internet vạn vật (IoT) đang định hình lại cách các doanh nghiệp vận hành và tương tác với khách hàng. Tuy nhiên, tại Việt Nam, khu vực kinh tế tư nhân, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, vẫn gặp nhiều trở ngại trong việc tiếp cận và triển khai chuyển đổi số.

Để làm rõ hơn vấn đề này, Reatimes đã có cuộc trao đổi với GS.TS. Nguyễn Đình Thắng, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội Tin học Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng quản trị Hồng cơ Group.

"Chìa khóa" để nâng cao năng lực cạnh tranh và hướng tới phát triển bền vững

PV: Thưa ông, trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi số có ý nghĩa như thế nào đối với sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân Việt Nam?

GS.TS. Nguyễn Đình Thắng: Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi số đang nổi lên như một "chìa khóa" để nâng cao năng lực cạnh tranh và hướng tới phát triển bền vững, đặc biệt với khối doanh nghiệp tư nhân. Không chỉ là xu thế, đây còn là động lực tạo ra bước đột phá trên nhiều phương diện.

Trước hết, chuyển đổi số giúp doanh nghiệp tối ưu hoạt động sản xuất – kinh doanh nhờ áp dụng tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu lớn (big data). Các công nghệ này góp phần giảm chi phí, hạn chế sai sót, tiết kiệm thời gian và nâng cao năng suất.

Công nghệ số mở ra cánh cửa mới để doanh nghiệp tư nhân vươn ra thị trường toàn cầu, vượt qua rào cản địa lý. Với các kênh bán hàng trực tuyến và thương mại điện tử, doanh nghiệp có thể tiếp cận khách hàng, mở rộng hợp tác, gia tăng doanh thu và củng cố vị thế trên thương trường.

Một lợi ích quan trọng khác là nâng cao trải nghiệm khách hàng. Nhờ nền tảng số, doanh nghiệp rút ngắn khoảng cách phục vụ, cải thiện chất lượng dịch vụ và gia tăng sự hài lòng. Công cụ phân tích dữ liệu giúp nhận diện nhu cầu, hành vi tiêu dùng, từ đó đưa ra chiến lược sản xuất, kinh doanh và tiếp thị sát thực tiễn hơn.

Không chỉ dừng ở lợi ích kinh tế, chuyển đổi số còn góp phần thúc đẩy phát triển bền vững. Việc tối ưu sử dụng tài nguyên, phát triển sản phẩm thân thiện với môi trường và áp dụng quy trình sản xuất xanh vừa giúp tiết kiệm chi phí, nâng cao năng suất, vừa củng cố hình ảnh doanh nghiệp trong mắt xã hội.

PV: Với tầm quan trọng như vậy, theo ông, đâu là những thuận lợi nổi bật giúp doanh nghiệp tư nhân tại Việt Nam có điều kiện để đẩy mạnh quá trình chuyển đổi số?

GS.TS. Nguyễn Đình Thắng: Nhận thức rõ vai trò then chốt của chuyển đổi số, Đảng và Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách nhằm thúc đẩy quá trình này, đặc biệt đối với khu vực doanh nghiệp tư nhân. Chương trình "Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030" được xem là nền tảng quan trọng, tạo điều kiện để doanh nghiệp tiếp cận công nghệ và nguồn lực. Cùng với đó, các nghị quyết như Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị - thúc đẩy khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, hay Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân đã khẳng định kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế.

Về phía doanh nghiệp, nhận thức về chuyển đổi số ngày càng được nâng cao. Nhiều doanh nghiệp tư nhân đã chủ động tìm kiếm, ứng dụng các giải pháp công nghệ nhằm đổi mới sáng tạo, gia tăng năng lực cạnh tranh. Đây là sự chuyển biến tích cực, cho thấy khu vực kinh tế tư nhân không đứng ngoài xu thế toàn cầu.

Bối cảnh công nghệ Việt Nam cũng đang tạo điều kiện thuận lợi. Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán đám mây và Internet vạn vật (IoT) mở ra nhiều lựa chọn để doanh nghiệp triển khai mô hình sản xuất – kinh doanh mới.

Không thể không kể đến thị trường tiêu dùng trẻ và năng động. Việt Nam sở hữu lực lượng dân số trẻ với tỷ lệ sử dụng Internet và smartphone thuộc nhóm cao trong khu vực, hình thành một thị trường online giàu tiềm năng. Điều này vừa là động lực, vừa là áp lực để doanh nghiệp tư nhân nhanh chóng số hóa, đáp ứng kịp thời nhu cầu ngày càng đa dạng của khách hàng.

PV: Dù chính sách hỗ trợ đã khá rõ ràng, song nhiều doanh nghiệp vẫn loay hoay trên con đường chuyển đổi số. Theo ông, đâu là điểm nghẽn lớn nhất cản trở tiến trình này của khu vực tư nhân?

GS.TS. Nguyễn Đình Thắng: Theo tôi, có 4 vấn đề lớn đang kìm hãm quá trình chuyển đổi số của doanh nghiệp tư nhân.

Thứ nhất là thiếu nguồn lực tài chính. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là khối nhỏ và vừa, gặp khó khăn trong việc đầu tư cho công nghệ mới. Việc hạn chế về vốn khiến họ chậm bước hoặc không thể triển khai các giải pháp số một cách đồng bộ.

Thứ hai là thiếu nhân lực có kỹ năng. Việt Nam hiện vẫn đối mặt với tình trạng khan hiếm nhân sự chất lượng cao trong lĩnh vực công nghệ thông tin và chuyển đổi số. Khoảng trống này khiến nhiều doanh nghiệp dù có nhu cầu nhưng khó triển khai hiệu quả.

Thứ ba nằm ở tư duy và văn hóa doanh nghiệp. Chuyển đổi số không chỉ là câu chuyện công nghệ, mà còn là thay đổi cách làm việc, cách quản trị và thậm chí cả tư duy của nhân viên. Việc thay đổi thói quen cũ luôn là một thách thức lớn.

Thứ tư là rủi ro về an toàn, bảo mật thông tin. Trong bối cảnh các cuộc tấn công mạng ngày càng gia tăng, doanh nghiệp đối diện với nguy cơ mất dữ liệu, rò rỉ thông tin khách hàng. Đây là rào cản không nhỏ, đòi hỏi đầu tư bài bản cho các giải pháp bảo mật.

Phương châm "Sáng tạo - Kết nối - Chia sẻ" là kim chỉ nam cho doanh nghiệp trong quá trình đổi mới

PV: Vậy để chuyển đổi số thực sự thành công, theo ông, doanh nghiệp Việt Nam cần bắt đầu từ đâu?

GS.TS. Nguyễn Đình Thắng: Chuyển đổi số là quá trình liên tục, đòi hỏi quyết tâm từ lãnh đạo đến toàn bộ nhân viên. Chỉ khi kiên trì đổi mới, doanh nghiệp tư nhân mới nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.

Tôi cho rằng, để đạt thành công, doanh nghiệp phải xây dựng chiến lược rõ ràng: Đánh giá hiện trạng, xác định mục tiêu và lập lộ trình cụ thể. Tiếp đó là đầu tư vào công nghệ phù hợp, nâng cấp hạ tầng số để vận hành thông suốt và bảo mật dữ liệu. Song song đó, cần chú trọng đào tạo nhân lực, khuyến khích sáng tạo và xây dựng văn hóa doanh nghiệp sẵn sàng thay đổi.

Phương châm "Sáng tạo - Kết nối - Chia sẻ" là kim chỉ nam cho doanh nghiệp trong quá trình đổi mới, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Sự kết hợp giữa sáng tạo, kết nối và chia sẻ sẽ tạo ra một môi trường kinh doanh tích cực, thúc đẩy đổi mới và phát triển bền vững trong kỷ nguyên số hóa toàn cầu.

GS.TS. Nguyễn Đình Thắng, Phó Chủ tịch Hội Tin học Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng quản trị Hồng cơ Group

Một yếu tố quan trọng khác là đặt khách hàng làm trung tâm: Phân tích dữ liệu để hiểu nhu cầu, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ. Doanh nghiệp cũng phải thường xuyên theo dõi, đánh giá kết quả thông qua KPI, từ đó điều chỉnh chiến lược linh hoạt. Đặc biệt, hợp tác và kết nối với đối tác công nghệ, hiệp hội và các mạng lưới doanh nghiệp sẽ giúp mở rộng cơ hội, học hỏi kinh nghiệm và xây dựng hệ sinh thái chuyển đổi số bền vững.

Tôi xin nhấn mạnh, phương châm "Sáng tạo - Kết nối - Chia sẻ" là kim chỉ nam cho doanh nghiệp trong quá trình đổi mới, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Sự kết hợp giữa sáng tạo, kết nối và chia sẻ sẽ tạo ra một môi trường kinh doanh tích cực, thúc đẩy đổi mới và phát triển bền vững trong kỷ nguyên số hóa toàn cầu.

PV: Ở góc độ chính sách, Nhà nước cần làm gì để đồng hành cùng doanh nghiệp, đặc biệt là khối nhỏ và vừa, trong tiến trình chuyển đổi số?

GS.TS. Nguyễn Đình Thắng: Tôi cho rằng, cần có 7 nhóm giải pháp trọng tâm.

Thứ nhất, hỗ trợ tài chính thông qua quỹ chuyển đổi số, tín dụng ưu đãi và các chính sách khấu trừ, miễn giảm thuế cho hoạt động đầu tư công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh.

Thứ hai, đào tạo nhân lực số bằng các khóa tập huấn, hợp tác giữa doanh nghiệp và cơ sở giáo dục để phát triển chương trình sát với nhu cầu thực tiễn.

Thứ ba, xây dựng hạ tầng công nghệ thông tin hiện đại, từ Internet băng thông rộng đến dịch vụ công trực tuyến, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí.

Thứ tư, khuyến khích đổi mới sáng tạo thông qua quỹ R&D, hỗ trợ khởi nghiệp, giảm thủ tục hành chính và tạo môi trường thuận lợi cho start-up.

Thứ năm, hoàn thiện khung pháp lý về chuyển đổi số, bảo mật dữ liệu, bảo vệ quyền lợi doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Thứ sáu, tăng cường hợp tác công – tư, thúc đẩy sự liên kết giữa doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học và tổ chức quốc tế để chia sẻ tri thức và nguồn lực.

Thứ bảy, tuyên truyền và nâng cao nhận thức, thông qua các diễn đàn, hội thảo, chiến dịch truyền thông nhằm lan tỏa kinh nghiệm, mô hình thành công và khẳng định vai trò tất yếu của chuyển đổi số với sự phát triển bền vững.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!