Phát triển đô thị bền vững, an toàn và thích ứng với biến đổi khí hậu là nhiệm vụ cấp thiết

Tốc độ đô thị hóa nhanh nhưng hạ tầng chưa theo kịp

Ngày 5/11, Bộ Xây dựng phối hợp với Ban Chính sách Chiến lược Trung ương đồng chủ trì Diễn đàn Phát triển bền vững đô thị Việt Nam 2025 với chủ đề "Phát triển đô thị Việt Nam thông minh, bền vững và bao trùm". Diễn đàn là hoạt động thường niên, được tổ chức nhân dịp chào mừng Ngày Đô thị Việt Nam 8/11.

Phát biểu khai mạc phiên toàn thể, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn nhấn mạnh, năm 2025 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng khi diễn ra nhiều sự kiện trọng đại của đất nước. Trong lĩnh vực phát triển đô thị, đây là thời điểm đánh dấu bước chuyển mình mạnh mẽ khi Việt Nam bắt đầu triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp - chủ trương lớn được kỳ vọng tạo nên đổi mới căn bản trong công tác quản trị và phát triển đô thị.

Theo Thứ trưởng, năm 2025 cũng đánh dấu chặng đường 10 năm thực hiện nỗ lực chung toàn cầu vềviệc thực hiện 17 mục tiêu phát triển bền vững (SDG). Trong bối cảnh đó, hệ thống đô thị Việt Namđang phát huy vai trò động lực phát triển kinh tế - xã hội, đóng góp quan trọng vào quá trình hiện đại hóa đất nước.

Tuy nhiên, song song với thành tựu, đô thị Việt Nam vẫn đối mặt nhiều thách thức như tốc độ đô thị hóa nhanh nhưng chưa đồng đều; áp lực về hạ tầng kỹ thuật, xã hội, môi trường, nhà ở; ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh; cùng yêu cầu chuyển đổi mô hình phát triển dựa trên đổi mới sáng tạo và dữ liệu số.

Phát biểu đề dẫn, ông Nguyễn Duy Hưng, Phó Trưởng Ban Chính sách Chiến lược Trung ương cũng nhìn nhận, quá trình phát triển đô thị tại Việt Nam dù đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế và yếu kém.

Ông chỉ rõ, quy hoạch đô thị vẫn còn chồng chéo, manh mún, chắp vá và xung đột, trong khi việc tổ chức thực hiện còn nhiều bất cập. Hệ thống đô thị thiếu tính liên kết, các đô thị trung tâm chưa phát huy được vai trò dẫn dắt; chất lượng phát triển giữa các đô thị còn chênh lệch lớn, chưa đạt được mục tiêu giảm mật độ dân cư tại khu vực trung tâm.

Hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ, chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa; tình trạng ùn tắc giao thông, ngập úng, thiếu công trình công cộng, trường học, bệnh viện vẫn phổ biến, đặc biệt tại Hà Nội và TP.HCM. Bên cạnh đó, "quy hoạch treo", "dự án treo" còn khá phổ biến, gây lãng phí nguồn lực xã hội và ảnh hưởng đến đời sống người dân.

Ông Hưng cũng chỉ ra việc quản lý, khai thác không gian ngầm, không gian tầm thấp và không gian vũ trụ còn hạn chế, thiếu sự liên kết tổng thể; diện tích mặt nước, không gian xanh và không gian công cộng ngày càng bị thu hẹp. Ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm không khí ở các đô thị lớn, đang trở thành vấn đề nghiêm trọng, trong khi khả năng chống chịu với thiên tai và biến đổi khí hậu vẫn còn yếu.

"Những ngày này, cả nước đang hướng về miền Trung, nhất là tại TP. Huế, Đà Nẵng và một số địa phương khác, nơi đang hứng chịu thiệt hại nặng nề do bão lũ, thiên tai và thời tiết cực đoan", ông Nguyễn Duy Hưng chia sẻ, nhấn mạnh tính cấp thiết của việc phát triển đô thị bền vững, an toàn và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Hoàn thiện thể chế cho đô thị thông minh là nhiệm vụ đột phá

Đưa ra giải pháp phát triển đô thị Việt Nam trong giai đoạn tới, Phó Trưởng Ban Chính sách Chiến lược Trung ương nhấn mạnh, việc xác định rõ vai trò và tầm quan trọng của phát triển đô thị bền vững trong kỷ nguyên mới là yêu cầu hàng đầu.

Theo ông, phát triển đô thị không chỉ là vấn đề kinh tế - xã hội mà còn liên quan mật thiết đến chính trị, văn hóa, an sinh và đời sống người dân. Đô thị hóa không chỉ nhằm mở rộng diện tích hay tăng dân số, mà phải gắn với mục tiêu nâng cao chất lượng sống, bảo đảm môi trường và phát triển hạ tầng đồng bộ. Đô thị cần được xác định trên cơ sở không gian phát triển, tính chất, chức năng và vai trò, không giới hạn trong ranh giới hành chính cấp xã. Trong đó, đô thị phải là cực tăng trưởng, đầu mối liên kết vùng và cửa ngõ hội nhập quốc tế.

Thứ hai, ông nhấn mạnh nhiệm vụ hoàn thiện thể chế cho đô thị thông minh, bền vững và bao trùm là khâu đột phá. Theo đó, cần khẩn trương rà soát, sửa đổi, bổ sung hệ thống pháp luật về quy hoạch đô thị và các văn bản liên quan, phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Bên cạnh đó, cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật trong các lĩnh vực như đất đai, xây dựng, phát triển đô thị, hạ tầng kỹ thuật, đồng thời ban hành bộ tiêu chuẩn, hệ thống phân loại đô thị và cơ chế đầu tư, quản lý, khai thác hạ tầng liên phường, liên xã theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Đặc biệt, cần xây dựng cơ chế đồng bộ cho việc quản lý và phát triển không gian ngầm, không gian tầm thấp, không gian công cộng, không gian xanh, mặt nước và mặt biển, nhằm bảo đảm đô thị phát triển toàn diện, thích ứng linh hoạt với biến đổi khí hậu.

Thứ ba, cần đổi mới tư duy quy hoạch đô thị phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Quy hoạch phải trở thành công cụ dẫn dắt phát triển, dựa trên ứng dụng công nghệ và dữ liệu số, đảm bảo lợi ích tổng thể, khai thác tối ưu không gian phát triển mới của các địa phương sau sắp xếp đơn vị hành chính. Đồng thời, cần sớm nghiên cứu và hoàn thiện quy hoạch các đô thị hợp nhất, sáp nhập, bảo đảm tính kết nối và phát triển bền vững.

Tại phiên chuyên đề, ông Hoàng Vĩnh Hưng, Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia (Bộ Xây dựng) nhấn mạnh rằng, các địa phương cần xác định giải pháp quy hoạch đúng đắn, kiểm soát tốt phân bố dân cư và hoạt động đô thị trên cơ sở khoa học. Khi lập và thực hiện quy hoạch, phải tính đến ba trụ cột của phát triển bền vững: tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và bảo đảm công bằng xã hội.

Ông Hưng cho rằng cần xây dựng chiến lược và kế hoạch đầu tư hiệu quả, nhằm ngăn chặn tình trạng phân tách không gian xã hội, đồng thời mang lại cho người dân dịch vụ nhà ở hợp lý và điều kiện sống tốt hơn thông qua các dự án cải tạo đô thị.

Từ góc nhìn xã hội, bà Sabina Stein, Trưởng Ban Quản trị và Tham gia, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) khuyến nghị Việt Nam cần lồng ghép tiếng nói cộng đồng vào quá trình hoạch định chính sách, đồng thời ưu tiên các giải pháp bảo đảm công bằng trong thích ứng khí hậu./.